جوان آنلاین: آموزش و پرورش تنها یک وزارتخانه نیست، نبض جامعه است، جایی است که هر تصمیم و هر سیاست در آن، میتواند آینده میلیونها کودک و نوجوان را دگرگون سازد. بیتردید، آیندهاین مرز و بوم در کلاسهای درس است که ساخته میشود، یعنی همان کلاسهایی که دانشآموزان با رؤیاهای بزرگ، پشت نیمکتهایش مینشینند و معلمانی را میبینند که هر کدامشان میتوانند به رؤیاهایشان پروبال بدهند و آنها را وارد مسیر درست زندگی کنند، اما سؤال مهم اینجاست، در حالی که دولت، بارها و بارها در بوق و کرنا کردهبود که آموزش و پرورش اولویت اول و اصلیاش است، اما آیا اعداد و ارقام بودجه سال آینده این وزارتخانه با شعارها همخوانی دارد؟!
بر اساس جداول رسمی، بودجه کل آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۵ با رشد ۶/۲۵ درصدی از ۳۲۰ همت به ۴۰۲ همت رسیدهاست. در ظاهر، این افزایش قابلتوجه به نظر میرسد، اما کافی است به سال گذشته نگاه کنیم، در سال ۱۴۰۴ بودجه آموزش و پرورش جهشی ۴۶ درصدی داشت، رشدی که حتی از میانگین کل دولت نیز فراتر رفت و به عنوان نقطه عطفی در توجه به آموزش و پرورش مطرح شد. حالا در سالی که دولت بیش از همیشه شعار اولویت آموزش سر داد، رشد بودجه تقریباً به نصف سال گذشته، کاهش یافتهاست.
تمرکز بر معیشت و عدالت آموزشی
با وجود تناقض میان شعارها و اعداد منتشر شده، آنچه جداول از کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۵ نشان میدهد، تمرکز اصلی بر معیشت فرهنگیان، کاهش نابرابری آموزشی و توسعه مهارتهاست. از سوی دیگر، افزایش دوبرابری اعتبارات رفاهی، اختصاص بودجه برای پاداش پایان خدمت بازنشستگان و رشد چشمگیر تغذیه مدارس، نویددهنده نگاهی نزدیکتری به زندگی روزمره معلمان و دانشآموزان است.
از طرفی، بودجه کل آموزش و پرورش با رشد ۶/۲۵ درصدی از ۳۲۰ همت به ۴۰۲ همت رسیده، رشدی که بیش از هر چیز بر بهبود وضعیت معلمان و کارکنان آموزشی متمرکز شدهاست.
از سوی دیگر، اعتبارات رفاهی پرسنل با افزایش دوبرابری به ۱۲ همت رسیده تا بخشی از فشار معیشتی فرهنگیان کاهش پیدا کند.
همچنین برای پاداش پایان خدمت بازنشستگان سالهای ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ نیز ۶/۴۸ همت اختصاص یافته، رقمی که حدود ۶۰ هزار نفر را پوشش میدهد و میتواند اعتماد و آرامش بیشتری برای فرهنگیان ایجاد کند.
یکی از پررنگترین بخشهای بودجه نیز، مربوط به کاهش نابرابریهای آموزشی است. اینکه اعتبارات تغذیه مدارس شبانهروزی با رشد دوبرابری به ۵/۹ همت رسیده و این بار قرار است مستقیماً به حساب مدارس واریز شود.
همچنین هزینه ایاب و ذهاب دانشآموزان مناطق محروم، روستایی و عشایری نیز دو برابر شده و به ۴همت رسیدهاست. برای دانشآموزان استثنایی نیز یک همت اعتبار ویژه در نظر گرفته شدهاست.
حمایت از دانشآموزان کمبرخوردار در مدارس استعدادهای درخشان نیز، با اختصاص ۲۲۰ میلیارد تومان برای پوشش کامل هزینه ثبتنام ۲۲ هزار نفر از چهار دهک پایین درآمدی، نشاندهنده توجه به عدالت آموزشی در سطح بالاتر است.
در ادامه همین رویکرد حمایتی، اعتبار تغذیه دانشآموزان ابتدایی (شیر و بسته غذایی) با رشد ۶۷ درصدی از ۶ همت به ۱۰ همت افزایش یافتهاست و همچنین طرح «نماد» برای ساماندهی آسیبهای اجتماعی با بودجه هزار میلیارد تومان ادامه خواهد یافت.
لایحه بودجه ۱۴۰۵ نگاه ویژهای نیز به توسعه فضاهای آموزشی دارد. اول اینکه ساخت یک میلیون مترمربع فضای آموزشی در دستور کار است و دوم، برای توازن منطقهای در احداث مدارس، ۱۲ همت اعتبار پیشبینی شده که میتواند سرانه فضای آموزشی را از ۴۸/۵ مترمربع به ۵۶/۵ مترمربع برای هر دانشآموز ارتقا دهد.
همچنین بخش مهارتآموزی، سهم قابلتوجهی به خود اختصاص دادهاست، اعتبارات تملک داراییهای سرمایهای با رشد ۴۸ درصدی همراه شده. تأمین تجهیزات مراکز فنیوحرفهای و هنرستانها بیش از دو برابر شده و به ۹۶/۱ همت رسیدهاست و رتبهبندی مربیان سازمان فنیوحرفهای با اختصاص ۳۶۰میلیارد تومان و ارتقای مهارت دبیران کار و دانش و هنرستانها با افزایش اعتبارات دانشگاه شهید رجایی به ۸۰۰ میلیارد تومان دنبال خواهد شد.
از سوی دیگر، تکمیل ۳۳ پروژه نیمهتمام دانشگاه فرهنگیان و ۲۵ پروژه دانشگاه ملی مهارت، به همراه توسعه زیرساختهای دانشگاه فرهنگیان در ۱۷استان، نشاندهنده توجه به تربیت نیروی انسانی آینده آموزش کشور است.
صدای منتقدان از ناکافی بودن رشد
در کنار روایت رسمی دولت از بودجه ۱۴۰۵ و تأکید بر عدالت آموزشی و معیشت فرهنگیان، صدای منتقدان نیز به گوش میرسد، صدایی که میگوید این افزایشها در عمل کافی نیست. به باور آنها، رشد ۲۵ درصدی بودجه آموزش و پرورش در شرایط تورمی امروز بیشتر شبیه به یک مسکن کوتاهمدت است تا راهحل پایدار.
بر اساس دادههای رسمی، اعتبارات استانی که عمدتاً صرف پرداخت حقوق میشود، به حدود ۴۰۳ هزار میلیارد تومان رسیدهاست، رقمی که نسبت به سال قبل تنها ۲۰ درصد افزایش دارد. منتقدان براین باورند که این رشد دقیقاً معادل همان کف افزایش حقوقی است که دولت برای همه کارکنان وعده داده بود، بنابراین، هیچ امتیاز ویژهای برای معلمان و فرهنگیان در نظر گرفته نشدهاست.
از نگاه کارشناسان، این وضعیت به معنای آن است که بخش عمده افزایش بودجه صرفاً برای پوشش حقوق جاری خواهد شد و سهمی اندک برای کیفیتبخشی آموزش باقی میماند. آنها هشدار میدهند که مدارس در سال آینده همچنان با کمبود تجهیزات، ضعف در برنامههای پرورشی و محدودیت در آموزشهای تکمیلی مواجه خواهند بود.
به همین دلیل، برخی تحلیلگران معتقدند بودجه ۱۴۰۵ آموزش و پرورش، بیش از آنکه موتور محرک توسعه آموزش و پرورش باشد، تنها برای حفظ وضع موجود طراحی شدهاست. آنها میگویند بدون اصلاح ساختار تخصیص منابع و توجه جدی به کیفیت آموزشی، حتی افزایشهای چشمگیر هم نمیتواند مشکلات مزمن این حوزه را برطرف کند.
امیدواری وزیر به شرایط مطلوب بودجه ۱۴۰۵
از سوی دیگر، با نگاهی گذرا به روند بودجه آموزش و پرورش در سه سال اخیر مشخص میشود که این حوزه فراز و فرودهای قابلتوجهی را پشت سر گذاشته است. در سال ۱۴۰۳، بودجه آموزش و پرورش با رشد تنها ۱۳ درصدی به حدود ۲۴۰ همت رسید، رشدی کمتر از میانگین افزایش کل بودجه دولت که نشاندهنده سهم اندک آموزش در آن سال بود، اما در سال ۱۴۰۴، جهشی بزرگ رخ داد و بودجه این بخش با رشد ۴۶ درصدی به بیش از ۳۵۲ همت رسید، رشدی که حتی از میانگین کل دولت نیز فراتر رفت و نقطه عطفی در توجه به آموزش و پرورش محسوب شد.
اکنون در لایحه ۱۴۰۵ اما، رشد بودجه به ۶/۲۵ درصد محدود شده و از جهش سال گذشته کمتر است. همین موضوع باعث شده نگاهها به این لایحه دوگانه باشد، منتقدان آن را ناکافی میدانند، اما وزیر آموزش و پرورش در گفتوگو با رسانهها نظر دیگری دارد. او گفته است: «آموزشوپرورش در بودجه سال آینده به خوبی دیده شدهاست. آخرین ارقامی که در جلسه هیئت دولت بررسی کردم نشان میدهد شرایط بودجه آموزشوپرورش نسبتاً مطلوب است. به رغم اینکه رشد بودجه کل کشور حدود ۲ درصد است، بودجه آموزشوپرورش شرایط بسیار خوبی دارد.»
وزیر همچنین درباره افزایش بودجه نسبت به سال گذشته تأکید کردهاست: «قطعاً افزایش بودجه اتفاق افتادهاست که مجموعه سازمان برنامه و بودجه گزارشهای دقیقتر و جزئیتری در این خصوص ارائه خواهد داد.»
به این ترتیب، بودجه ۱۴۰۵ آموزش و پرورش هم امیدها را زنده کرده و هم نگرانیها را. از یکسو منتقدان معتقدند رشد ۶/۲۵ درصدی نمیتواند پاسخگوی نیازهای گسترده این حوزه باشد، اما از سوی دیگر وزیر آموزش و پرورش با صراحت تأکید کرده که «افزایش بودجه اتفاق افتاده و خواهد افتاد» و شرایط آموزش و پرورش در لایحه جدید را مطلوب دانسته است. همین موضع، نگاه امیدوارانهای را تقویت میکند، امید به بهبود معیشت فرهنگیان، کاهش نابرابری آموزشی و حرکت به سوی ارتقای کیفیت مدارس. اکنون، چشمها به آینده دوخته شده تا روشن شود آیا این وعدهها و امیدها در عمل به واقعیت تبدیل خواهند شد یا نه.
