جوان آنلاین: فرانسه و ژاپن، بار دیگر ایران را به بازگشت به میز مذاکره درباره مسئله هستهای فراخواندهاند. سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست روز دوشنبه با خبرنگاران، چنین درخواستی را که به شیوههای مختلف از جانب دیگر کشورها از جمله تروئیکای اروپایی مطرح میشود، مشخصاً با عبارت «کدام میز مذاکره؟» پاسخ داد و تأکید کرد که تکرار آمادگی برای مذاکره از جانب اروپاییها، واقعیت موجود یعنی عدم آمادگی آنها را تغییر نخواهد داد، به ویژه که اروپاییها همواره پس از طرح چنین اظهاراتی، موضوع مذاکره ایران با امریکا را مطرح میکنند. موضعی که وزیرخارجه نیز آن را با عباراتی دیگر در گفتوگو با همتای ژاپنی خود تکرار کرده است.
سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، دیروز در گفتوگوی تلفنی با توشیمیتسو موتهگی، همتای ژاپنی خود، ضمن تبادلنظر درباره آخرین تحولات دوجانبه و مسائل بینالمللی، درباره مسائل مرتبط با برنامه هستهای ایران و اقدامات و مواضع امریکا و سه کشور اروپایی گفت: «این امریکاست که باید با جلب اعتماد ایران به دیپلماسی بازگردد.» معلوم نیست که همتای ژاپنی عراقچی چه گفته که او چنین جملهای به زبان آورده و در بیانیه وزارت خارجه نیز چیزی دراینباره نیست ولی اظهارات عراقچی واکنشی است به اظهاراتی که عموماً در سطح بینالملل و صرفاً خطاب به ایران درباره بازگشت به میز مذاکره مطرح میشود. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه هم روز دوشنبه به پرسشهایی درباره نگاه ایران به میز مذاکره، آنهم پس از جنگ ۱۲ روزه و تعرض صهیونیستها به خاک ایران پاسخ داد. فرانسه به عنوان کشوری که به مذاکرات هستهای با ایران گره خورده است، پس از دیدار روز چهارشنبه وزیر خارجه ایران با ژان نوئل بارو در پاریس، بیانیهای با لحن دستوری صادر کرد و از ایران خواست هرچه زودتر به میز مذاکره بازگردد. بقایی در واکنش گفت: «تکرار یک گزاره مبنی بر اینکه «ما آمادهایم برای مذاکره» تغییری در واقعیت امر که طرفهای مقابل برای مذاکره آماده نیستند، ایجاد نمیکند. آماده بودن برای مذاکره یا اینکه شما از یک طرف بخواهید به میز مذاکره برگردد، این سؤال را ایجاد میکند که به کدام میز بازگردیم؟» وی یادآور شد: «طرف اروپایی که هر وقت صحبت از میز میشود، اشاره میکند که «بروید با امریکا صحبت کنید»، نشان میدهد که خودشان قائل به این نیستند که میتوانند نقش مستقل، مسئولانه و مؤثر در یک روند دیپلماتیک ایفا کنند؛ شاید از توانمندی و اعتماد لازم برای اینکه مسئولیتهای خودشان را انجام دهند برخوردار نیستند.» او ادامه داد: «بنابراین بیشتر باید به این گزاره، این جمله، به عنوان یک موضوع تبلیغاتی و روابط عمومی نگاه کرد تا موضعی که پشتوانه عملی و مبتنی بر حسننیت و جدیت داشته باشد.»
اروپاییها تقابل را کلید زدند
اسماعیل بقایی درباره مذاکرات ایران با طرف غربی با توجه به گفتوگوی تلفنی اخیر عراقچی با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اروپا و رایزنی با وزیر خارجه فرانسه تأکید کرد: «موضع جمهوری اسلامی ایران همواره روشن بوده است؛ مذاکره زمانی معنا دارد که طرفهای مربوطه حقوق و نگرانیهای مشروع یکدیگر را به رسمیت بشناسند. اقدامات تقابلی، همواره مانع اصلی در پیشبرد مذاکرات بوده است. این اقدامات از سوی ایران صورت نگرفته، بلکه طرفهای اروپایی بودند که با طرح پیشنویس قطعنامهها در شورای امنیت سازمان ملل متحد و شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی، مسیر طبیعی مذاکرات را با بنبست مواجه کردند.» به گزارش «جوان»، بقایی با اعلام اینکه نمونههای این رفتار بسیار است، گفت: «متأسفانه سه کشور اروپایی تحت فشار امریکا، تعهدات خود در قبال برجام را کنار گذاشتند و اقداماتی انجام دادند که به هیچ عنوان کمکی به روند مذاکرات نکرد.» سخنگوی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: «گفتوگو با یک کشور به معنای آغاز روند مذاکرات نیست؛ گفتوگو بخش جداییناپذیر دیپلماسی است. جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اروپایی روابط دیپلماتیک دارد و همواره از گفتوگو و تبادل نظر استقبال کرده است. این ویژگی اساسی دستگاه دیپلماسی ایران است و طبیعی است که از دل همین رفتوآمدها و گفتوگوها مسیرهای جدیدی نیز گشوده شود.»
مسئلهای که به ایران تحمیل شد
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در پاسخ به سؤالی درباره موضوع هستهای ایران و اینکه آیا تهران طرحی برای خروج از بنبست فعلی دارد، گفت: «آنچه ایران انجام میدهد، بهرهبرداری از حقی است که طبق حقوق بینالملل و بر اساس معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای به ایران و تمامی کشورهای عضو اعطا شده است.» وی افزود: «موضوع هستهای ایران ذاتاً نمیتواند یک نگرانی بینالمللی باشد؛ این مسئله از ابتدا بهطور تحمیلی بر ایران، منطقه و نهادهای بینالمللی از جمله شورای امنیت سازمان ملل و پیشتر شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی تحمیل شد. بنابراین، اساساً این موضوع هیچگونه اصالت و موضوعیتی ندارد.» این دیپلمات ارشد ایرانی خاطرنشان کرد: «سخن گفتن از «بنبست» در این زمینه بیاساس است. طرفهای مقابل باید از اعمال سیاستهای مبتنی بر زور و طرح خواستههایی که هیچ مبنایی در حقوق بینالملل و منطق ندارد، خودداری کنند. راهحل واقعی این است که حق ایران طبق معاهده پذیرفته شود؛ نه به معنای اعطای حقی تازه، بلکه به این معنا که دیگر تعرضی به حقوق موجود ایران صورت نگیرد.»
آژانس مسببان را پاسخگو کند
سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به پرسشی درباره قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس، تأکید رافائل گروسی مدیرکل بر دسترسی به سایتهای بمبارانشده و اورانیوم ۶۰ درصد، و همچنین اظهارات عراقچی مبنی بر عدم تعامل با آژانس درباره سایتهای آسیبدیده گفت: «همه برنامه هستهای ما همیشه زیر نظر آژانس بوده. آژانس باید کسانی را مسئول بداند و پاسخگو بکند که مسبب این وضعیت هستند. همه سایتهای هستهای ایران به شمول نطنز، فردو و اصفهان به صورت مستمر تحت نظر آژانس بوده و مورد بازرسی قرار میگرفته است. چه اتفاقی افتاد که بازرسیها دچار وقفه شد؟ چیزی نبود غیر از تجاوز نظامی و اقدام مجرمانه امریکا و رژیم صهیونیستی. بنابراین آژانس باید این کشورها را پاسخگو بکند.» وی ادامه داد: «ما متأسفیم که در قطعنامه شورای حکام آژانس حتی کوچکترین اشارهای به این واقعیت بینالمللی نشده؛ در شورای امنیت سازمان ملل متحد حتی مانع شدند از اینکه یک محکومیت یا ابراز تأسف خیلی ساده در مورد این اقدام جنایتکارانه صورت بگیرد. در چنین شرایطی، آژانس نمیتواند مدعی نقض تعهد از سوی ایران بشود، آن هم در مورد تأسیساتی که هم از لحاظ ایمنی شرایط مناسبی ندارد، به خاطر اینکه این تأسیسات مورد تعرض قرار گرفتهاند و خطرات تشعشع، نشت مواد خطرناک رادیواکتیو وجود دارد. ضمن اینکه اساساً در رابطه با بازرسی از چنین سایتهایی هیچ شیوهنامه مصوبی در آژانس وجود ندارد، به این دلیل روشن که چنین امری سابقه نداشته است. در طول عمر آژانس شما مورد مشابهی را نمیتوانید پیدا کنید که تأسیسات تحت پادمان آژانس مورد حمله نظامی طرفهای دیگر قرار بگیرد.» سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به این سؤال که دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا در حالی از نابودی تأسیسات هستهای ایران سخن میگوید، اما همزمان شرط مذاکره را توقف غنیسازی در ایران عنوان میکند، آیا این تناقض نیست، گفت: «نمیتوان این تناقض را توجیه کرد؛ خصوصاً چنین تناقضی از لحاظ منطقی و عقلی قابل توضیح نیست. این موضوع صرفاً نشان میدهد که مسئله هستهای ایران برای امریکا بهانهای بوده تا بر ملت ایران فشار وارد کند.»
لزوم اجرای ۴ گام ضروری
اریک لاب، پژوهشگر بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی و استادیار سیاست و روابط بینالملل در دانشگاه بینالمللی فلوریدا معتقد است که پس از توقف مذاکرات و شروع جنگ ۱۲روزه، در دیپلماسی هستهای بهطور کامل بسته نشد و در این زمینه، حل چهار مسئله ضروری است. راهکارهای لاب اگرچه چندان عملیاتی به نظر نمیرسند، اما او بر این باور است که در وهله نخست، امریکا و ایران باید به روند معیوب اعمال فشار و مقابله پایان دهند. یکی از راهها این است که واشینگتن تضمین دهد بار دیگر حمله نخواهد کرد و از اسرائیل بخواهد به آتشبس پایبند بماند. مسئله دوم این است که واشینگتن و تهران باید پیش از ادامه مذاکرات، درباره قالب و انتظارات آن از مسیر گفتوگوی غیرمستقیم به تفاهم برسند. موضوع سوم این است که واشینگتن و تهران باید موضوع سطح غنیسازی ایران و ذخایر اورانیوم را حلوفصل کنند. به گفته این پژوهشگر، واشینگتن میتواند با پذیرش غنیسازی در سطوح پایینتر و کمک به ایران برای ساخت رآکتورهای هستهای با مقاصد غیرنظامی و صلحآمیز، روزنه و مسیری برای یک توافق بالقوه بگشاید. همچنین، دولت دونالد ترامپ باید نفوذ و مداخله افراد و نهادهایی را در اسرائیل و کنگره امریکا که مانع مذاکرات شدند و تنشها را افزایش دادند، مهار کند.
