جوان آنلاین: وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یک بار دیگر از ادامه روند کاهشی مهاجرت کادر درمان خبر داد. به گفته وی مهاجرت کادر درمان در شش ماهه دوم سال ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل تا ۴۰ درصد کاهش یافته‌است. این روند کاهشی در مهاجرت پزشکان و پرستاران در حالی است که تا همین دو سال پیش یا به عبارت درست‌تر تا پیش از روی کار آمدن دولت چهاردهم آمار‌های عجیبی از مهاجرت کادر درمان رسانه‌ای می‌شد تا جایی که از این ماجرا تحت عنوان «بحران مهاجرت کادر درمان» یاد می‌شد. آمار‌ها هم متعدد و متنوع بود و هر کس برای خودش یک آماری می‌داد؛ از هشدار حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی درباره مهاجرت ۱۰ هزار نفر از جامعه پزشکی کشور فقط طی دو سال گرفته تا آمار‌های تأمل‌برانگیزی که چهره‌هایی همچون دبیر شورای عالی پرستاری از مهاجرت روزانه ۱۰۰ تا ۱۲۰ پرستار و مهاجرت ۳ هزار پرستار فقط طی یک سال حکایت داشت. حالا سؤال اینجاست این آمار‌ها چقدر قابل اتکاست و از همه مهم‌تر مگر چه اتفاقی افتاده که به یکباره آمار‌های مهاجرت کادر درمان معکوس شود؟!
معکوس‌شدن آمار‌های مهاجرت کادر درمان انگار با تغییر دولت‌ها بی‌ارتباط نیست! چراکه با روی کار آمدن دولت چهاردهم و از سال گذشته آمار‌های معکوس شد و از کاهش مهاجرت پزشکان و پرستاران حکایت داشت! ماجرایی که حالا نه فقط در آماردهی‌های وزیر بهداشت بلکه در آمار‌های ارائه‌شده از سوی رئیس سازمان نظام پزشکی هم مشهود است.
روایت‌هایی از روند معکوس مهاجرت کادر درمان
سال گذشته بود که محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور اعلام کرد در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، درخواست خروج از کشور ۷۵/ ۱۸ درصد کاهش‌یافته و این عدد در دندانپزشکان به ۵/ ۱۹ درصد رسیده‌است؛ یعنی هزارو۴۰۰ نفر کمتر نسبت به سال قبل.
خرداد ماه امسال هم محمدرضا ظفرقندی در جلسه هیئت دولت گزارشی از روند مهاجرت، پرستاران، پزشکان و متخصصان ارائه و اعلام کرد که این آمار در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ با کاهش چشمگیر روبه‌رو بوده‌است.
نگاهی به مبنای آمار‌های مهاجرت کادر درمان
در همین راستا، آمار مقایسه‌ای از مهاجرت پزشکان در هفت سال اخیر با استناد به آمار منتشر‌شده از سوی سازمان نظام پزشکی و همچنین مرجع صدور گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پزشکی GOOD STANDING مورد بررسی قرار گرفت.
گود استندینگ یا گواهی حسن انجام کار حرفه‌ای یا عدم‌سوءپیشینه، مدرکی است که نشان می‌دهد پزشک مذکور عضو سازمان نظام پزشکی کشور مبدأ بوده و در دوران حرفه‌ای فعالیت خود سوءپیشینه‌ای در حیطه فعالیت خود نداشته است.
طبق اعلام سازمان نظام پزشکی، برای پیدا کردن آمار مهاجرت می‌توان به تعداد پزشکان و کادر پزشکی که برای خروج از کشور از این سازمان گواهی «گوداستندینگ» می‌گیرند، استناد کرد، گر چه ممکن است همه این افراد الزاماً مهاجرت نکرده‌باشند یا برخی از آنان بعد از سفر دوباره به کشور برگردند. علاوه بر این این مدرک یکی از اولین مدارکی است که برای مهاجرت نیاز است و شخص متقاضی باید آن را به کشور مقصد ارائه کند تا با درخواست فعالیت او به عنوان پزشک موافقت شود. از سوی دیگر این مدرک برای اهداف گوناگونی دریافت می‌شود که یکی از آنها مهاجرت است. به طور اجمالی افرادی که قصد شرکت در سمینار‌های بین‌المللی دارند، افرادی که می‌خواهند برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند، اشخاصی که قصد شرکت در دوره‌های بین‌المللی را دارند و در آخر افرادی که اقدام به مهاجرت کرده‌اند، نیازمند دریافت این مدرک هستند. با تمام اینها بر اساس آمار‌هایی که از صدور گواهی نامه گود استندینگ به دست می‌آید، در سال ۱۳۹۸ و در مقایسه با سال ۱۳۹۷، روند مهاجرت پزشکان، ۲۳۲ درصد رشد داشته‌است. در سال ۱۳۹۹ و همزمان با سال نخست شیوع کرونا این آمار کاهش حدود ۸ درصدی در مقایسه با سال قبل داشت.
از سال ۱۴۰۰ تا سال ۱۴۰۲ روند مهاجرت پزشکان شتاب بیشتری به خود گرفت، به طوری که به ترتیب در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ آمار مهاجرت این افراد به خارج از کشور به ترتیب، ۱۰۲، ۴۲ و ۶ درصد در مقایسه با سال قبل خود افزایش داشت.
در ماه‌های آغازین سال ۱۴۰۳ گرچه روند مهاجرت پزشکان کاهش اندکی داشت، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ روند مهاجرت آنان به خارج از کشور کاهش چشمگیری پیدا کرده‌است. به طوری‌که در نتیجه این روند، بعد از حدود پنج سال در مجموع سال ۱۴۰۳ کاهش ۱۸ درصدی آمار مهاجرت پزشکان به خارج از کشور به ثبت رسید. این آمار به تأیید سازمان نظام پزشکی هم رسیده‌است.
آمار‌های سازمان نظام پرستاری از مهاجرت پرستاران نیز حاکی از کاهش چشمگیر روند مهاجرت آنان است. به عنوان مثال در ماه‌های شهریور تا پایان اسفند ۱۴۰۳ به ترتیب روند مهاجرت پرستاران و پزشکان ۴۴، ۲۸، ۵۷، ۶۷، ۴۳، ۵۴ و ۵۴ درصد کاهش داشته‌است. در مجموع و در سال ۱۴۰۳ نیز مهاجرت پرستاران کاهشی ۳۵ درصدی داشت که بر خلاف روندی افزایشی در سال‌های گذشته است.
ریشه‌یابی کاهش مهاجرت کادر درمان
حالا اگر این آمار‌ها را بپذیریم و قبول کنیم که طبق اعلام وزیر بهداشت و سازمان نظام پزشکی با کاهش مهاجرت کادر درمان مواجه بوده‌ایم، چرایی این تغییر روند آن هم فقط در عرض چند ماه موضوعی قابل‌تأمل است. رئیس سازمان نظام پزشکی کشور افزایش امید و تغییر رویکرد دولت و وزارت بهداشت در مواجهه با چالش‌های حوزه سلامت را دلیل اصلی این ماجرا می‌داند. با وجود این، به نظر می‌رسد خیلی خوش‌بینانه است که بپذیریم کادر درمان ظرف مدت چند ماه از تغییر دولت آنقدر امیدوار شده‌اند که قید مهاجرت را زده و ترجیح داده‌اند کشورشان را انتخاب کنند! همچنانکه تغییر روند در رویکرد وزارت بهداشت نسبت به مسائل حوزه سلامت اگر وجود داشت نه فقط برای کادر درمان که برای عموم جامعه قابل‌لمس بود! پس باید ریشه‌های اصلی ماجرا را در جایی دیگر جست‌و‌جو کرد.
بیکاری ۸۰ درصدی پزشکان مهاجر ایران در غربت!
برای ریشه‌یابی تغییر در روند مهاجر پزشکان و پرستاران باز هم به سراغ صحبت‌های شخص وزیر بهداشت می‌رویم. محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همایش مهاجرت نخبگان علمی در ایران با اشاره به وضعیت برخی پزشکان تأکید کرد: «بسیاری از پزشکان که در ایران جایگاه علمی و عملی برجسته‌ای دارند، استاد دانشگاه هستند، مطب‌های موفق دارند و زندگی مرفهی را تجربه می‌کنند، با این حال تصمیم به مهاجرت می‌گیرند.»
طبق توضیحات ظفرقندی مهاجرت به کشور‌های عربی را بیشتر می‌توان کاریابی دانست که به دلیل شرایط اقتصادی و ارزش پول صورت می‌گیرد، اما در مورد مهاجرت به کشور‌هایی مانند امریکا و کانادا، بالای ۸۰درصد پزشکان مجبور به ترک حرفه پزشکی می‌شوند، زیرا امکان فعالیت حرفه‌ای پزشکی در آن کشور‌ها برای این افراد فراهم نیست و مبنای اقتصادی ندارد.
چرایی خداحافظی ۸۰ درصد از پزشکان مهاجر به اروپا و امریکا و کانادا هم خودش ماجرای تأمل‌برانگیزی است. به گفته وزیر بهداشت پزشکانی که به امریکا و کانادا مهاجرت می‌کنند، اغلب با عدم‌پذیرش مدارک تحصیلی مواجه می‌شوند. از سوی دیگر، بسیاری از این پزشکان به دلیل سن و سال، امکان شرکت و موفقیت در آزمون‌های سختگیرانه پزشکی این کشور‌ها را ندارند و در نهایت ناچار به انتخاب مشاغل غیرمرتبط می‌شوند. با این اوصاف در صورت پذیرش و علمی دانستن اعداد و ارقامی که درباره کاهش مهاجرت کادر درمان بیان می‌شود و با عنایت به صحبت‌های وزیر بهداشت در خصوص کنار گذاشته شدن ۸۰ درصد از پزشکان ایرانی مهاجر به کشور‌های اروپایی، امریکا و کانادا می‌توان به روشنی دریافت آن سوی آب‌ها برای پزشکان ایرانی فرش قرمز پهن نکرده‌اند! این همان نکته‌ای است که حالا نسل‌های جدیدتر کادر درمان با آن مواجه شده و آن را پذیرفته‌اند. به همین خاطر هم ترجیح می‌دهند به جای مهاجرت به یک کشور غربی و کار در مشاغل غیرمرتبط با تخصصشان در کشور بمانند و یک پزشک باقی بمانند و از مزایای پزشک‌بودن در ایران استفاده کنند.
