محمود خاوری دانشور، مدیر امور طرح ها و شرکت ها شرکت معنا معدن نوآوری اندیشه در یادداشتی نوشت:
صنعت معدن، شریان حیاتی اقتصاد ایران، با چالش‌های ساختاری و فناورانه متعددی روبروست؛ از اکتشافات ناکارآمد و بهره‌برداری سنتی گرفته تا عدم به‌کارگیری فناوری‌های نوین در فرآوری مواد معدنی. حجم قابل توجه ذخایر معدنی کشور، در سایه ضعف زیرساخت‌های فناورانه و اتکاء به روش‌های قدیمی، نتوانسته است به اهداف توسعه‌ای و اقتصادی مورد نظر دست یابد. در این میان، شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان موتور محرک نوآوری، نقشی تعیین‌کننده در گذار از اقتصاد مبتنی بر خام‌فروشی به سمت صنعتی با ارزش افزوده بالا ایفا می‌کنند. تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی این شرکت‌ها دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای تضمین توسعه پایدار و تاب‌آوری این صنعت در برابر محدودیت‌های بین‌المللی و نوسانات بازار جهانی است.
توسعه پایدار در بخش معدن نیازمند یک رویکرد جامع است که در آن، فناوری‌های نوین به صورت یکپارچه در تمام چرخه‌های عمر یک پروژه معدنی،از اکتشاف تا فرآوری و بازیافت،دغام شوند. شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی، با تکیه بر دانش بومی و قابلیت انطباق سریع با شرایط خاص زمین‌شناسی ایران، قادرند راهکارهای سفارشی‌سازی شده‌ای ارائه دهند که وابستگی به لایسنس‌ها و تجهیزات خارجی را به حداقل می‌رساند و مزیت رقابتی بلندمدت ایجاد می‌کند.
نوسازی فناوری در معدن تنها به معنای واردات ماشین‌آلات جدید نیست؛ بلکه نیازمند تغییر در روش‌های جمع‌آوری، تحلیل داده‌ها و بهینه‌سازی فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی است. شرکت‌های دانش‌بنیان متخصص در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی، سنجش از دور، روباتیک و مهندسی مواد، محور این تغییر پارادایم هستند.روش‌های سنتی اکتشاف، که عمدتاً متکی بر نمونه‌برداری نقطه‌ای و آزمون‌های آزمایشگاهی زمان‌بر هستند، منجر به افزایش شدید هزینه‌های اکتشاف و کاهش نرخ موفقیت پروژه‌ها می‌شوند.شرکت‌های دانش‌بنیان با توسعه الگوریتم‌های پیشرفته مبتنی بر یادگیری عمیق قادرند حجم عظیمی از داده‌های چندوجهی،شامل تصاویر ماهواره‌ای، داده‌های لرزه‌نگاری، مغناطیس‌سنجی و گرانش‌سنجی، را به صورت خودکار پردازش کنند.
از سوی دیگر، بخش استخراج معدن، به ویژه در معادن زیرزمینی ایران، با مخاطرات جانی و زیست‌محیطی متعددی روبروست. فناوری‌های دانش‌بنیان راهکارهایی برای خودکارسازی، نظارت بلادرنگ و بهینه‌سازی مصرف منابع ارائه می‌دهند.توسعه بازوهای رباتیک و سامانه‌های خودران برای حفاری، باربرداری و حمل‌ونقل در محیط‌های پرخطر، توسط شرکت‌های داخلی، ایمنی را به شکل چشمگیری ارتقا داده است. اما بزرگ‌ترین پتانسیل دانش‌بنیان‌ها در فرآوری مواد معدنی نهفته است. وابستگی به روش‌های قدیمی استخراج فلزات (مانند روش‌های پیرومتالورژی سنتی)، ما را به صادرکننده مواد خام با حاشیه سود پایین محدود می‌کند. نوسازی در این بخش نیازمند توسعه فرآیندهای شیمیایی و متالورژیکی پیشرفته است.شرکت‌های دانش‌بنیان در حال توسعه روش‌های استخراج فلزات با استفاده از حلال‌های خاص (هیدرومتالورژی) یا میکروارگانیسم‌ها (بایومتالورژی) هستند که به ویژه برای کانسارهای کم‌عیار یا موادی که بازیابی آن‌ها با روش‌های حرارتی دشوار است (مانند عناصر نادر خاکی یا طلا در کانسارهای پیچیده)، حیاتی است.
ارتقای فناوری در صنعت معدن ایران نیازمند یک تغییر نگاه و رویکرد بنیادین است؛ گذار از تکیه بر فناوری‌های خارجی پرهزینه و غیرقابل دسترس، به توانمندی‌های بومی که قابلیت انطباق با شرایط خاص ایران را دارند. شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی نه تنها کلید حل مشکلات فوری ناشی از فرسودگی تجهیزات و ناکارآمدی روش‌های اکتشاف هستند، بلکه دروازه ورود ایران به زنجیره ارزش جهانی مواد معدنی پیشرفته (مانند مواد مورد نیاز در انرژی‌های تجدیدپذیر و الکترونیک) محسوب می‌شوند.حمایت ساختاریافته، هدفمند و مبتنی بر مکانیسم‌های مالی و قانونی مشخص از این شرکت‌ها، نه یک هزینه، بلکه یک سرمایه‌گذاری استراتژیک در امنیت اقتصادی و توسعه پایدار آینده معدن ایران خواهد بود. ادغام موفقیت‌آمیز این دو بخش سرمایه و دانش مسیر روشنی را برای تبدیل ایران از یک صادرکننده مواد خام به یک بازیگر مؤثر در عرصه جهانی فرآوری مواد معدنی با ارزش افزوده بالا هموار خواهد ساخت.
