جوان آنلاین: با صدای زنگ مدرسه در نخستین روز مهر، سال تحصیلی جدید آغاز شد، همان زنگ آشنایی که هر سال می‌شنویم، اما امسال قرار است چیز‌هایی متفاوت رقم بخورد، یا دست‌کم چنین وعده‌ای داده شده‌است. در حالی که خانواده‌ها، دانش‌آموزان و حتی معلمان، سال‌هاست با گلایه‌ها و پرسش‌های بی‌پاسخ درگیرند، آموزش و پرورش با شعار «توسعه عدالت آموزشی، برای ایران» وارد میدان شده، شعاری که حالا روی پوستر‌های رنگارنگ در مدارس نصب شده و قرار است نویدبخش تحول باشد.
اما در مدرسه‌ای که هنوز بسیاری از کلاس‌ها با کمبود معلم، امکانات و برنامه‌ریزی روبه‌رو است، نمی‌توان باور کرد که این شعار‌ها به زودی به واقعیت تبدیل شود. سال تحصیلی ۱۴۰۵ در حالی آغاز شده که چشم‌ها به عملکرد مسئولان دوخته شده، آیا این بار قرار است عدالت آموزشی از قاب پوستر‌ها بیرون آید و وارد کلاس‌های درس میشود؟
آموزش حضوری اولویت اصلی
با آغاز رسمی سال تحصیلی، مدارس سراسر کشور فعالیت خود را به صورت حضوری آغاز کردند و جشن شکوفه‌ها نیز طبق روال، یک روز پیش از شروع کلاس‌ها برگزار شد، جشنی که هر ساله به استقبال کلاس‌اولی‌ها می‌رود و حال‌وهوای خاصی به فضای مدرسه می‌بخشد.
علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به آمادگی کامل این وزارتخانه برای مواجهه با شرایط خاص، از جمله آلودگی هوا یا برودت شدید گفت: «آموزش و پرورش در این زمینه بسیار فعال و آماده است و برای هر سناریوی احتمالی برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا جریان آموزش متوقف نشود.»
او همچنین اهمیت آموزش حضوری را یادآوری کرد: «پیش‌فرض اصلی آموزش و پرورش، تحصیل در فضای کلاس و تعامل مستقیم بین معلم و دانش‌آموز است، اما در صورت بروز شرایط خاص، سناریو‌های مختلفی طراحی شده تا آموزش و تربیت در هیچ شرایطی متوقف نشود.»
کتاب‌ها همان کتاب‌هاست
در آستانه سال تحصیلی جدید، کتاب‌های درسی دانش‌آموزان بدون تغییر محتوایی چشمگیر منتشر شدند. بر اساس اعلام رسمی وزارت آموزش و پرورش، نسخه‌های امسال تفاوتی بنیادین با سال گذشته ندارند و تمرکز اصلی بر بهبود دسترسی و ارتقای نسخه‌های دیجیتال بوده‌است.
احمدرضا امینی، مدیر کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی، اعلام کرده که فایل‌های الکترونیکی کتاب‌ها با قابلیت‌هایی جدید منتشر شده‌اند، از جمله اتصال فهرست مطالب به صفحات داخلی و استفاده از رمزینه‌های سریع‌پاسخ (Code (QR برای دسترسی به منابع تکمیلی. این تغییرات، به‌ویژه برای دانش‌آموزان مناطق محروم، در راستای توسعه عدالت آموزشی عنوان شده‌است.
در کنار این روند ثابت در محتوای درسی، آموزش و پرورش امسال یک برنامه آزمایشی را در هشت مدرسه ابتدایی آغاز کرده که هدف آن، بازنگری در تعریف سنتی برنامه درسی است. در این مدل تازه، مدارس صرفاً مجری دستورات از بالا نخواهند بود، بلکه معلمان و مدیران، با توجه به شرایط محیطی، فرهنگی و تربیتی مدرسه، بخشی از برنامه آموزشی را خود طراحی می‌کنند.
یادگیری در این مدارس دیگر محدود به کتاب درسی نیست. ابزار‌های نوین، محتوای دیجیتال، فعالیت‌های گروهی و تجربه‌محور جای خود را در کلاس باز می‌کنند تا آموزش برای نسل امروز، واقعی‌تر، ملموس‌تر و متناسب‌تر با نیاز‌های دانش‌آموزان باشد.
تکلیفی که فراموش شده‌است
سالیان سال است که بر اهمیت آموزش و پرورش در توسعه کشور تأکید میشود، اما خروجی‌ها هنوز با انتظارات فاصله دارند. شاید یکی از دلایل این فاصله، نبود مسیر مشخص و هدفمند در هدایت تحصیلی و تربیتی دانش‌آموزان باشد، شاید هم دلایل دیگر. بسیاری از دانش‌آموزان با وجود حضور در مدرسه و دریافت مشاوره، باز هم نمی‌توانند انتخاب درستی برای آینده خود داشته باشند و همین باعث میشود در میانه راه، مسیرشان را تغییر دهند.
دانش‌آموزان همچون لوحی سفید وارد مدرسه می‌شوند و آماده برای یادگیری، رشد و شکوفایی هستند. این بهترین زمان برای شناسایی استعداد‌ها و هدایت آنها به حساب می‌آید. با آغاز سال تحصیلی، تکلیف مهمی بر دوش مسئولان آموزش و پرورش قرار دارد، تکلیفی که سال‌هاست آغاز شده، اما گاه به درستی انجام نشده و گاه نیز به فراموشی سپرده شده‌است.
اگر قرار است امسال، سالی متفاوت باشد، باید مسئولان نیز هم‌پای دانش‌آموزان، تکالیف خود را به درستی انجام دهند. یعنی سرمایه‌گذاری واقعی بر آموزش انجام دهند، هم در قالب بودجه و امکانات، هم در قالب برنامه‌ریزی دقیق، نگاه تربیتی عمیق و توجه به نیاز‌های نسل آینده. اینها ضرورتی است که نمی‌توان از آن چشم پوشید.
بدون شک زنگ تحصیلی امروز، زنگ بیدارباشی است برای همه، برای دانش‌آموزانی که آینده را می‌سازند و برای مسئولانی که باید مسیر را هموار کنند، چراکه آینده بهتر، با آموزش بهتر آغاز میشود.
تراکم کلاس‌های درس، چالشی پابرجا
در آستانه سال تحصیلی جدید، تراکم بالای کلاس‌های درس همچنان یکی از چالش‌های جدی آموزش و پرورش در پایتخت است. مجید پارسا، مدیر کل آموزش و پرورش تهران، با اشاره به وضعیت آموزشی در پایتخت گفته‌است: «یکی از مسائل جدی در کلانشهر تهران، پایین بودن سرانه‌های آموزشی و تراکم بالای دانش‌آموزی در برخی مدارس است.»
بر اساس اعلام رسمی، میانگین تراکم دانش‌آموزی در کشور حدود ۳۲ نفر در هر کلاس است و این رقم در تهران به حدود ۳۳ نفر می‌رسد. با این حال، پارسا تأکید کرده که در برخی مناطق خاص، تراکم بالاتری نیز مشاهده میشود و حتی کلاس‌هایی با ۴۰ دانش‌آموز هم وجود دارد، وضعیتی که می‌تواند بر کیفیت آموزش و تعامل معلم با دانش‌آموزان تأثیر مستقیم بگذارد.
برای کاهش این تراکم، آموزش و پرورش تهران از اجرای نهضت مدرسه‌سازی با حمایت ریاست‌جمهوری و مشارکت‌های مردمی خبر داده‌است. هدف از این طرح، توسعه فضا‌های آموزشی و ارتقای کیفیت یادگیری از طریق کاهش تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس عنوان شده است.
اظهارات این مقام مسئول به روشنی نشان می‌دهد که تراکم بالای کلاس‌های درس همچنان به‌عنوان یک چالش پابرجا باقی مانده و به نظر می‌رسد حل آن نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، تخصیص منابع پایدار و بازنگری در سیاست‌های توسعه فضا‌های آموزشی باشد.
تداوم دغدغه کمبود معلم
در رابطه با مسائل مربوط به کمبود معلم در کلاس‌های درس نیز، علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، از جذب گسترده نیروی انسانی خبر داده است. او اعلام کرده است: «بیش از ۸۵ هزار مجوز استخدام گرفته شده و حدود ۶۰ هزار نفر وارد فضای آموزش و پرورش می‌شوند. همین امروز، ۳۱ شهریور، نتایج ماده ۲۸ را اعلام می‌کنیم و این افراد را از فردا سر کلاس درس می‌آوریم.»
این آمار، از نظر عددی نسبت به سال‌های گذشته رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد و می‌تواند بخشی از کمبود‌های مزمن نیروی انسانی را پوشش دهد. با این حال، کارشناسان آموزشی هشدار داده‌اند که مسئله اصلی، نه فقط تعداد معلمان، بلکه کیفیت آموزشی و توانمندی حرفه‌ای آنهاست. به باور آنها، بسیاری از نیرو‌های جذب‌شده هنوز آموزش‌های کافی ندیده‌اند و ورود فوری آنها به کلاس درس، بدون طی دوره‌های تربیت معلم مؤثر، می‌تواند بر کیفیت آموزش تأثیر منفی بگذارد.
در کنار این نگرانی‌ها، روند بازنشستگی گسترده معلمان در سال‌های اخیر، فشار مضاعفی بر نظام آموزشی وارد کرده و باعث شده آموزش و پرورش برای پر کردن خلأها، به راه‌حل‌هایی، چون جذب حق‌التدریس، تمدید همکاری بازنشستگان و استفاده از نیرو‌های ماده ۲۸ متوسل شود.
قدم‌هایی کوچک برای ساختن فردا
با شروع مهر، کودکان و نوجوانان با کوله‌باری از شور و اشتیاق، پا به دنیایی تازه گذاشتند، دنیایی که پر از یادگیری، تجربه‌های نو و رؤیا‌های رنگارنگ است. تفاوت‌های زندگی‌شان، اما مشهود است، اما امروز، همه با یک نقطه مشترک وارد مدرسه می‌شوند؛ یعنی امید به آینده.
برخی با لباس فرم و کیف و دفتر نو و برخی دیگر با ابتدایی‌ترین وسایل آموزشی آمده‌اند، با این حال در نگاه همه‌شان برق اشتیاق دیده میشود. اشتیاق دانستن، بودن در کنار همسالان و ساختن فردایی که هنوز شکل نگرفته، اما در ذهن‌شان نقش بسته است.
مدرسه برای این کودکان و نوجوانان، تنها یک ساختمان آموزشی نیست، بلکه پلی است میان رؤیا‌های کوچک امروز و فردایی که می‌تواند سرشار از امکانات، آگاهی و توانمندی باشد. هر قدم کوچک آنها در راهرو‌های مدرسه، بخشی از آینده ایران را شکل می‌دهد.
در دل همه این محصلان، فارغ از تفاوت‌های مادی و شرایط خانوادگی، امید به آموزش زنده است. اینکه با یادگیری بتوانند آینده بهتری برای خود، خانواده و جامعه بسازند. حالا وظیفه مسئولان است که این امید را با حمایت، توجه و فراهم‌کردن فرصت‌های برابر تقویت کنند، تا فردای این کشور، روشن‌تر از امروز باشد.
پوستر‌ها نصب شدند، حالا نوبت عمل است
همزمان با نواخته شدن زنگ آغاز سال تحصیلی، پوستر رسمی بازگشایی مدارس با شعار «توسعه عدالت آموزشی، برای ایران» در مدارس سراسر کشور نصب شد. این پوستر، به‌عنوان نماد همبستگی ملی، حامل پیام‌هایی از امید، نشاط و نگاه تازه به آموزش است، نگاهی که بر عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت تأکید می‌کند.
علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، پیش از آغاز سال تحصیلی در مراسم رونمایی از این پوستر گفت: «آغاز سال تحصیلی فرصتی است تا بار دیگر بر عدالت آموزشی، ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت و حمایت از دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار تأکید کنیم.» او همچنین نقش مدرسه و معلم را در توسعه پایدار کشور حیاتی دانست: «مدرسه نقطه آغاز تحول است و معلم، محور آن.»
به گفته مسئولان وزارت آموزش و پرورش، این پوستر قرار است با ایجاد حس همدلی میان دانش‌آموزان، معلمان و خانواده‌ها، فضای مدارس را به سمت شور و نشاط اجتماعی سوق دهد. در طراحی آن، مؤلفه‌هایی، چون دفاع مقدس، ایثار و مقاومت، عدالت آموزشی، توسعه و تجهیز مدارس و چیدمان جدید کلاس‌های درس (از مطالبات رئیس‌جمهور) مورد توجه قرار گرفته‌اند.
نصب این پوستر در اولین روز مهر، شاید بیش از آنکه نشانه‌ای از تحول باشد، یادآور فاصله‌ای باشد که میان شعار‌های رسمی و واقعیت‌های امروز مدرسه وجود دارد. مدارسی که هنوز با کمبود معلم، تراکم بالا، فرسودگی فضا‌های آموزشی و نابرابری امکانات دست‌وپنجه نرم می‌کنند و نیاز به توجه بیشتر و بهتر مسئولان دارند. اکنون، اما پوستر‌ها نصب شدند، زنگ‌ها به صدا درآمدند و حالا نوبت آن است که ببینیم آیا در سال تحصیلی جدید، واقعاً چیزی قرار است تغییر کند و وعده‌های داده شده عملی میشود یا نه.
