جوان آنلاین: عملیات بازار باز طی سال‌های اخیر به ابزار اصلی سیاست‌گذاری پولی در ایران بدل شده است.
به گزارش فارس، بانک مرکزی با استفاده از قرارداد‌های ریپو و ریپو معکوس، نقدینگی مازاد یا کسری بانک‌ها را مدیریت می‌کند تا نرخ سود بین‌بانکی در دامنه هدف قرار گیرد.
آخرین اقدام، تزریق ۷۵ هزار میلیارد تومان از طریق ریپو معکوس به نظام بانکی، نشان می‌دهد که سیاست‌گذار در تلاش است از فشار کمبود نقدینگی جلوگیری کرده و مانع از افزایش غیرمنتظره نرخ‌ها شود.
چرا ریپو معکوس؟
ریپو معکوس یعنی بانک مرکزی اوراق بدهی دولتی را از بانک‌ها خریداری می‌کند و در ازای آن پول نقد به سیستم تزریق می‌کند.
این اقدام زمانی به‌کار می‌رود که بانک‌ها با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند و نرخ سود بین‌بانکی تهدید به صعود دارد.
با توجه به کسری تراز نقد بانک‌ها در پایان شهریور و فشار پرداختی‌ها، نیاز فوری به نقدینگی شکل گرفت.
هدف‌گذاری نرخ سود ۲۴ درصدی
بانک مرکزی دامنه‌ای غیررسمی برای نرخ سود بین‌بانکی تعریف کرده است (۲۳–۲۵٪).
البته کریدور رسمی نرخ بهره بین بانکی ۱۷ تا ۲۴ درصد است.
اگر نرخ سود از این محدوده خارج شود، هزینه تأمین مالی دولت و شبکه بانکی به‌طور خطرناکی بالا می‌رود.
تزریق نقدینگی اخیر عملاً ترمز رشد نرخ سود بوده و مانع از افزایش آن به سطوح ۲۶٪ یا بالاتر شده است.
پیامد‌های کلان برای بازار پول و سرمایه
کنترل نرخ سود در ۲۴٪ سیگنال مهمی برای بازار بدهی و سهام است.
کاهش فشار نرخ بین‌بانکی می‌تواند به کاهش بازده اوراق منجر شود و از این طریق به بورس سیگنال مثبت بدهد.
برای سپرده‌گذاران، تثبیت نرخ سود در این سطح نشان می‌دهد بانک مرکزی قصد ندارد نرخ‌های بالاتری را به رسمیت بشناسد.
ریسک‌های پیش‌رو
تزریق ۷۵ هزار میلیارد تومانی اگر تداوم یابد، می‌تواند فشار تورمی ایجاد کند، زیرا به معنای نقدینگی بیشتر در سیستم بانکی است.
بانک مرکزی باید میان کنترل نرخ سود و مهار تورم تعادل برقرار کند.
تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد اگر این تزریق‌ها به‌موقع جمع‌آوری نشود، اثر تورمی در ماه‌های بعد آشکار خواهد شد.
ریپو معکوس به چاپ پول پنهان تبدیل شده است
کامران رحیمی، کارشناس اقتصادی گفت: تزریق ۷۵ هزار میلیارد تومان در قالب ریپو معکوس، در ظاهر برای کنترل نرخ سود است. اما پیام پنهانی هم دارد
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: این حجم از ریپو معکوس نشان می‌دهد که بانک‌ها دچار کمبود شدید نقدینگی کوتاه‌مدت هستند. این نه تنها موضوع مدیریت سود بین‌بانکی است، بلکه علامت یک ناترازی عمیق در ترازنامه‌هاست. بانک مرکزی در واقع دارد به بانک‌ها «اکسیژن اضطراری» می‌رساند.
وی افزود: این تزریق به خودی خود نمی‌تواند تورم‌زا باشد. چون ریپو معکوس قرارداد کوتاه‌مدت است و باید بازگردد. اما اگر بانک مرکزی این ابزار را به‌موقع جمع نکند، به نقدینگی دائمی تبدیل می‌شود. تجربه نشان داده که همین «عملیات موقت» در عمل بعضی وقت‌ها به افزایش پایه پولی ختم شده است.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: این اقدام در بانک‌ها ریسک اخلاقی (Moral Hazard) ایجاد می‌کند. وقتی بانک‌ها مطمئن باشند هر زمان با کمبود نقدینگی روبه‌رو شوند، بانک مرکزی به‌سرعت نقدینگی تزریق می‌کند، انگیزه‌شان برای اصلاح مدیریت منابع و مصارف کاهش می‌یابد. این یعنی اتکا به «سوئیچ بانک مرکزی» به‌جای انضباط داخلی.
ریپو معکوس یک ابزار ساختاری نیست
رحیمی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان این حجم عملیات را با وضعیت سایر کشور‌ها مقایسه کرد؟ اظهار داشت: در اقتصاد‌هایی مثل ترکیه یا برزیل، ریپو معکوس معمولاً ابزار «فاین‌تیونینگ» است، نه ابزار اصلی تأمین مالی بانک‌ها. در ایران، چون ناترازی مزمن است، ریپو معکوس به یک ابزار ساختاری تبدیل شده. این تفاوت بزرگی است و نشان می‌دهد ما با یک بیماری پایدار سروکار داریم.
وی افزود: بانک مرکزی باید شجاعت داشته باشد که عملیات ریپو را به چارچوب مشخص و شفاف محدود کند؛ مثلاً تعیین کند، سقف تزریق هفتگی چقدر است و چه بانک‌هایی واجد شرایط‌اند. در غیر این صورت، این ابزار از «سیاست پولی مدرن» به «چاپ پول غیرمستقیم» تنزل پیدا می‌کند.»
شرط موفقیت سیاست عملیات بازار باز
عملیات ریپو معکوس اخیر نشان داد بانک مرکزی با جدیت به دنبال کنترل نرخ سود بین‌بانکی است و حاضر است برای این هدف تزریق‌های بزرگ انجام دهد.
با این حال، پایداری سیاست به جمع‌آوری به‌موقع نقدینگی بستگی دارد.
در غیر این صورت، خطر آن وجود دارد که ثبات نرخ سود به بهای فشار بیشتر بر تورم تمام شود.
