جوان آنلاین: انگلیس، فرانسه و آلمان روز پنج‌شنبه با ارسال یادداشت به شورای امنیت سازمان ملل، مکانیسم بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال کردند؛ روندی که اگر با تصویب یک قطعنامه جایگزین قطعنامه ۲۲۳۱ ظرف ۳۰ روز آینده به سرانجام نرسد، هرشش قطعنامه دهه ۱۳۸۰ شورای امنیت سازمان ملل درباره تحریم ایران بازگشته و جایگزین قطعنامه ۲۲۳۱ خواهد شد. سه دولت اروپایی در بیانیه‌ای بعد از ارسال یادداشت به شورای امنیت گفتند که این کار «به معنای پایان دیپلماسی نیست و همچنان بر ادامه گفتوگو و تعامل با تهران مصمم هستند»، اما در تهران، اقدام اروپا در ادامه مسیر تقابلی تعبیر شده که با جنگ ۱۲ روزه ماه ژوئن ۲۰۲۵ به اوج رسید. وزیر خارجه رژیم صهیونیستی گفته که «اکنون کشور‌های جهان نیز به مبارزه می‌پیوندند.»
به گزارش «جوان»، روز پنج‌شنبه ۶ شهریور ۱۴۰۴، سه دولت اروپایی اقدام به ارسال «یادداشت» فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران کردند. این اقدام که به اصطلاح «اسنپ‌بک» نامیده می‌شود، طبق ادعای این کشور‌ها پاسخ به «عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی» است. نمایندگی پاناما به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل روز پنج‌شنبه تأیید کرد که فرانسه، بریتانیا و آلمان، درخواست خود را برای احیای سازوکار بازگرداندن تحریم‌های ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کرده‌اند و به خبرنگاران گفت: «بله، آنها نامه‌ای را به طور رسمی ارسال و درخواست خود را برای فعال کردن اسنپ‌بک اعلام کردند.» سه دولت اروپایی در نامه خود گفته‌اند: «ما، وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا، در این هدف اساسی مشترک هستیم که ایران هرگز نباید به دنبال دستیابی، تحصیل یا توسعه سلاح هسته‌ای باشد» و ضمن تأکید بر اینکه یادداشت آنها به شورای امنیت «در نتیجه اقدامات ایران و مطابق با بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت سازمان ملل متحد» است، گفته‌اند: «فرانسه، آلمان و بریتانیا امروز تصمیم گرفته‌اند به شورای امنیت اطلاع دهند که معتقدند ایران به طور قابل‌توجهی به تعهدات خود تحت برجام عمل نمی‌کند و بدین ترتیب مکانیسم پس‌گشت را فعال می‌کنند.» سه دولت اروپایی می‌گویند که از دوره ۳۰ روزهای که تا بازگشت تحریم‌ها طول خواهد کشید «برای ادامه تعامل با ایران در مورد پیشنهاد تمدید خود یا هرگونه تلاش دیپلماتیک جدی برای بازگرداندن انطباق ایران با تعهداتش استفاده خواهیم کرد». یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان روز پنج‌شنبه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اسنپ‌بک پایان دیپلماسی نیست بلکه می‌تواند آغاز مرحله‌ای تازه از مذاکرات باشد. اکنون این به ایران بستگی دارد که از رد راه‌حل دیپلماتیک خودداری کند.» سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا نیز گفت که «حالا مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ فرصت ۳۰ روزهای شروع می‌شود که در آن با ایران و شورای امنیت تعامل خواهیم داشت. در این مدت همچنان امکان تمدید مهلت وجود دارد.» همچنین کایا کالاس، کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای بر «تسهیل روند دیپلماتیک و دستیابی به راه‌حل مذاکره‌شده» تأکید کرد، ولی در تهران، فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک، بخشی از روند تقابلی اروپا در سایه فضای امنیتی بعد از جنگ ۱۲ روزه ژوئن ۲۰۲۵ تعبیر می‌شود. سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه، فعال‌سازی اسنپ‌بک را «ناموجه، غیرقانونی و فاقد هرگونه مبنای حقوقی» خواند و در تماس تلفنی با همتایان اروپایی و کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بر پایبندی ایران به دیپلماسی و حسن‌نیت خود تأکید کرد ولی این را هم روشن ساخت که «ایران برای حفظ حقوق و منافع ملی، به این اقدام غیرقانونی پاسخ خواهد داد.» عراقچی همچنین در نامه‌ای به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل این اقدام را «رویه‌ای خطرناک و تضعیف‌کننده اعتبار شورای امنیت» دانست. عراقچی دیروز در ایکس نوشت که «اروپا نباید خود را با توهم استفاده از سازوکار اسنپ‌بک به‌عنوان اهرمی برای ایفای نقش در حداقل یک حوزه فریب دهد» و موضع قبلی خود را تکرار کرده که اروپا با فعال‌سازی اسنپ‌بک، خود را از دیپلماسی با ایران حذف می‌کند: «ایران به‌صراحت اعلام کرده که دنبال کردن این مسیر، سه کشور اروپایی را در رابطه با ایران به نیرویی کاملاً بی‌اثر و تاریخ‌گذشته تبدیل خواهد کرد.» وزیر خارجه گفته که «اقدامات سه کشور اروپایی عملاً به نفع متجاوز و به ضرر قربانی است.» وزارت خارجه ایران نیز در بیانیه‌ای گفته که این تصمیم «به‌شدت روند جاری تعاملات و همکاری‌های ایران و آژانس را تضعیف خواهد کرد» و افزوده که این «تشدید تحریک‌آمیز و غیرضروری» را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت.
تل‌آویو: در مسیر ما بود!
مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا که یک روز قبل از یادداشت سه دولت اروپایی به شورای امنیت، با آنها گفتوگو کرده، اعلام کرد که ایالات متحده از فعال‌سازی روند بازاعمال تحریم‌ها علیه ایران استقبال می‌کند و با سه کشور اروپایی و اعضای شورای امنیت همکاری خواهد کرد. روبیو مانند اروپیان گفته که «امریکا آماده مذاکره مستقیم با ایران است». در حالی که در تهران درخواست‌هایی جدی برای خروج از پیمان منع اشاعه (NPT) مطرح شده و طرح دو فوریتی خروج از آن روی میز مجلس قرار گرفته، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس پیش‌بینی کرده «بازگشت تحریم‌ها کار ما را بسیار دشوار خواهد کرد، حتی شاید غیرممکن». او نیز شرایط جاری را در چارچوب فضای جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران تحلیل کرده و می‌گوید: «روشن است که پس از حملات و ۱۲ روز درگیری، شرایط دیگر مثل قبل نیست» در حالی که «دنی دانون» سفیر رژیم صهیونیستی در سازمان ملل فعال شدن اسنپ‌بک را یک گام در مسیری دانسته که اسرائیل خواهان آن است. دانون می‌گوید که «اکنون کشور‌های جهان نیز به مبارزه می‌پیوندند» و تأکید کرده که «این گامی مهم در مسیر توقف برنامه هسته‌ای ایران و افزایش فشار بر تهران است.» روس‌ها دو نوع واکنش به اسنپ‌بک نشان داده‌اند. نوع اول واکنش حقوقی آنها است که به گفته وزارت خارجه روسیه اقدامات انگلیس، آلمان و فرانسه را «غیرقانونی خواند و آن را به شدت محکوم کرد». مسکو در این بیانیه خاطرنشان کرد: «اروپایی‌ها با ادامه ترویج روایت تحریف‌شده خود از وقایع، بار دیگر در برابر حقیقت مرتکب گناه می‌شوند، ظاهراً کاملاً متوجه نیستند که مراجعه به شورای امنیت سازمان ملل متحد با دور زدن مفاد بند ۳۶ برجام، خود نقض این قطعنامه است.» بعد دیگر واکنش روس‌ها، هشدار درباره تبعات فعال‌سازی اسنپ‌بک است که به گفته میخائیل اولیانوف «این اقدام، یک گام غیرمسئولانه دیگر از سوی «تروئیکای اروپایی» بود که اوضاع را به بن‌بست کامل کشانده است.» اولیانوف در کانال تلگرامی خود نوشته است: «بیایید برای لحظه‌ای مسائل حقوقی و رویه‌ای را که مطمئناً به سه کشور اروپایی حق انجام این کار را نمی‌دهد، کنار بگذاریم و بیایید از منظری صرفاً سیاسی به موضوع نگاه کنیم.» اولیانوف افزود: «بجاست بپرسیم که آیا «سه کشور اروپایی» راهبرد برون‌رفت و بینش در خصوص نحوه یافتن راه‌حل برای خروج از بن‌بستی که آنها قصد دارند وارد آن شوند، دارند؟ پاسخ به این پرسش‌ها، ظاهراً منفی است.» چین نیز ضمن محکومیت اقدام اروپا، نسبت به وخامت اوضاع این اقدام «غیرسازنده» هشدار داده است. در حالی که برلین بعد از اسنپ‌بک خواستار خروج شهروندانش از ایران شده، اولیانوف در واکنش به این اقدام آلمان نوشت: «برلین با این کار اعتراف کرده است که فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی، اقدامی تنش‌زا بوده که می‌تواند به اقدامات تلافی‌جویانه منجر شود.»
روند تداوم اسنپ‌بک
طبق قطعنامه ۲۲۳۱، هر کشور مشارکت‌کننده در برجام (چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، امریکا، ایران و اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده) می‌توانند در صورت تشخیص «نقض اساسی»، فرایند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل (اسنپ‌بک) را فعال کنند. حالا دول اروپایی به عنوان طرف‌های شاکی به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع داده‌اند که ایران در حال نقض اساسی تعهدات است که به این ترتیب، یک مهلت ۳۰ روزه آغاز شده است. اگر طی این مدت، شورای امنیت قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها تصویب نکند (که هر عضو دائم می‌تواند آن را وتو کند)، همه تحریم‌های سازمان ملل به‌طور خودکار بازمی‌گردند. در حالی که ایران و روسیه و چین معتقدند که اروپاییان با عبور‌کردن از روند پیش‌بینی شده در برجام یعنی فعال‌سازی کمیسیون مشترک برجام و سازوکار حل اختلاف برجام، این روند را طی نکرده و صلاحیت رجوع به شورای امنیت را ندارند، سه دولت اروپایی چنین تفسیری را قبول ندارند. روسیه به دنبال قطعنامه‌ای است تا لغو تحریم‌ها مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ را شش ماه تمدید کند ولی چنین قطعنامه‌ای احتمالاً بدون دستیابی به توافق سیاسی ممکن است با وتوی هریک از اعضای غربی شورای امنیت روبه‌رو شود. در حالی که در صورت تداوم نیافتن قطعنامه ۲۲۳۱، هر شش قطعنامه تحریم ایران بازخواهد گشت، فارین پالیسی نوشته که فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی علیه ایران، بیشتر جنبه نمادین دارد و بعید است موضع ایران را تغییر دهد. به نوشته فارین پالیسی، این تحریم‌ها در مقایسه با تحریم‌های امریکا، تأثیر اقتصادی کمتری دارند و روسیه و چین می‌توانند اجرای آنها را مختل کنند.
تریتا پارسی، رئیس شورای ایرانیان امریکا می‌گوید که «مقامات اروپایی اصرار دارند که این گام اساسی برای نجات دیپلماسی هسته‌ای با جمهوری اسلامی طراحی شده است. در واقعیت، احتمالاً نتیجه عکس خواهد داشت. با احیای تحریم‌ها به اصرار اسرائیل، E۳ نه‌تنها در‌های مذاکرات را می‌بندد، بلکه حرکت به سمت جنگ دیگری در منطقه را نیز تسریع می‌کند.» پارسی می‌گوید که خطرناک‌تر از همه، «بازگشت تحریم‌ها» چرخه تشدید تنش را تسریع خواهد کرد. اسرائیل به سختی به بهانه‌ای برای حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران نیاز دارد، همان‌طور که بمباران غافلگیرکننده آن در ماه ژوئن نشان داد.» ایران نمی‌خواهد به عنوان تسلیم‌شده در برابر فشار تلقی شود، بنابراین شروع مکانیسم ماشه احتمالاً واکنش ایران، مانند تهدید به خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را برانگیخته خواهد کرد. کلسی داونپورت نیز روز ۲۹ اکتبر ۲۰۲۵ در Just Security نوشت: «در نتیجه، مکانیسم ماشه می‌تواند تنش‌ها را بیشتر تشدید کند و ایالات متحده و ایران را دوباره در مسیر درگیری قرار دهد.»
