جوان آنلاین: قیمت نان چند ماه است محل مناقشه بین نانوایان و نهاد‌های تعیین‌کننده نرخ نان است. برخی نانوایان با گران فروشی، کم‌فروشی و فروش آرد در خارج شبکه، نان سفره مردم را گرو گرفته‌اند. به گفته بازرسان تعزیرات، حداقل سود نانوایان دولتی‌پز از گران‌فروشی ماهانه حدود ۴۵۰میلیون تومان است که باید با نظارت‌های مداوم متوقف شود. روز گذشته برخی رسانه‌ها از افزایش قیمت نان در تهران در روز‌های آتی با مجوز استاندار خبر دادند، اما نرخ‌هایی که اعلام شد بسیار پایین‌تر از نرخ‌هایی بود که تهرانی‌ها برای خرید نان می‌پردازند. به عنوان مثال، در نرخ جدید که به قول اتحادیه نانوایان سنگک با ۵۰ درصد رشد قیمت مواجه شده، قیمت مصوب ۷هزارو ۶۰۰ تومان است، در حالی که تهرانی‌ها بیش از یک ماه است سنگک ساده را ۱۰ تا ۱۵هزار تومان و سنگک کنجدی را ۲۰ تا ۲۵ تومان خریداری می‌کنند. آیا اعلام نرخ جدید تأثیری بر ارزان‌شدن قیمت نان دارد؟ به نظر می‌رسد نانوایان به قدری «خودسر» شده‌اند که هیچ توجهی به نرخ‌های مصوب ندارند و از همه مهم‌تر اینکه جریمه‌های گران‌فروشی بازدارنده نیست و ارقام آن در مقابل سود‌هایی که از گران‌فروشی و فروش آزاد آرد نصیب نانوایان متخلف می‌شود، بسیار ناچیز است. شاید همین سود‌های میلیونی است که باعث می‌شود دارنده مجوز نانوایی ساکن شهرستان باشد و در تهران نانوایی را به چند کارگر بسپارد.
در شرایطی که بخش قابل‌توجهی از جمعیت کشور به نان به عنوان یک کالای پایه‌ای در سبد مصرفی خود وابسته‌اند، هرگونه تغییر در قیمت آن مستقیماً بر معیشت خانوار‌های کم‌درآمد اثرگذار است.
مطابق داده‌های آماری، در دهک‌های پایین درآمدی، سهم نان و غلات از کل هزینه‌های غذایی بیش از ۳۰درصد است، در حالی‌که در دهک‌های بالا این عدد به‌طور قابل‌توجهی کمتر است. این عدم‌تقارن، موجب می‌شود افزایش قیمت نان بیش از هر چیز، فشار روانی و اقتصادی بر اقشار ضعیف وارد کند.
ایامی که نانوایی‌ها یکسان بودند، آزادپز و دولتی نداشتند، نه خبری از گران‌فروشی بود و نه فروش آزاد سهمیه آرد. از زمانی که نانوایان آزادپز راه افتادند تا کمبود نانوایی‌های دولتی را جبران کنند و به اصطلاح در بازار رقابتی، کیفیت نان رشد کند، بازار تخلفات و قیمت‌های خودسرانه رونق گرفت. از آن تاریخ فروش شبانه آرد دولتی در بازار آزاد رواج یافت و قوت غالب مردم به دست کسانی افتاد که با تخلف، گران‌فروشی و کم‌فروشی پول‌های کلانی به جیب می‌زنند.
امسال با مجوز استانداری قیمت نان دولتی در دو مرحله گران شده است؛ «فروردین ماه و ایام پساجنگ»، البته از پنجم تیر ماه تاکنون به طور غیررسمی قیمت‌ها گران شده، اما استانداری طی امروز و فردا نرخ‌های جدید را علنی و اطلاع‌رسانی خواهد کرد.
نکته قابل تأمل این است که نرخ‌های جدید بسیار ارزان‌تر از آن قیمت‌هایی است که مردم در پایتخت و حاشیه آن بابت خرید نان می‌پردازند. در یک دهه اخیر تصمیمات متعددی برای ساماندهی توزیع آرد و نان اتخاذ شده است. از حذف یارانه نان در سال ۱۳۸۹ گرفته تا طرح هوشمند‌سازی نان در اردیبهشت سال گذشته و مجاب کردن نانوایان به استفاده از کارتخوان هوشمند دولت، همگی شیوه‌هایی برای مقابله با قاچاق آرد و فروش آرد یارانه‌ای در خارج از شبکه و از همه مهم‌تر بهبود کیفیت نان بود. به‌رغم این تلاش‌ها نه تنها کیفیت نان بهبود نیافته بلکه دورریز آن بالاتر هم رفته است، ضمن اینکه گزارشات میدانی نشان می‌دهد ۸۰درصد نانوایی‌ها نرخ مصوب را رعایت نمی‌کنند و به بهانه‌های مختلف از کارتخوان‌های خودشان استفاده می‌کنند.
نبود نظارت از سوی اتحادیه نانوایان باعث شده است نانوایان در حاشیه امنی که برای خود ساخته‌اند، نرخ‌های متفاوتی از مشتریان طلب کنند.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که نقش اتحادیه‌ها در بازرسی از نانوایان چقدر است؟ آیا وظیفه اتحادیه صرفاً صدور مجوز است یا باید با بازرسی‌های مداوم راه‌های تخلف فعالان این صنف را مسدود کند؟
در برخی موارد حتی رؤسای اتحادیه‌ها به بهانه افزایش دستمزد‌ها و هزینه‌های آب و برق از گران‌فروشی نانوایان نیز حمایت می‌کنند و همین امر موجب شده است نانوایان خودسرانه نرخ‌های متفاوتی برای انواع نان تعیین و در جواب اعتراض مشتریان از فروش نان خودداری کنند.
تخلفاتی که از دید مردم پنهان نیست
بارصد کوتاه فضای مجازی و شبکه‌های اینترنتی به فیلم‌هایی برخورد می‌کنیم که مردم از خروج کیسه‌های آرد از نانوایی‌ها در نیمه شب تهیه کرده‌اند. فروش خارج از شبکه آرد دولتی به قدری آشکار و همه‌گیر شده است که حداقل در هر محله‌ای یکی از نانوایان سنتی دولتی‌پز این تخلف را انجام می‌دهد.
ظاهراً طرح هوشمند‌سازی فروش نان و استفاده از کارتخوان‌های نانینو نیز نتوانسته است مانع این تخلفات شود، مضاف بر اینکه اگر در گذشته نانوایان فقط آردشان را با نرخ آزاد می‌فروختند یا کم‌فروشی می‌کردند، اکنون نرخ‌های خودسرانه‌ای برای انواع نان تعیین می‌کنند و نرخ‌های مصوب اتحادیه‌ها و استانداری‌ها برای‌شان بی‌ارزش شده است.
به گفته بازرس ویژه سازمان تعزیرات نانوایان دولتی‌پز متخلف، طبق نرخنامه مصوب‌شان ماهانه از محل کم‌فروشی و گران‌فروشی حدود ۴۵۰میلیون تومان سود می‌برند. همچنین در مثال دیگری که یکی از همین بازرسان میزان تخلف نانوایی سنگکی را محاسبه کرد، سود این نانوا با فروش نان ۲۰هزار تومانی (نرخ مصوب ۷هزار تومان) به فرض پخت هفت کیسه نان و معادل ۱۱۰ قرص نان، روزانه ۱۵میلیون‌و ۴۷۰هزار تومان و ماهانه ۴۶۲میلیون تومان می‌شود.
از فروردین ماه تاکنون نانوایان در دو مرحله نان را گران کرده‌اند که مرحله دوم آن به طور خودسرانه بعد از پایان جنگ تحمیلی بود؛ همان ایامی که برخی نانوایان آزادپز و حتی دولتی به بهانه نداشتن آرد و کارگر در نانوایی‌شان را دوقفله کردند و در بدترین روز‌های جنگی هموطنان‌شان را تنها گذاشتند.
در ایام پساجنگ نانوایان با استفاده از کارتخوان‌های شخصی خود نان را ۴ تا ۵هزار تومان گران کردند. نکته جالب اینکه شماره‌های اتحادیه‌ها را در پشت شیشه نانوایی‌ها به نمایش گذاشتند تا مردم تخلفات را گزارش دهند، اما کسی در اتحادیه حضور نداشت که پاسخگوی تلفن مردم باشد.
افزایش قیمت نان با مجوز استانداری تهران
پس از ماه‌ها تخلف، گران‌فروشی و کم‌فروشی روز گذشته برخی رسانه‌ها از افزایش رسمی قیمت نان خبر دادند و برخی دیگر آن را تکذیب کردند.
برخی اعضای اتحادیه نانوایان سنتی تهران عنوان می‌کنند که عدد مدنظر نانوایان افزایش ۲۰۰درصدی قیمت نان بوده، اما دولت با ۵۰درصد آن موافقت کرده است. سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی تهران در گفتوگو با تسنیم، از ابلاغ افزایش قیمت نان در تهران خبر داد و گفت: سه‌شنبه شب افزایش قیمت نان تهران در کارتخوان‌های نانینو اعمال شد و استانداری مصوبه افزایش قیمت نان را به طور رسمی اعلام خواهد کرد.
بر این اساس، قیمت نان بربری ساده با ۳۱درصد افزایش به ۴ هزارو ۶۰۰ تومان، تافتون با ۵۲درصد افزایش به ۲ هزار تومان و نان لواش با ۳۹درصد افزایش به هزارو ۲۵۰ تومان رسید.
امیر کرملو افزود: نان سنگک با ۵۲درصد افزایش به ۷هزارو ۶۰۰ تومان افزایش یافت، قیمت هر واحد کنجد نیز روی دستگاه‌های کارتخوان ۲هزار تومان اعمال می‌شود. وی درباره وضعیت قیمت آرد افزود: هر کیسه آرد یارانه‌ای ۴۰ کیلوگرمی همان حدود ۵۵ تا ۵۶هزار تومان عرضه می‌شود.
سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی با اشاره به رایزنی‌ها برای افزایش بیشتر نرخ نان بربری و لواش در تهران گفت: «نرخ جدید نان باید حداقل ۵۲درصد رشد می‌داشت، به‌گونه‌ای که در مراکز استان‌ها این افزایش ۵۲درصد و در شهرستان‌ها ۴۲درصد است، اما در تهران این رقم کمتر است.»
همچنین طی گفت‌و‌گو‌هایی که خبرنگار مهر با برخی دست‌اندرکاران این حوزه داشت، مشخص شده است درصد‌هایی که از سوی نهاد‌های رسمی برای افزایش قیمت انواع نان سنتی دارای یارانه تعیین شده مورد رضایت نانوایان نبوده و قرار است شنبه هفته آینده در این خصوص رایزنی و گفتوگو شود. آنها بیان می‌کنند کنار افزایش قیمت حامل‌های انرژی و هزینه‌های روزمره این صنف، دستمزد کارگران نیز روند افزایشی داشته، ضمن اینکه بیمه کارگران ۳۰۰درصد افزایش یافته است. بنا بر گفته آنها جدول قیمت نهایی به طور رسمی هفته آینده ابلاغ و نانوایان موظف به نصب آن در نانوایی‌های خود هستند.
نرخ‌های مصوب ارزان‌تر از نرخ‌های فعلی نانوایان
نکته قابل تأمل در نرخ‌های جدیدی که سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی تهران اعلام کرده، این است که قیمت مصوبی که استانداری با آن موافقت کرده بسیار ارزان‌تر از نرخ‌هایی است که در حال حاضر نانوایان برای انواع نان سنتی تعیین کرده‌اند و از مردم پول می‌گیرند. به عنوان مثال در نرخ جدید که به قول اتحادیه نانوایان سنگک با ۵۰درصد رشد قیمت مواجه شده، قیمت مصوب ۷هزارو ۶۰۰ تومان است، در حالی که تهرانی‌ها بیش از یک ماه است سنگک ساده را ۱۰ تا ۱۵هزار تومان و کنجدی را ۲۰ تا ۲۵ تومان خریداری می‌کنند. همچنین نان بربری نیز در نرخ جدید ۴ هزارو ۶۰۰ تومان تعیین شده در حالی که مردم بربری ساده را ۸ تا ۱۰هزار تومان و نوع کنجدی آن را ۱۲ تا ۱۵هزار تومان خریداری می‌کنند.
اگر استانداری، تعزیرات و بازرسان اتحادیه‌ها یا هر دستگاه نظارتی دیگری چرخی در نانوایی‌های شمال، جنوب و مرکز پایتخت بزنند، به خوبی متوجه تخلفات عیان نانوایی‌ها می‌شوند؛ تخلفاتی که پایانی برای آنها نیست و حتی پلمب یا جریمه‌های نقدی نیز قدرت بازدارندگی ندارند و نانوا بعد از فک پلمب و پرداخت جریمه دوباره به تخلفات خود ادامه می‌دهد.
