چالش جهانی با امنیت سایبری

جوان آنلاین: استفاده از تمام نسخه‌های واتساپ به دلیل مشکلات امنیتی، برای نمایندگان مجلس ایالات‌متحده ممنوع است همچنان که در ارتش امریکا فقط می‌توانند گوشی‌های تلفن همراه آیفون استفاده کنند
محدودیت اینترنت بین‌المللی یکی از تمهیدات امنیتی بود که در دوره جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اسرائیل به کشورمان اتخاذ شد. تصمیمی که در پی آن با رشد قابل‌توجه گرایش به پیام رسان‌های داخلی مواجه بودیم، اما واقعیت این است که طی سال‌های اخیر با وجود راه‌اندازی تعداد زیادی از پیام‌رسان‌های داخلی و راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، هنوز تمرکز ما روی این شبکه آن‌طور که باید باشد، نیست و فقط در هنگامه بحران‌ها یادمان می‌آید شبکه‌های اجتماعی خارجی همچون واتساپ و اینترنت بین‌المللی می‌توانند ابزاری بسیار خطرناک بر ضد امنیت کشورمان تبدیل شوند! 
براساس برخی آمار‌های موجود شاهد رشد قابل‌توجه جست‌وجوی پیام‌رسان‌های داخلی همزمان با افت واتساپ طی بازه ۲۳ تا ۳۰ خرداد بوده‌ایم. براساس آمار‌هایی که از تغییرات گرایش سرچ دو اپلیکیشن داخلی یعنی «بله»، «ایتا» و «روبیکا» در گوگل ترندز وجود دارد، از زمان آغاز محدودیت‌های اینترنت پس از شروع جنگ تحمیلی علیه کشور، شاهد رشد قابل‌توجهی در سرچ این شبکه‌های اجتماعی بوده‌ایم. البته که بخشی از این رشد گرایش به پیام‌رسان‌های داخلی ناشی از محدودیت‌های اینترنت بوده‌است، با وجود این، اما می‌توان در شرایط کنونی به این مسئله به چشم یک دستاورد نگاه و تلاش کرد آن را حفظ نمود. جایگزینی پیام‌رسان‌های داخلی و بالا بردن امنیت و تقویت زیرساخت‌های آنها ضرورتی است که هر چند تاکنون آنطور که باید و شاید جدی گرفته‌نشده، اما در هنگامه بحران‌ها بیشتر خودنمایی می‌کند. آن هم در شرایطی که تجربه نشان داده پیام‌رسان‌های داخلی و اپ‌ها و حتی گوشی‌های تلفن همراه با برند‌های خاصی همچون اپل می‌توانند ابزار‌های جاسوسی باشند و همچنان که شاهد آن بودیم امنیت کشور را به مخاطره بیندازند. 

 محدودیت برای مدیریت بحران
محدودیت‌های اینترنتی در زمان بحران‌ها یکی از تمهیداتی است که در تمام دنیا به کار می‌گیرند. همچنان که کشور‌های مختلف بنا بر سیاست‌های خود پیام‌رسان‌ها و اپ‌های خاصی را فیلتر می‌کنند. در زمان بحران، حتی در امریکا هم دولت از غول‌های فناوری مانند گوگل و متا می‌خواهد تا برخی محتوا‌ها را محدود یا فیلتر کنند، اما، چون این اقدامات از سوی بخش خصوصی و در قالب سیاست‌های داخلی آن شرکت‌ها انجام می‌شود، با مقاومت کاربران مواجه نمی‌شوند. به طور نمونه استفاده از تمام نسخه‌های واتساپ به دلیل مشکلات امنیتی، برای نمایندگان مجلس ایالات‌متحده ممنوع شد. ممنوعیت واتس‌اپ در ادامه محدودیت‌های مدل‌های هوش مصنوعی مولد مانند چت جی‌پی‌تی و دیپ‌سیک و مایکروسافت کوپایلت برای نمایندگان مجلس اعمال شده‌است. برخی ایالت‌ها و وزارتخانه‌های فدرال استفاده از مدل‌های نامبرده را روی دستگاه‌های دولتی ممنوع کرده‌اند. دفتر امنیت سایبری در ایمیلی که توسط این نشریه دریافت شده، اعلام کرد: «این سازمان به دلیل عدم شفافیت در نحوه محافظت از داده‌های کاربر، عدم رمزگذاری داده‌های ذخیره شده و خطرات امنیتی احتمالی ناشی از استفاده از آن، واتس‌اپ را برای کاربران پرخطر تشخیص داده‌است.»

 فقط گوشی اپل استفاده کنید!
در کشوری مانند امریکا حتی برای استفاده از برند گوشی تلفن همراه هم ضوابط و قوانینی وجود دارد. به طور نمونه اگر چه کارکنان ارتش امریکا تا شش سال قبل محدودیتی در زمینه استفاده از گوشی‌های مجهز به سیستم عامل اندروید گوگل نداشتند، اما طی سال‌های اخیر ارتش امریکا گرفت استفاده از دستگاه‌های تلفن همراه مجهز به سیستم عامل اندروید را ممنوع کند و به استفاده از گوشی آیفون ساخت شرکت اپل روی آورد. 
ارتش امریکا علت این تصمیم را عملکرد ضعیف سیستم عامل اندروید گوگل اعلام کرد که امنیت کارکنان ارتش را به خطر انداخته‌بود. طبق گزارش سایت میلیتاری، در آن زمان تصمیم گرفته شد گوشی‌های اندرویدی حتی به عنوان تلفن‌های تاکتیکی در ارتش امریکا مورد استفاده نباشد و در عوض از آیفون مدل ۶S اپل استفاده شود. پس از تکمیل انتقال کارکنان ارتش امریکا از گوشی‌های اندرویدی به آیفون، ارتش امریکا در سال ۱۳۹۹ بیانیه‌ای در مورد گسترش همکاری‌ها با اپل صادر کرد. نیک جاستیس، فرمانده کل فرماندهی تحقیق، توسعه و مهندسی ارتش، در این مورد گفت: ما همچنان به استفاده از فناوری تجاری برای انجام وظایف میدانی ادامه می‌دهیم و نمی‌توانیم این نوع دانش را نادیده بگیریم. وظیفه ما، به عنوان متولیان خرج کردن پول مالیات‌دهندگان، پذیرش و تطبیق با فناوری تجاری مناسب و ارائه بهترین راه‌حل ممکن به سربازان است. 

 برنامه‌های نظامی در تلفن همراه 
در یک دهه اخیر چند نمونه برنامه‌نظامی برای استفاده روی آیفون تولید شده‌است. به عنوان مثال، در پاییز سال ۱۳۹۹، شرکت ریتئون پیمانکار ارتش امریکا از تولید برنامه‌ای خبر داد که برای ردیابی موقعیت مکانی دوستان و دشمنان روی نقشه‌های به روز شده به صورت آنی قابل استفاده‌است. ریتئون همچنین از یک شبیه‌ساز ترافیک هوایی برای کمک به آموزش کنترل‌کنندگان ترافیک هوایی استفاده کرد که بسیار شبیه بازی محبوب فلایت کنترل است. 
مایکل مک‌کارتی، مدیر مجتمع فرماندهی مأمور ادغام نیرو‌های آینده ارتش در فورت بلیس، در ایالت تگزاس در این مورد به‌ای بی‌سی نیوز گفت: این یک تغییر عمیق و اساسی در مورد چگونگی دسترسی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات توسط سربازان است. 
مک‌کارتی گفت: سربازانی که گوشی هوشمند دارند، می‌توانند از پیام‌های متنی برای هماهنگی بیشتر با همتایان خود در میدان نبرد و فرماندهان در مکان‌های دوردست استفاده کنند. آنها همچنین می‌توانند ویدئو‌های نظارتی را به صورت زنده از پهپاد‌های در حال پرواز دریافت و پخش کنند تا دشمن را به طور مؤثرتری هدف قرار دهند. 
 ضرورت ممیزی هوشمند برای امنیت سایبری
در کشور ما در عمل هیچ محدودیتی در استفاده از اینترنت و اپلیکیشن‌ها و پیام‌رسان‌ها وجود ندارد و این محدودیت‌ها فقط به مواقع بحران‌ها محدود می‌شود؛ موضوعی که خودش می‌تواند بحران‌ساز باشد و چالش‌های متعددی را به‌وجود بیاورد. به خصوص اینکه در دنیای امروز گسترش فضای مجازی و دسترسی همگانی به شبکه‌های اجتماعی، نوعی جدید از جنگ‌ها را که تحت عنوان «جنگ اطلاعاتی»، «جنگ رسانه‌ای» و «جنگ فناورانه» شناخته می‌شوند، ایجاد کرده‌است. 
به تعبیر محمد مهدی اثنی‌عشری، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشکده کامپیوتر دانشگاه خواجه نصیر‌الدین طوسی ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند استقرار سازوکار‌های ممیزی دقیق و مداوم هستیم و امنیت سایبری، بدون نظارت مداوم و نظام‌مند تحقق نخواهد یافت. اگر واقعاً برای امنیت دیجیتال ارزش قائل هستیم، باید به سمت استقرار ممیزی ۳۶۰ درجه حرکت کنیم؛ نه صرفاً بررسی‌های موردی، بلکه یک چرخه کامل شامل تدوین الزامات، نظارت بر اجرا، آزمون نفوذ، بازخوردگیری و اصلاح مستمر. از نگاه وی در حوزه شخصی، مهم‌ترین نکته پرهیز از نصب نرم‌افزار‌های ناشناس و استفاده از لینک‌های مشکوک است. همچنین توصیه می‌شود از VPN‌هایی که ناشناخته و رایگان هستند استفاده نشود، چراکه اغلب این ابزار‌ها می‌توانند دسترسی کامل به اطلاعات کاربران پیدا کنند. به‌طور کلی، استفاده از نرم‌افزار‌های داخلی و بومی به جای نمونه‌های خارجی، اقدامی مؤثر در کاهش تهدیدات امنیتی است. 
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اینترنت جهانی یک نیاز اجتناب‌ناپذیر است، خصوصاً برای فعالیت‌های علمی، پژوهشی و ارتباط با مجلات و مراکز بین‌المللی. محدود شدن این دسترسی برای فعالیت‌های علمی مشکلاتی را به وجود می‌آورد، بنابراین، به جای حذف باید استفاده هوشمندانه و همراه با نظارت از این فضا داشته باشیم. فضای مجازی فرصت است، اما تهدید هم هست. باید یاد بگیریم چگونه با دقت و با آگاهی از تهدیدات از این فرصت استفاده کنیم.