جوان آنلاین: بازار، گاهی برای ماندن باید بایستد. در پی حادثه تلخ شهادت جمعی از مردم، فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای کشورمان، سازمان بورس با نگاهی مسئولانه و مشورتی تصمیم گرفت بازار سرمایه را به‌طور موقت تعطیل کند تا از بروز رفتار‌های احساسی جلوگیری شود. این تصمیم، نقطه تلاقی عقلانیت مالی و مسئولیت اجتماعی نهاد ناظر بود. تصمیم درست، نه همیشه تصمیم فعال، بلکه گاه در توقف آگاهانه معنا می‌شود. سازمان بورس و اوراق بهادار از نخستین ساعات صبح جمعه، شرایط را زیر نظر گرفت و با اجتناب از هرگونه واکنش شتاب‌زده، گفت‌و‌گو‌های گسترده‌ای با تحلیلگران، بزرگان بازار و صاحب‌نظران اقتصادی آغاز کرد.
به گفته حجت‌اله صیدی، رئیس سازمان بورس، سه گزینه در دستور کار قرار داشت؛ ادامه روند بازار، اعمال محدودیت در دامنه نوسان یا توقف کامل معاملات. نهایتاً با استناد به ماده ۳۲ قانون بازار اوراق بهادار و دستورالعمل شرایط اضطراری، تصمیم بر آن شد که روز گذشته، بازار اوراق بهادار تعطیل شود. با این حال، معاملات در بازار‌های مبتنی بر کالا بدون وقفه ادامه خواهد داشت. همچنین برگزاری جلسه‌ای در عصر همان روز برای ارزیابی مجدد شرایط و تصمیم‌گیری درباره فعالیت روز بعد نیز رسانه‌ای شد، این تصمیم، اگرچه مقطعی است، اما نشان از هوشمندی نهاد ناظر در مواجهه با شرایط بحرانی دارد.
در جهانی که نوسان‌های مالی گاه از یک توئیت آغاز می‌شود، تصمیم برای توقف بازار در برابر یک بحران امنیتی ملی، نه نشانه ضعف که بیان عقلانیت ساختاری است. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران با اتخاذ تصمیم به‌موقع و هوشمندانه مبنی بر تعطیلی بازار در روز ۲۵خرداد، نشان داد که حتی در نقطه اوج فشار‌های روانی، می‌توان به‌جای واکنش هیجانی، یک اقدام محاسبه‌شده انجام داد.
در ساعات اولیه پس از حادثه، شرایط بازار به‌شدت شکننده شد. در چنین فضایی، حتی یک خبر شایعه‌گونه می‌توانست به فروش‌های گسترده و زیان‌های غیرقابل جبران برای سهامداران خرد و صندوق‌ها منجر شود. به همین دلیل، هیئت مدیره سازمان بورس نه تنها بر اساس وظیفه قانونی، بلکه با نگاهی مسئولانه نسبت به سرمایه اجتماعی بازار، جلسه‌ای فوری تشکیل داد.
رئیس سازمان بورس، حجت‌اله صیدی در تشریح فرآیند تصمیم‌گیری اعلام کرد که تمامی گزینه‌ها روی میز بوده‌اند. از تداوم معاملات تا اعمال محدودیت در دامنه نوسان یا توقف کامل. نکته مهم انتخاب گزینه سوم بود؛ انتخابی که ریشه در قانون و عقلانیت مدیریتی داشت. ماده ۳۲ قانون بازار اوراق بهادار به نهاد ناظر این اجازه را می‌دهد که در شرایط اضطراری، برای جلوگیری از اخلال در نظام بازار، تصمیم به توقف موقت بگیرد. این بند که معمولاً تنها در شرایط حاد اقتصادی یا امنیتی به کار گرفته می‌شود، این‌بار در واکنش به تحولات تلخ انسانی و امنیتی فعال شد.
برخلاف تصورات برخی فعالان که توقف بازار را اقدامی منفی تلقی می‌کنند، تجربه جهانی نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی، گاه توقف کوتاه‌مدت از افتادن در سراشیبی سقوط جلوگیری می‌کند. بورس نیویورک نیز پس از حملات ۱۱ سپتامبر چند روز تعطیل شد و این اقدام باعث کاهش تب تند فروش و حفظ آرامش نسبی بازار شد.
تصمیم اخیر بورس تهران نیز دقیقاً در همین چارچوب قابل تحلیل است. فعالان حرفه‌ای بازار می‌دانند که واکنش‌های احساسی در چنین شرایطی به‌مراتب خطرناک‌تر از خود بحران است. به‌همین دلیل، تعطیلی یک‌روزه بازار نه تنها از لحاظ قانونی، بلکه از منظر روانشناسی بازار نیز قابل دفاع است.
جالب توجه آنکه، سازمان بورس در عین توقف معاملات اوراق بهادار، اجازه تداوم معاملات کالا‌های اساسی مانند محصولات پتروشیمی، فولاد و کشاورزی را صادر کرد. این تمایز هوشمندانه، حاکی از درک عمیق نهاد ناظر از ماهیت متفاوت بازارهاست، در حالی که بازار سرمایه به‌شدت تحت تأثیر فضای روانی قرار می‌گیرد، بازار‌های کالایی، مبتنی بر نیاز‌های واقعی صنایع و مصرف‌کنندگان است و پویایی خود را از عرضه و تقاضا می‌گیرد.
نکته کلیدی دیگر در سخنان صیدی، برگزاری جلسه عصرگاهی برای تصمیم‌گیری درباره روز بعد است. چنین روندی، نشانه‌ای از چابکی نهاد سیاستگذار در قبال تحولات لحظه‌ای است. به‌جای تصمیم‌گیری بلندمدت با ریسک خطا، سازمان بورس رویکرد مرحله‌به‌مرحله را برگزیده که علاوه بر ایجاد آرامش در بازار به‌مراتب کارآمدتر نیز است.
تصمیم اخیر، بار دیگر اهمیت وجود نهاد‌های تنظیم‌گر هوشمند در اقتصاد را یادآور شد. در دنیایی که بازار‌ها در چند ثانیه واکنش نشان می‌دهند، وجود عقل جمعی، قوانین پیش‌بینی‌شده و مدیرانی با نگاه کلان، سرمایه‌ای بی‌بدیل برای ثبات مالی کشور است. بازار قطعاً باز خواهد گشت، اما این‌بار با ذهنی آرام‌تر، نگاهی دقیق‌تر و امیدی بیشتر.
در شرایطی که فضای عمومی کشور تحت تأثیر حملات اخیر و شهادت جمعی از چهره‌های برجسته علمی و نظامی قرار گرفت، بازار‌های مالی نیز بی‌گمان در معرض آسیب‌های روانی قرار داشتند. واکنش سریع سازمان بورس برای توقف معاملات اوراق بهادار، اقدامی پیش‌دستانه و آگاهانه بود که نه‌تنها از بروز فروش‌های احساسی و افت‌های ناگهانی جلوگیری کرد، بلکه پیام روشنی نیز به جامعه و فعالان اقتصادی داد؛ آرامش و ثبات، بر هیجان و شتاب‌زدگی مقدم است.
تصمیم به تعطیلی بازار با تکیه بر اختیارات قانونی و درک عمیق از رفتار جمعی بازیگران بازار صورت گرفت. این حرکت نشان داد که نهاد ناظر، نه‌تنها از ابزار‌های حقوقی لازم برخوردار است، بلکه در استفاده به‌موقع از آنها نیز مهارت دارد. مهم‌تر آنکه سازمان بورس به‌جای تسلیم شدن در برابر فضای روانی ایجاد شده، در جایگاه مسئول، نقش خود را در حفظ امنیت اقتصادی کشور ایفا کرد.
در تجربه جهانی، توقف موقت معاملات همواره در شرایط بحرانی به‌عنوان راهکاری برای کاهش ضربه‌های روانی و بازتنظیم انتظارات به کار گرفته شده است. کشورمان نیز امروز با بهره‌گیری از همین منطق به بازار فرصت بازنگری و آرامش داده است.
در روز‌هایی که دشمن با ابزار رسانه و فشار روانی، اقتصاد را نشانه گرفته، چنین تصمیماتی بیش از آنکه فنی باشند، بُعد ملی دارند و تعطیلی بازار در چنین لحظه‌ای، نه نشانه سکوت که گواه بلوغ، اقتدار و دوراندیشی اقتصاد کشور است.
