جوان آنلاین: مدت‌هاست در مورد ایجاد بنادر خشک در ایران صحبت می‌شود. راه‌اندازی این بنادر در استان‌های مختلف می‌تواند به بنادر دریایی کمک شایانی کرده و در بحث انبارداری و گمرک، کار‌ها را تسهیل کند. بر همین اساس و با توجه به رشد روزافزون تجارت و نیاز به تسهیل حملونقل کالا، ضرورت ایجاد بندر‌های خشک در استان‌های ایران به وضوح احساس می‌شود. بنادری که نزدیک آب‌و‌دریا‌ها نیستند، اما به عنوان مراکز لجستیکی و حملونقل، می‌توانند نقش مهمی در بهبود زیرساخت‌های اقتصادی و تجاری کشور ایفا کنند.
ایران حدود ۳۰ بندر خشک در استان‌های خود دارد که هر کدام به فراخور تعریفی که دارند مشغول خدمات‌رسانی بوده و رسیدگی به وضع ارتباطات آنها با بنادر دریایی بسیار مهم است.
در بنادر خشک، اتحاد و همکاری خطوط ریلی و جاده‌ای برای جابجایی کالا و کانتینر‌ها بسیار مهم است. به عنوان مثال با بهره‌مندی از حملونقل ریلی در بخش بار می‌توان انبوهی از کالا‌ها را جابجا کرد. ضمن اینکه در بخش حمل کالا‌های گرانبها و زمانی که مشکل حمل در بخش جاده‌ای و نیاز به ایمنی بالا وجود دارد هم راه‌آهن حرف اول را می‌زند.
مثلاً اسید که هنگام حمل مشکلات بسیاری را برای کامیون و جاده‌های کشور به وجود می‌آورد، در بخش ریلی می‌تواند بدون هیچ‌گونه مشکلی جابجا شود. همچنین مصرف انرژی در بخش حمل ونقل ریلی کمتر از سایر گزینه‌هاست که این امر هم مزیت‌های بسیاری در استفاده کمتر از انرژی و آلودگی محیط‌زیست را برای بخش ریلی به همراه دارد.
بنادری به دور از دریا‌ها
همانطور که از نام «بندر‌خشک» مشخص است این بنادر در منطقه‌ای احداث می‌شوند که از دریا فاصله دارد و در اکثر مواقع به وسیله جاده‌های آسفالت یا خطوط ریلی به یک بندر دریایی متصل است. برای مثال، بندر امیرآباد از معدود بنادر خشک ایران است که متصل به شبکه حملونقل ریلی است. با احداث بنادر خشک اهداف مهمی دنبال می‌شود که از مهم‌ترین آنها باید به «جابجایی کارآمد کانتینر‌ها از یک کشتی به یک موقعیت داخلی» اشاره کرد.
این بنادر در اصل، محل امن نگهداری کانتینر‌ها هستند تا قبل از ترخیص از سوی گمرک به اینجا منتقل شوند. در ایران، اکثر بنادر خشک، شامل تأسیسات انبارداری برای مقدار انبوه کالا می‌باشند و برای ترخیص کالا از گمرک، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اکثر کانتینر‌های وارداتی به کشور از طریق دریا صورت می‌گیرد، به همین خاطر، بنادر خشک باید در مسیر خطوط ریلی قرار داشته یا بعد از احداث، یک خط آهن به آن وصل شود تا این بنادر بتوانند با بنادر دریایی ارتباط داشته باشند. در این صورت حمل و جابجایی حجم عظیمی از کانتینر و بار‌های وارداتی و صادراتی مقدور شده و ترافیک حاصل از حملونقل جاده‌ای را هم به شدت کاهش می‌دهد. حادثه بندر رجایی نشان داد ایران نمی‌تواند بخش اعظمی از کانتینر‌های واردات و صادرات خود را قبل از انجام امور گمرکی در بنادر دپو کند و این کار نه معقول است و نه صرفه اقتصادی دارد. بنابراین موضوع بنادر خشک مطرح می‌شود که می‌توانند خدماتی در حوزه انبارها، بارگیری، انبار کانتینر، تعمیرگاه کانتینر، خدمات لجستیکی اضافی و حضور صنایع مختلف در کنار هم ارائه کنند.
هرچند امنیت این بنادر خشک هم بسیار حائز اهمیت است و با استفاده از ابزار‌های الکترونیکی و فناوری نوین اطلاعات تأمین می‌شود، اما نزدیکی آنها به شهرک‌های صنعتی فعال و سایت‌تولیدکنندگان کالای بزرگ، عملاً نقش حلقه مهم و محوری اتصال بین دولت و بخش خصوصی، جهت حل مشکلات حملونقل را بازی می‌کند.
تسهیل در تجارت بین‌المللی
با توجه به گستردگی ایران و همسایگانی که در اطراف آن قرار دارند و همچنین آب‌های شمال و جنوب، راه‌اندازی بنادر خشک به شدت احساس می‌شود. استان‌های ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و دسترسی به بازار‌های داخلی و خارجی، نیازمند ایجاد بنادر خشک هستند. این مناطق می‌توانند به عنوان نقاط مرکزی برای بارگیری و تخلیه کالا‌ها عمل کنند و به کاهش هزینه‌های حملونقل و زمان تحویل کمک کنند. همچنین، با توجه به افزایش حجم تجارت بین‌المللی، وجود بندر‌های خشک می‌تواند راهی برای تسهیل فرایند‌های گمرکی و کاهش ترافیک در بنادر دریایی باشد. با در نظر داشتن وضعیت اقتصادی و آمار بیکاری در مناطق مختلف ایران، ایجاد بندر‌های خشک تأثیرات مستقیم و مثبتی بر رونق اقتصادی استان‌ها دارد. در بررسی مزایای بنادر خشک به چند محور می‌توان پرداخت که در رأس آنها اشتغالزایی است. این مراکز اقتصادی – خدماتی، فرصت‌های شغلی جدیدی در زمینه‌های مختلف مانند حملونقل، لجستیک و خدمات مرتبط ایجاد می‌کنند.
ضمن اینکه وجود زیرساخت‌های مناسب و تسهیل در فرایند‌های تجاری می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی کمک کند.
بنادر خشک این توانایی را دارند که زمان و هزینه حمل و نقل کالا‌ها را کاهش دهند و در نتیجه، تجارت بین‌المللی را تسهیل نمایند.
همچنین با ایجاد این مراکز، زنجیره تأمین کالا‌ها بهبود یافته و کارایی بیشتری پیدا می‌کند.
استان‌ها در انتظار بنادر خشک
بنادر خشک در هر نقطه که باشند نیازمند زیرساخت‌هایی هستند که از آن جمله توانایی پشتیبانی از نظام فناوری اطلاعات قوی می‌باشد تا بتوانند بازار هدف خود را به‌خوبی شناسایی و سپس تغذیه کنند. اتصال به سیستم ریلی، پایانه بین‌وجهی ریل- جاده‌ای و اتصال استراتژیک به یک بندر یا فرودگاه از دیگر نیاز‌های مهم یک بندر خشک است. این بنادر باید اتصالات ترابری قدرتمند و قابل اعتماد، سیستم حملونقل بسیار قوی و سیستم‌های توزیعی و همچنین تسهیلات تولیدی داشته باشند. کمترین زمین مورد نیاز در کنار بنادر خشک بین ۲ تا ۴ هزار هکتار است.
هر چند راه‌اندازی بنادر خشک قبلی بسیاری از کمبود‌ها و نیاز‌ها در زیرساخت‌ها را نمایان ساخته است، اما در مجموع باید گفت که ایجاد بنادر خشک در استان‌های ایران نه تنها به بهبود زیرساخت‌های اقتصادی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به رونق تجارت و افزایش کیفیت زندگی مردم نیز منجر شود. این پروژه‌ها نیازمند همکاری و سرمایه‌گذاری از سوی دولت و بخش خصوصی هستند تا اهداف اقتصادی کشور محقق شود. باید در نظر داشته باشیم ایران در جهت بهبود روابط با کشورهای همسایه و اتحادیه اروپا گام برمی‌دارد و همین موضوع چشم‌انداز تجارت با این کشور‌ها را روشن می‌کند. از هم اکنون می‌شود تصور کرد، افزایش استفاده از کانتینر حملونقل دریایی از یکسو و رشد قابل توجه کشتی‌های بسیار بزرگ حامل کانتینر باعث افزایش قابل توجه میزان کالا در بنادر و در نتیجه تراکم تردد در بنادر و مسیر‌های منتهی به بنادر خواهد شد.
