جوان آنلاین: مهمترین ابزار ایران در خنثیسازی تحریمها، بهرهمندی از مزیت جغرافیایی خود در راستای بهرهمندی از مزایای ترانزیت گاز روسیه و ترکمنستان است که در دولت شهید رئیسی با قرارداد تاریخی امضا شده بین ایران و روسیه برای خرید و انتقال سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز از روسیه به وقوع پیوست و برای تکمیل این همکاری، باید ایران به روسیه و هند از طریق خط لوله در کف دریا به شکل مستقیم مرتبط شود و گام نهایی را به سمت تبدیل شدن به هاب گازی منطقه بردارد.
موقعیت جغرافیایی ایران از دیرباز آن را به یک نقطه ترانزیت مهم کالا و انرژی در منطقه تبدیل کرده است. شبکه گسترده خطوط لوله سراسری کشور به هر نقطه مرزی این امکان را داده است با کشورهای همسایه ارتباط گازی داشته باشد و موقعیت خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در پویایی انرژی منطقهای مستحکم کند، در حالی که ایران به دنبال گسترش نقش خود در ترانزیت انرژی است، یکی از حیاتیترین اقداماتی که باید از سوی دولت چهاردهم به انجام برسد؛ برقراری ارتباط مستقیم گازی با روسیه و هند از طریق خط لوله در کف دریاست.
تبدیل شدن ایران به گزینه اصلی هاب گازی منطقه با توجه به اینکه یکی از مهمترین نقاط ترانزیت انرژی در منطقه نیز است و شبکه گستردهای از خطوط لوله در سراسر کشور دارد به یکی از اصلیترین سیاستهای بازطراحی تجارت انرژی ایران تبدیل شده است. زیرساختهای متنوع و گسترده خطوط لوله گازی ایران را قادر ساخته است تا با کشورهای همسایه ارتباط گازی مؤثری نیز برقرار و کشور ما را به یک بازیگر مهم در پویایی انرژی منطقه تبدیل کند. در حال حاضر ما واردات گاز از ترکمنستان داریم و به کشورهایی مثل آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق نیز سابقه صادرات گاز داشتیم و هماکنون نیز با عراق و ترکیه قرارداد صادرات گاز فعال داریم و قرار است گاز مورد نیاز عراق را از طریق گاز ترکمنستان تأمین کنیم.
این کشور با حدود ۵/۳۳ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی یکی از بزرگترین ذخایر در جهان است. منابع فراوان گازی ایران در کنار موقعیت استراتژیک آن، ایران را به شریکی جذاب برای کشورهای تقاضاکننده گاز در منطقه تبدیل میکند.
دولت شهید رئیسی ابتدای سال ۱۴۰۳ قرارداد همکاری تاریخی گازی را با روسیه امضا کرد که نقطه عطف مهمی در روابط انرژی کشور ما با همسایه شمالی خود بود. این قرارداد که در دوره ریاست جمهوری شهید رئیسی امضا شد، امکان همکاری گازی ایران و روسیه را تا سقف ۳۰۰ میلیون متر مکعب در روز فراهم میکند. این توافقی است بر روابط رو به رشد انرژی بین دو کشور و پیامدهای مهمی برای نقش ایران در پویایی انرژی منطقهای دارد و از همه مهمتر زمینه سوآپ گاز روسیه به هند از مسیر ایران را نیز فراهم خواهد کرد که مهمترین تقاضاکننده جایگزین اروپا برای گاز روسیه، همین کشور هند متحد قدیمی روسیه است که حتی در اوج جنگ اوکراین نیز خرید نفت خام روسیه را با وجود تحریمها قطع نکرد و همکاری سازندهای با روسیه برای کاهش اثرات تحریم بر اقتصاد این کشور داشت.
ایران با تکیه بر خرید گاز روسیه و تبدیل شدن به نقطه اتصال اصلی شراکت گازی روسیه با هند، نه تنها از مزایای درآمد ترانزیت گازی استفاده خواهد کرد بلکه گاز مورد نیاز نیمه شمالی کشور را از این طریق دریافت و در جنوب کشور و از گاز میادین فعال در خلیج فارس و دریای عمان، گاز مورد توافق بین روسیه و هند را تأمین خواهد کرد و به این ترتیب هدررفت انتقال گاز نیز به حداقل خواهد رسید.
نکته بسیار مهم نیازمندی هر دو کشور هند و روسیه به اتصال از طریق ایران به یکدیگر در زمینه گازی است. درگیریهای جاری در اوکراین منجر به کاهش قابل توجه صادرات گاز روسیه به اروپا شده که منجر به ظرفیت مازاد سالانه ۹۵ میلیارد متر مکعب میشود. همچنین صادرات گاز روسیه به شکل LNG با محدودیت تکنولوژی و هزینه بسیار بالایی همراه است که مورد توافق روسیه و هند نیز نیست. بنابراین اتصال مستقیم گازی ایران به روسیه و هند، فرصت بهرهمندی یک وضعیت پایدار برد- برد برای ایران، روسیه و هند را فراهم خواهد کرد و به میزان بسیار زیادی، خنثیسازی کامل تحریمهای غرب علیه اقتصاد ایران را به همراه خواهد داشت.
مازاد گاز روسیه فرصتی را برای ایران ایجاد کرده است تا به محل صادرات انرژی و گاز روسیه تبدیل شود و امکان دسترسی به بازارهای جدید را برای گاز مازاد روسیه فراهم کند. توافق گازی روسیه با ایران جزء کلیدی استراتژی جدید روسیه است و دو کشور بر واردات سالانه ۵۵ میلیارد متر مکعب معادل ۱۵۰ میلیون متر مکعب در روز توافق کردند.
مهمترین بخش جهت تحقق همکاری گازی بین ایران، روسیه و هند ایجاد خط لوله مستقیم بین ایران و روسیه و همچنین ایران و هند است که زیرساخت تکنولوژیک آن به صورت کامل مهیاست.
مهمترین ابزار ایران در خنثیسازی تحریمها، بهرهمندی از مزیت جغرافیایی خود در راستای بهرهمندی از مزایای ترانزیت گاز روسیه و ترکمنستان است که در دولت شهید رئیسی با قرارداد تاریخی امضا شده بین ایران و روسیه جهت خرید و انتقال سالاانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز از روسیه به وقوع پیوست و برای تکمیل این همکاری، باید ایران به روسیه و هند از طریق خط لوله در کف دریا به شکل مستقیم مرتبط شود و گام نهایی را به سمت تبدیل شدن به هاب گازی منطقه بردارد.
آورده اقتصادی تبدیل ایران به هاب گازی منطقه
سپهر مهرابی، کارشناس اقتصاد توسعه در رابطه با اهمیت توسعه تجارت منطقهای گاز ایران و تبدیل شدن ایران به هاب گازی منطقه به «جوان» گفت: زیرساخت خط لوله گاز ایران شامل چندین مسیر حیاتی است که آن را به کشورهای همسایه مانند ترکیه، عراق و پاکستان و همچنین اتصالات احتمالی آن به روسیه متصل میکند. این کشور برای افزایش ظرفیت ترانزیت گاز خود بر گسترش این شبکهها تمرکز کرده است. خط لوله گازی به ترکیه به ایران امکان صادرات گاز به ترکیه را میدهد که بازار قابل توجهی است و همچنین به عنوان نقطه ترانزیت گاز به اروپا عمل میکند. خط لوله ایران و عراق با هدف تأمین گاز به عراق، افزایش امنیت انرژی برای همسایه خود و در عین حال تأمین درآمد بسیار مورد نیاز ایران را هدف قرار میدهد. خط لوله ایران- پاکستان- هند نیز که به خط لوله صلح معروف است؛ مسیری جدید به سمت هند است که از سوی ایران تکمیل شده و قرار است پاکستان نیز این مسیر را تکمیل کند و تا مرز هند ادامه دهد و گاز را با قیمت مناسبی تحویل بگیرد.
وی ادامه داد: بهرهمندی کامل از توافق گازی معادل ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز نیز نیازمند برقراری ارتباط مستقیم گازی دو کشور از طریق دریای خزر است. این ارتباط روسیه را قادر میسازد تا گاز خود را به ایران صادر و سپس ایران، این گاز را به هند و دیگر کشورهای همسایه منتقل کند. این ارتباط مستقیم همچنین خرید و فروش گاز روسیه به کشورهایی مانند عراق، ترکیه، پاکستان و افغانستان را تسهیل خواهد کرد.
این کارشناس اقتصاد توسعه با اشاره به همکاری جدید ایران و روسیه در زمینه تعاملات گازی گفت: ایران و روسیه به عنوان بخشی از توافقنامه همکاری با واردات سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز موافقت کردند که تقریباً معادل ۱۵۰ میلیون مترمکعب در روز است. به این ترتیب نه تنها موقعیت ایران را به عنوان تأمین کننده گاز تقویت میکند، بلکه توانایی روسیه را برای هدایت جریان گاز خود به بازارهای جدید افزایش میدهد.
مهرابی افزود: یکی از جنبههای مهم این همکاری، پیشنهاد اتصال مستقیم گازی ایران و روسیه از طریق دریای خزر است. این خط لوله انتقال کارآمدتر گاز را تسهیل میکند و هزینههای حمل و نقل را کاهش میدهد و تأمین گاز ایران به روسیه و سایر کشورهای همسایه را آسانتر میکند.
وی در پایان گفت: یکی دیگر از مؤلفههای حیاتی استراتژی گاز ایران، ایجاد یک خط لوله مستقیم به هند است. به عنوان یکی از بزرگترین مصرفکنندگان انرژی در جهان انتظار میرود تقاضای هند برای گاز طبیعی در سالهای آینده رشد قابل توجهی داشته باشد. تأمین یک منبع مطمئن گاز برای امنیت انرژی هند بسیار مهم است و ایران در موقعیت خوبی برای ایفای نقش مهمی در تأمین این نیاز قرار دارد. بنابراین اتصال مستقیم ایران به هند و روسیه زمینهساز تبدیل شدن قطعی ایران به هاب گازی منطقه و به دست آوردن مزایای اقتصادی و سیاسی آن است.