سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان کشور با محیطزیست بکر و تنوع جانوری، گیاهی، آب و هوایی، داشتن دشت، کوه، بیابان و دریا و طبیعتی بینظیر از ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر برخوردار است.
رشد روزافزون جمعیت، افزایش تقاضا برای موادغذایی و سایر نیازمندیهای بشر، توسعه صنعت گردشگری و گسترش پدیده شهرنشینی و تشدید آلودگی محیطزیست، سلامتی و حیات موجودات زنده به ویژه انسان را با خطر جدی مواجه ساخته است. سیستان و بلوچستان حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که بیش از نیمی از آن را روستاییان تشکیل میدهند. این در حالی است که این رقم در سطح کشور کمتر از ۲۵درصد است. این میزان درصد جمعیت در جنوب استان و به ویژه مناطق ساحلی بیش از میانگین استان است، لذا توجه به جایگاه برجسته روستاها در عرصه اقتصادی، تولیدی، محیطی و اجتماعی موجب افزایش کارایی فعالیتهای تولیدی و زراعی این مناطق میشود.
تنوع فضای طبیعی روستاهای سیستان و بلوچستان میتواند موجب بهره وریهای اقتصادی متنوع در این نقاط شود، به گونهای که در بعضی نواحی روستایی، فعالیتهای اقتصادی در سطوح گوناگون از قبیل کشاورزی، صیادی و اخیراً گردشگری و با ویژگیهای خاص شکل گرفته یا در حال شکلگیری است.
راهکارهای عمده اقتصادی کردن فعالیتها در روستاها منجر به توسعه همهجانبه و تحقق اقتصاد مقاومتی میشود که در قدم نخست برای توسعه این مناطق، مشارکت دادن مردم در فعالیتهای اقتصادی است. در این مسیر سیاستهای نظام در قالب سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی نیز قدم مهمی برای واردکردن و دخالت دادن فناوریهای نوین در عرصه فعالیتهای اقتصاد روستایی از طریق حمایتهای دولت است که خود یکی از شاخصهای گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی تجاری و ماشینی به شمار میآید.
کمک به جذب رسمی دهیاران به منظور ایجاد انگیزه در راستای راهبری مسائل روستا همانند مدل بهورزان و ایجاد انگیزه مادی برای آنان، جذابسازی فضای روستایی کشور از طریق توسعه هدفمند فضاهای فرهنگی و آموزشی روستاها، ایجاد مراکز تفریحی، سیاحتی، اقتصادی در روستاها و تشکیل خوشههای دانشی روستایی و توسعه زیرساختهای دانشی از قبیل ایجاد و توسعه مراکز آموزشی و تحصیلی به ویژه آموزشهای کاربردی، ارتقای سطح سواد روستاییان و آموزش آنان در به کارگیری روشها و فناوریهای نوین از موارد دیگر است.
شاید در حال حاضر تدوین طرحی در جهت ساماندهی فعالیتهای اقتصادی روستایی در استان سیستان و بلوچستان با مشارکت نخبگان علمی و فرمانداران و بخشداران صاحبنظر بتواند کمک بزرگی برای شکوفایی آن باشد. طرحی که روشهای تأمین مالی برای سرمایه گذاری و ایجاد واحدهای تولیدی اشتغالزا و تعیین مجتمعهای روستایی برای انجام فعالیت اقتصادی و مسائل مرزی و اقتصاد روستاهای مرزی در آن لحاظ شده باشد.
ضمن اینکه ساماندهی ساختار سکونتگاههای روستایی استان بسیار ضروری است که باید روستاهای مرکزی، روستاهای کوچکتر پراکنده اطراف خود را پوشش دهند و این روستاها از طریق شهرکها یا شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و در نهایت کلانشهرها ارتباط یابند.
کمک به توسعه و گسترش صنایع دستی با توجه به سابقه دیرینه صنایعدستی و هنرهای سنتی در اقتصاد روستاها، تقویت و توسعه این بخش نیز از مهمترین راهکارهای اشتغالزایی در روستاهای استان محسوب میشود. صنایعدستی روستایی که به نوعی تداعیکننده بخشی از سنتهای اصیل قومی مردم سیستانیها و بلوچستانیهاست نه تنها موجب اشتغال در روستاها میشود بلکه منبع درآمد مهمی برای خانوارهای روستایی است. از آنجا که اشتغال به صنایع دستی در بسیاری از روستاها، بیشتر در فصول بیکاری صورت میگیرد این امر در پیشگیری از مهاجرت فصلی روستاییان به شهرها نیز حائز اهمیت است.
*کارشناس محیط زیست