سعید غفاری در کانال تلگرامی خود مروری داشته است بر قدیمیترین دانشگاههای جهان عرب. دانشگاههایی که او مرور کرده است، عبارتند از:
۱) دانشگاه قرویین مراکش: روند علمآموزی در جهان اسلام و کشورهای عربی به گونهای رشد کرد که در سال ۸۵۹ میلادی، یعنی در سال ۲۳۸ هجری شمسی یکی از قدیمیترین دانشگاههای جهان به نام دانشگاه قرووین در شهر فاس در کشور مراکش تأسیس شد. ابن خلدون فارغالتحصیل همین دانشگاه بود. کتاب رکوردهای جهانی گینس این دانشگاه را به عنوان قدیمیترین دانشگاه جهان که مدرک دانشگاهی اعطا میکند، اعلام کرده است.
یکی از بخشهای بسیار مهم مجموعه قرویین کتابخانه آن است که در آن بیش از ۴ هزار نسخه خطی نادر و مهم نگهداری میشود. سلسله مرینیان توانست این مجموعه را گسترش دهد و فضای مناسبی برای آن در نظر بگیرد. همچنین در این دوره بیش از ۲۰۰ هزار دستنوشته قرون وسطی جمعآوری شد و در این کتابخانه قرار گرفت.
۲) دانشگاه الازهر مصر: سال ۹۷۲ میلادی (۳۵۱ هجری شمسی) دانشگاه الازهر مصر آغاز به کار کرد. برخی گزارشها حاکی از این است که این دانشگاه دومین دانشگاه جهان از حیث قدمت به شمار میرود. حکومت فاطمی این دانشگاه را بنیان گذاشت.
۳) دانشگاه نظامیه بغداد: سومین دانشگاه عربزبان در سال ۱۰۵۶ میلادی (۴۳۵ هجری شمسی) در بغداد تأسیس شد. دانشگاه نظامیه را سلجوقیان در دوران عباسی پایهگذاری کردند. نام آن هم از مؤسسش خواجه نظامالملک طوسی گرفته شده است. بعدها هم شعبههای دیگری از این دانشگاه در شهرهای موصل، بصره، اصفهان و نیشابور بازگشایی شد. از جمله کسانی که در این دانشگاه تحصیل کردند میتوان به شیخ مصلحالدین سعدی، شهابالدین سهروردی، ابن هیثم و ابن رشد اشاره کرد. این دانشگاه یکی از پایههای تأسیس دانشگاههای غربی با شیوه نوین به شمار میرود.
۴) دانشگاه قاهره مصر: دانشگاه قاهره، در رتبه چهارم قرار میگیرد. شاه فؤاد اول سال ۱۸۱۶ میلادی (۱۱۹۵ هجری شمسی) این دانشگاه را در قاهره ـ پایتخت مصر ـ تأسیس کرد.
۵) دانشگاه امریکایی بیروت: پنجمین دانشگاه عربی در لبنان و توسط امریکاییها تأسیس شد. نام این دانشگاه هماکنون دانشگاه امریکایی بیروت است؛ ولی سال ۱۸۶۶ میلادی (۱۲۴۵ هجری شمسی) با نام دانشکده سوریهای پروتستانی تأسیس شد. در نامگذاری اولیه هیچ اثری از امریکا دیده نمیشد، ولی بعدها و بعد از جا افتادن دانشگاه در جامعه علمی عربی، به ناگاه این تغییر نام رخ داد.
بعد از دانشگاه امریکایی بیروت، میتوان به دانشگاه خارطوم که در سال ۱۹۰۲ میلادی تأسیس شد اشاره کرد. یک سال بعد از دانشگاه خارطوم، دمشق شاهد افتتاح اولین دانشگاه خود شد. دانشگاهی که بعدها نام دمشق را بر سردر خود حمل کرد. پنج سال بعد، در سال ۱۹۰۸ میلادی (۱۲۸۶ هجری شمسی) دانشگاه بغداد آغاز به کار کرد. در آن زمان، دانشگاه بغداد بزرگترین دانشگاه جهان عرب بهشمار میرفت و در دوره خود یکی از پیشرفتهترین دانشگاهها بهحساب میآمد.