محققان پژوهشگاه فضایی ایران در سه ماه نخست امسال در مجموع ۲۸ پرونده اختراع به ثبت رساندند. تکمیل خانواده موتورهای فضایی آرش در چند ورژن، به خصوص ساخت موتور «آرش ۲۰» در راستای همین اختراعات بوده است. تاکنون فناوری بهکار رفته در موتورهای آرش، با عنوان موتورهای «استار» فقط در انحصار امریکا بود.
ساخت ماهواره مخابراتی ناهید ۲ و سامانه بلوک انتقال مداری «سامان»، جدیدترین پروژههای محققان کشور در پژوهشگاه فضایی است. موتور آرش ۲۰ هم قلب تپنده ماهواره ناهید ۲ و یکی از مهمترین دستاوردهای دانشمندان فضایی در یکسال اخیر بودهاست.
ناهید ۳ و سامان ۲ در راهند
ماهواره مخابراتی ناهید ۲ در راستای حرکت در مسیر نقشه راه فناوری فضایی کشور و برای دستیابی به ماهواره مخابراتی در مدار ژئوی زمین طراحی و ساخته شدهاست.
مدار ژئوی زمین به مدارهایی در دور کره زمین گفته میشود که سرعت چرخش ماهوارهها روی این مدارها با سرعت چرخش زمین برابر است. در واقع پیشرفتهترین ماهوارهها با بالاترین سطح فناوری در این مدار قرار میگیرند.
ماهواره مخابراتی ناهید ۲ با وزن حدود ۱۲۰ کیلوگرم و طول عمر بیش از دو سال در نوبت پرتاب برای قرارگیری در مدار بالای ۵۰۰ کیلومتری ژئو است. این ماهواره دارای حداقل ۱۰ مورد از اختراعات محققان فضایی کشور است و ارتباطات روی باند مایکروویو (باندی که بالاترین فرکانس برای ارتباط در مسافت طولانی را دارد) فراهم میکند.
فرآیند ساخت سامانه بلوک انتقال مداری «سامان» هم از سال گذشته شروع شد که مأموریت انتقال ماهوارهای به وزن حداقل ۱۰۰ کیلوگرم را دارد. بلوک «سامان»، وظیفه مهم انتقال ماهواره را از مدار park (مدار دایروی به ارتفاع ۴۰۰ کیلومتر) به یک مدار بزرگتر با ارتفاع حداقل ۷ هزار کیلومتری برعهده دارد.
محققان پژوهشگاه فضایی ایران در حال حاضر هم مشغول ساخت ماهواره مخابراتی ناهید ۳ و سامانه بلوک انتقال مداری سامان ۲ هستند و اختراعات متعددی در این زمینه خلق کردهاند.
تلاش برای توسعه پایدار و مستمر فناوری فضایی
در همین راستا رئیس پژوهشگاه فضایی ایران از روند رو به رشد ثبت و اعتبارسنجی اختراعات در پژوهشگاه فضایی ایران خبر داد و به ایسنا گفت: در سالهای اخیر پژوهشگاه فضایی ایران اهتمام ویژهای به فرآیند تجاریسازی نتایج حاصل از پژوهش و تحقیقات داشتهاست. تجاریسازی نتایج تحقیقات از سویی، به توسعه پایدار و مستمر فناوری در پژوهشگاه کمک میکند و از سوی دیگر میتواند بستر مناسبی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز در توسعه فناوریها شود.
حسین صمیمی تصریح کرد: اولین گام در تجاریسازی فناوریهای نوین، ثبت حقوقی این دستاوردها با هدف حفظ مالکیت فکری و صیانت از دستاوردهای علمی متخصصان است که با اخذ گواهی ثبت اختراع از مرکز مالکیت معنوی ایران محقق میشود. پس از اثبات حق مالکیت فکری و دریافت گواهی حقوقی ثبت اختراع، در ادامه مسیر تجاریسازی فناوریها، الگوهای مختلفی از جمله اعطای لیسانس و دریافت حق بهرهبرداری، همکاری مشترک، سرمایهگذاری مشترک و دیگر روشها بهکارگرفته میشود تا در نهایت، چرخه تجاریسازی نتایج تحقیقات تکمیل شود.
رئیس پژوهشگاه فضایی ایران با اشاره به اینکه تحقق هر چه بهتر تجاریسازی نیازمند اهتمام تمامی پژوهشگران به موضوع ثبت اختراع است، روند ثبت و اعتبارسنجی اختراعات را طی سالهای گذشته مثبت ارزیابی کرد و گفت: در سه ماهه اول سالجاری سه گواهی ثبت اختراع و یک گواهی اعتبارسنجی اختراع اخذ شده و ۱۴ پرونده ثبت اختراع و ۱۰ پرونده اعتبارسنجی اختراعات (در مجموع ۲۸ مورد اختراع) نیز به سرانجام رسیدهاست.
اختراعات جدید پژوهشگران
در راستای همین اختراعات، محققان فضایی به فناوری ساخت موتورهای فضایی استار امریکا دست یافتند. تاکنون فناوری موتورهای استار در اختیار امریکا، اما ایران، با دستیابی به دانش ساخت موتورهای فضایی، موفق شده، این موتورها را با ویژگیهایی برابر با موتورهای استار، تولید کند. خانواده موتورهای فضایی آرش در چند ورژن ساخته شدند که سرآمد آنها موتور آرش ۲۰ برای ماهواره ناهید ۲ است.
«سامانه شبیهساز نرمافزاری ماهواره» و «طراحی و ساخت سکوی آزمون موتورهای سوخت جامد (ارتفاع بالا)» از جمله اختراعات جدید پژوهشگران فضایی کشور هستند.
سامانه شبیهساز نرمافزاری ماهواره، پایه اصلی طراحی ماهواره و محموله تصویربرداری آن است. این سامانه، امکان توسعه قطعات ماهواره و اعتبارسنجی آن را با سرعت بیشتر، هزینه کمتر و قابلیت اطمینان بهتر برای محققان فراهم میسازد. همچنین امکان استفاده از این سامانه به منظور آموزش تیم شبیهسازی عملیات پرواز و ارزیابی سناریوهای مأموریت، قبل از ارسال ماهواره وجود دارد.
سکوی آزمون موتورهای سوخت جامد (مخصوص ارتفاع بالا) هم به خاطر تست زمینی موتورهای سوخت جامد صورت گرفته است. در این سامانه که در انحصار تعداد محدودی از کشورهای پیشرو در صنعت فضایی است، از انرژی جنبشی گازهای حاصل از احتراق موتور ماهواره برای حفظ پایداری آن استفاده میشود.