قانون مجازات اسلامی متناسب با جرائمی که مرتکب انجام میدهد مجازاتهایی را تعیین کرده است. برخی افراد متخلف یا مجرم متناسب با تخلف یا جرمی که انجام دادهاند به زندان محکوم میشوند. مجازات زندان با هدف متنبه شدن این دسته از افراد از رفتار پرخطری که داشتهاند انجام میشود. هدف دیگر تعیین مجازات زندان، در امان ماندن سایر افراد جامعه از رفتارپرخطری است که ممکن است رفتار این فرد به دنبال داشته باشد و تهدیدی برای جامعه محسوب شود. با این حال بیشتر افراد مرتکب بدون اینکه از رفتار خود متنبه شده باشند، بعد از طی کردن دوران محکومیت خود آزاد شده و به جامعه باز میگردند و در بسیاری از موارد بار دیگر مرتکب تخلف و جرم شده و به زندان باز میگردند. عدم تأثیر پذیری فرد از مجازات زندان، ضرورت در نظر گرفتن مجازاتهای جایگزین را پررنگتر کرده است که میتوان با توجه به نوع جرم و تخلف صورت گرفته مجازاتهای جایگزین متناسب در نظر گرفت که عمده آن با اقبال عمومی هم مواجه شده است. مثلاً یکی از این مجازاتهای جایگزین را قاضی شعبه اول دادگاه نشتارود برای ضارب گردشگر آلمانی در نظر گرفت. این گردشگر که از بیماری سرطان نجات پیدا کردهبود در حمایت از کودکان سرطانی شروع به رکاب زنی در کشورهای مختلف کرده بود که در این شهرستان از سوی چند نفر مورد ضرب و جرح قرار گرفت و اموالش سرقت شد. مأموران پلیس خیلی زود متهمان را شناسایی و بازداشت کردند. قاضی رسیدگی کننده هم همه شش متهم را علاوه بر تحمل دو تا پنج سال حبس و شلاق به دو سال فعالیت اجتماعی برای کمک به کودکان سرطانی محکوم کردهبود که این حکم با اقبال این گردشگر هم مواجه شد و در صفحه اینستاگرامش نوشت: «من صادقانه میخواهم احترام خود را به حکم دادگاه ایران که به آن پرونده رسیدگی کردهاست، ابراز کنم، از آنجا که من برای رسیدگی به مشکلات و جرائم طرفدار مجازات نیستم، باید بگویم که این قضاوت، حکمی حکیمانه بود.»
در نظر گرفتن مجازاتهای جایگزین منجر به کاهش جمعیت کیفری زندانها میشود. از مزایای کم شدن جمعیت کیفری این است که فرد در زندان با زندانیان سابقهدار آشنا نمیشود و خطر ابتلا به رفتار پرخطر از او سلب میشود. همچنین فرد با انجام مجازات جایگزین میتواند نسبت به رفتار پرخطری که داشته آگاه شود و امیدوار شود که دوباره دست به آن رفتار پرخطر نزند، همچنین فرد علاوه بر انجام خدمات تعیین شده از نظارت، کنترل و حمایتهای معنوی خانواده و بستگان نیز بهرهمند شود.
امروزه با بهره مندی از فناوریهای نوین میتوان با راهبرد زندان زدایی با بهرهگیری از دستبند یا پابندهای الکترونیکی مجرمان را کنترل کرد تا زندان آخرین راهکار تنبیهی برای مجرمان باشد؛ چراکه بدون شک صرف محصور کردن نمیتواند موجبات تنبیه مجرمان را فراهم ساخت، بلکه لازم است با استفاده از شیوههای نوین تلاش کنیم تنبیهات اعمال شده اثر گذار باشند.
* رئیس اطلاع رسانی پلیس پایتخت