سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: مستند «در یک نگاه» به کارگردانی مهدی فارسی به عنوان یکی از کاندیدا‌های بخش مسابقه مستند «تاریخ فرهنگی، اجتماعی و دفاع مقدس» یازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار معرفی شده است. «جوان» در گفتگو با مهدی فارسی، کارگردان این اثر به محتوا و انگیزه‌های ساخت آن پرداخته است.
در مستند «در یک نگاه» به چه مؤلفه‌هایی پرداخته‌اید؟
ما یک مجموعه ۳۰ قسمتی تحت عنوان مجموعه مستند «نور» را برای شبکه مستند سیما ساختیم که محور اصلی آن سبک زندگی قرآنی بود و در ایام ماه مبارک رمضان امسال و سال گذشته از این شبکه پخش شد. در همان سال اولی که این مجموعه پخش شد، مسئولان شبکه مستند پیگیر بودند تا بعضی از قسمت‌های این مجموعه را به جشنواره‌ها بدهیم.
بنابر همین پیشنهاد ما دو سال پیش اپیزود «وطن آرزوها» را به جشنواره عمار دادیم که موفق به کسب جایزه شد و امسال هم یکی دیگر از بخش‌های آن مجموعه به اسم «در یک نگاه» را برای رقابت به جشنواره یازدهم عمار فرستادیم که خوشبختانه اعلام شد این مستند در بخش مسابقه مستند «تاریخ فرهنگی، اجتماعی و دفاع مقدس» به عنوان یکی از نامزد‌های دریافت جایزه فانوس طلایی جشنواره انتخاب شده است.
ظاهراً قصه اصلی این مستند در مورد آقای حسین نوری است که به خاطر کشیدن نقاشی با دهان مشهور شده‌اند؟
بله همانطور که شما اشاره کردید، قصه آن در مورد استاد حسین نوری است که قدیمی‌تر‌ها ایشان را می‌شناسند. آقای نوری در عرصه‌های نقاشی، نویسندگی تئاتر و بسیاری دیگر از بخش‌های هنری فعالیت می‌کنند، اما در حوزه نقاشی فرد خیلی شاخص و مثال‌زدنی محسوب می‌شوند. استاد نوری در سال‌های پایانی حکومت طاغوت و به دلیل شکنجه‌های ساواک قطع نخاع می‌شوند، البته در این مستند ما یک نگاه کلی و گذرایی به قصه آن برهه از زندگی‌شان می‌کنیم، اما قصه اصلی مستند ما درباره نحوه آشنایی، ازدواج و ارتباط استاد نوری با همسرشان خانم دکتر مفتونی است.
منظورتان این است که صرفاً به کیفیت آشنایی و ازدواج ایشان پرداخته‌اید؟
در «مجموعه نور» ما بحث‌مان بر سر تبیین مسئله سبک زندگی قرآنی است که در هر کدام از قسمت‌ها سعی کرده‌ایم در قالب یک قصه و داستان واقعی یکی از مضامینی را که از قرآن استخراج کرده بودیم، نمایش بدهیم. در واقع ما مضامین و مفاهیمی مثل توکل، ایثار، انفاق و... را در این مجموعه با پیدا کردن مصادیق آن (یک فرد خاص) در قالب مستند به مخاطبان ارائه کرده‌ایم. در مورد آقای نوری مسئله کمی پیچیده بود و علت آن هم سرفصل ما یعنی بحث «اُلفت» به عنوان یک مفهوم قرآنی بود که داشتیم. بحث ازدواج استاد با خانم دکتر مفتونی یک مسئله خیلی عجیب و غریب بوده که بعد از قطع نخاع شدن ایشان صورت گرفته است.
در شرایطی که همه از جمله خانواده خانم دکتر با ازدواج وی و استاد نوری مخالف بودند و اتفاقاً این قضیه برای خود استاد نوری هم عجیب بوده، چون نه از نظر سنی باهم تناسبی داشتند نه از نظر شرایط مالی، زندگی، خانوادگی و حتی محله‌ای که در آن زندگی می‌کردند، شباهت و قرابتی بین آن‌ها وجود داشته و تفاوت‌ها آنقدر زیاد بوده که همه اطرافیان خانم دکتر سعی در منصرف کردن او داشتند و ما سعی کردیم یک خوانش قرآنی از این اتفاق داشته باشیم؛ اینکه چه اتفاقی می‌افتد که دو تا آدم با این همه تفاوت به هم نزدیک بشوند، البته سعی کردیم به زبان شعر و شعار یا با حرفهای قلمبه و سلمبه و غیرقابل باور مطرح نشود و مخاطب در عین اینکه به هیچ عنوان به صورت مستقیم با این مفاهیم مواجه نمی‌شود، قادر باشد معنویت آن را دریافت کند. نوع روایت و شکل تعریف از قصه باید جوری باشد که آن معنویت‌ها در آن وجود داشته باشد.
در ایام پخش تلویزیونی مستند بازخوردی هم از مخاطبان داشته‌اید؟
همانطور که گفتم مستند «در یک نگاه» به عنوان بخشی از مجموعه «نور» در ایام ماه مبارک رمضان امسال پخش شد و بازخورد‌هایی که ما از مخاطبان داشتیم خیلی خوب و امیدوارکننده بود. ما معمولاً در این برنامه‌ها برخی مفاهیم خاص را ذکر می‌کردیم، اما راجع به مستند در یک نگاه ما هیچ ارجاع مستقیمی نداشتیم، این در حالی بود که مخاطبان معتقد بودند قرآنی‌ترین قسمت مجموعه نور همین مستند «در یک نگاه» بوده است و این برای ما خیلی جالب بود، البته من معتقدم این به برکت قرآن و حرفهای قرآنی است که استاد نوری و همسرش مطرح کردند.
مشکلی هم برای ساخت این مستند داشتید؟
اصلی‌ترین مشکل ما شهرت و شخصیت حرفهای استاد نوری بود! ما همه سعی‌مان را کردیم برای جا انداختن و رسیدن به آن مفهوم الفت و شاکله‌ای که نسبت به نوع رابطه این دو نفر بود. شما به یک آدمی نزدیک می‌شوید که در موردش مطلب زیاد است، اما می‌خواهید از یک زاویه دیگری به آن نگاه کنید که به نوعی آشنایی‌زدایی از آن سوژه محسوب می‌شود.
در این مستند صرفاً به بازه زمانی آشنایی استاد نوری با همسرش پرداخته‌اید؟
ما در بخش اصلی مستند به نحوه آشنایی و ازدواج این دو بزرگوار پرداختیم و در انتهای آن آینده‌ای از این زندگی را هم نشان می‌دهیم. مسئله این است که خانم دکتر مفتونی درس و زندگی عادی را رها می‌کنند و می‌روند، اگر بخش انتهایی اثر که به آینده بعد از ازدواج آن‌ها می‌پردازد، جانمایی نمی‌شد، ممکن بود مخاطب گمان کند که ایشان همه را فدا کرده‌اند، در صورتی که ما در مستند نشان می‌دهیم که اتفاقاً دکتر مفتونی جزو اساتید برجسته زن ایرانی در حوزه فلسفه هستند که کتاب‌هایشان به زبان‌های مختلفی ترجمه شده و دو فرزند آن‌ها هر کدامشان به مدارج بالایی رسیده‌اند. آقای نوری خودش اعتراف می‌کند که بعد از آن ازدواج زندگی‌اش کاملاً متحول می‌شود با اینکه قبل از آن چهره شناخته‌شده‌ای بوده، اما ازدواج آن‌ها و ماندن بر سر مبانی قرآنی در زندگی‌شان باعث تحولات مثبت عجیب و غریبی در زندگی‌شان شده است، البته ما با یک خسّت خاصی نخواستیم خیلی به مسائل دیگری که ذیل آن سرفصل قرآنی «الفت» بود، ورود کنیم و علت آن هم این بود که ما در انتخاب افراد برای حضور در مجموعه نور به مسائلی مثل شهرت، کارنامه و اسم و رسم افراد کاری نداشتیم. ما مفاهیم را از دل قرآن استخراج و سعی کردیم بر اساس آن‌ها مصادیق را بدون نگاه به جایگاه و شهرت افراد انتخاب کنیم که البته کار راحتی هم نبود. همه سعی‌مان بر این بود که با دقت زیاد آن مفهومی را که از دل پژوهش‌ها استخراج کرده‌ایم برجسته کنیم. ما می‌خواستیم به مخاطب بگوییم که زندگی و جایگاهی که دارد محصول سبک زندگی‌ای است که انتخاب کرده است.
