سرویس بین الملل جوان آنلاین: امریکا در دوره زمامداری دونالد ترامپ بر افزایش رویارویی با چین به عنوان یکی از رقبای اصلی بینالمللی خود تأکید کرده و این مسئله را در اسناد بالادستی به ویژه سند استراتژی امنیت ملی ۲۰۱۷ مورد تأکید قرار داده است. این سند از چین به عنوان چالشی علیه قدرت، نفوذ و منافع واشنگتن یاد کرده است. در این سند بر برتری امریکا در عرصه بینالمللی و همچنین تقویت توانمندی نظامی این کشور برای ایفای نقش ابرقدرتی تأکید شده و از چین به عنوان کشوری که در پی ضربه زدن به منافع امنیتی و مالی امریکاست یاد شده است. دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا در سخنانش هنگام ارائه این سند از چین به عنوان یکی از رقیبانی نام برد که تلاش میکنند نفوذ و نظام ارزشهای امریکا را به چالش کشیده و امنیت و توسعه امریکا را متزلزل کنند. طبیعتاً با این نگاه و رویکرد در قبال چین، انتظار میرود ترامپ کارزاری همهجانبه را علیه چین راهاندازی کند و در عمل نیز چنین شده است.
جنگ تجاری
در بعد تجاری و اقتصادی امریکا و چین به عنوان اولین و دومین اقتصاد بزرگ جهان به دلیل سیاستهای حمایتگرایانه اقتصادی دونالد ترامپ که بر افزایش شدید تعرفههای تجاری مبتنی است، وارد جنگ تجاری بزرگی از ژوئن ۲۰۱۸ شدند. دولت ترامپ مدعی است شکاف بزرگی در تراز تجاری دو کشور وجود دارد که غیرقابل قبول است و چین باید وارداتش از امریکا را افزایش دهد. جنگ تجاری بین امریکا و چین، موجب خسارت صدها میلیارد دلاری بر زنجیره تولید کالا، آشفتگی بازارهای مالی، اختلال در زنجیرههای عرضه و کُند کردن رشد اقتصادی جهان شد. البته پس از فراز و نشیبهای بسیار و انجام مذاکرات طولانی و پیچیده سرانجام توافق تجاری جدیدی در ژانویه ۲۰۲۰ بین واشنگتن و پکن امضا شد. این توافق در حالی پس از جنگ تجاری ۱۸ ماهه بین دو کشور صورت گرفت که هنوز برخی اختلافات بین دو قدرت اصلی اقتصاد جهان حل و فصل نشده است. ترامپ روز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت در آخرین موضعگیری خود در این زمینه تأکید کرد از نظر وی مذاکرات دوباره در مورد توافقنامه تجاری با چین که در ماه ژانویه امضا شد، منتفی است. وی درباره مذاکره با چین درباره توافق تجاری حاصلشده گفت به هیچ وجه تمایلی برای مذاکره مجدد درباره توافق تجاری با چین ندارد.
کرونا و انتخابات امریکا
مسئله دومی که در روابط امریکا و چین در برهه کنونی نقش اصلی را ایفا میکند، ویروس کرونا و بیماری کووید ۱۹ است. ترامپ از زمان شیوع این بیماری در امریکا بارها چین را مقصر این وضعیت اعلام کرده و به دنبال دریافت غرامت از پکن به دلیل شیوع ویروس کرونا و عواقب فاجعهبار آن در امریکاست. با این حال چینیها واشنگتن را متهم به ادعاهای بدون سند و شواهد در این زمینه کردهاند. بخشی از اتهامزنیهای ترامپ علیه چین به دلیل فرصتطلبی وی در استفاده از احساسات منفی مردم امریکا نسبت به چین بوده است. ترامپ در ابتدا چین را به پنهانکاری در مورد شیوع بیماری کرونا در خاک خود متهم کرد. پس از آن از نهادهای اطلاعاتی امریکا هم پیشی گرفت و گفت شواهدی را ملاحظه کرده که نشان میدهد منشأ این ویروس یک آزمایشگاه در چین بوده است. این اظهارات در حالی مطرح شد که پیشتر، نهاد ملی اطلاعاتی امریکا گفته بود ویروس کووید ۱۹ از لحاظ ژنتیکی یک ویروس دستکاری شده نیست. از سوی دیگر چینیها هم تلاش کردند انگشت اتهام را متوجه امریکا در زمینه پیدایش ویروس کرونا کنند. «ژائو لی جیان» در توئیتی گفت، ممکن است ارتش امریکا اپیدمی ویروس کرونا را به شهر ووهان چین آورده باشد.
ترامپ در مرحله بعد طی مصاحبهای در کاخ سفید در ۱۱ اردیبهشت، چین را متهم به تلاش برای دخالت در انتخابات ریاست جمهوری امریکا کرد و در مصاحبهای مدعی شد چین هر اقدامی را که بتواند انجام میدهد تا وی در انتخابات ریاست جمهوری امریکا پیروز نشود. به نظر میرسد شیوع کرونا در امریکا، ترامپ را در مخمصه قرار داده و وی اکنون تلاش میکند تا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری متهمی پیدا کند تا هم خود را از اتهام ناکارآمدی مبرا کند و هم از احساسات ضدچینی امریکاییها بهرهبرداری کند.
تنشهای نظامی
تنشهای نظامی بین دو کشور به مرز خطرناکی رسیده است. وزارت امنیت کشور چین در گزارشی که آوریل ۲۰۲۰ به مقامات ارشد این کشور ارائه کرد تصریح کرد این کشور بعد از شیوع کرونا با موج احساسات چینستیزانهای روبهرو است که ایالات متحده هدایت آن را بر عهده گرفته است. در این گزارش رسمی تصریح شده چین در بدترین سناریو باید برای درگیری مسلحانه با امریکا آماده باشد. اکنون رویاروییهای نیروهای دریایی این قدرت نظامی در دریای چین جنوبی به مرحله خطرناکی رسیده و دولت ترامپ نیز اقدامات تحریکآمیز خود به ویژه در زمینه حمایت همهجانبه از تایوان را افزایش بخشیده است. در اواخر فروردین ۱۳۹۹ یک ناوشکن نیروی دریایی امریکا در حالی وارد تنگه تایوان شد که نیروی هوایی چین در حال برگزاری رزمایشی در نزدیک تایوان بود. چین که تایوان را بخشی از خود میداند، به دلیل پشتیبانی دولت امریکا از تایوان به شدت خشمگین است.
جمعبندی
اکنون امریکا و چین در عرصههای مختلف به رویارویی با هم پرداختهاند. به ویژه ترامپ تلاش میکند تا به بهانه نقش کلیدی چین در گسترش کرونا در جهان، کارزاری بینالمللی برای اخذ غرامت از پکن به راه بیندازد که البته با استقبال شرکای غربی آن نیز مواجه شده است.
اختلافات امریکا و چین ابعاد مختلف سیاسی، تجاری و اقتصادی، نظامی و امنیتی و استراتژیک را دربر میگیرد. واشنگتن از چین به عنوان یک رقیب اصلی و قدرت تجدیدنظرطلب یاد کرده و بر مقابله با سیاستها و اقدامات آن تأکید کرده است. در مقابل چین به همراه روسیه از مخالفان اصلی رویکرد یکجانبهگرایانه ترامپ در قبال مسائل جهانی بوده و در عین حال پکن رویکرد تجاری رئیس جمهوری امریکا که مبتنی بر حمایتگرایی اقتصادی است را بهشدت مورد انتقاد قرار داده است. مهمترین اختلاف واشنگتن و پکن اکنون بر توسعه نظامی چین و تلاش پکن بر افزایش هژمونی خود در دریای چین جنوبی و دریای شرقی چین متمرکز شده است. امریکا تلاش میکند از ابزارهای تجاری، سیاسی، روانی و جنگ تبلیغاتی و نظامی به مثابه ابزار فشاری علیه پکن برای وادار کردن آن به قبول خواستههای زیادهطلبانهاش بهرهبرداری کند. مسلماً تداوم تلاشهای خصمانه امریکا علیه چین میتواند موجب تعمیق و گسترش اختلافات کنونی بین دو کشور شده و به رویارویی مستقیم واشنگتن و پکن بینجامد.