سرویس تاریخ جوان آنلاین: بیشک روحانیت و به ویژه طیف خطبای آن در وقایع مهم تاریخ معاصر ایران، نقشی شاخص و تعیینکننده داشتهاند. این نقش در نهضتهای تنباکو، مشروطیت و ملی شدن نفت بروز فراوانی دارد. با این همه نقش خطبای روحانی در انقلاب اسلامی ایران و مبارزات ۱۵ ساله منتهی بدان، از برجستگی افزونتری برخوردار است و جا دارد به شکلی ویژه مورد توجه قرار گیرد. اثری که هم اینک به شما معرفی میشود، خاطرات حجتالاسلام والمسلمین علیاکبر مهدوی خراسانی از روحانیون و اهل منبرِ فعال در فرآیند نهضت اسلامی است که توسط مهدی قیصری تدوین یافته و مرکز اسناد انقلاب اسلامی آن را منتشر ساخته است. ناشر در دیباچه خویش بر این اثر، در باب اهمیت اینگونه خاطرات در پروسه تاریخنگاری انقلاب اسلامی چنین آورده است: «یکی از منابع و مآخذ مورد استفاده در تدوین تاریخ، خاطرههای اشخاص است. هر شخصی دارای تجربه فردی است که میتواند آن را در قالب خاطره روایت کند و به نوشتار درآورد. خاطره، وقایع گذشته است که شخص آن را دیده یا شنیده و بخشی از محفوظات ذهن است که، چون از برجستگی و ویژگی خاصی برخوردار بوده، شایستگی ثبت و ماندگاری در ذهن را یافته است. خاطره حوادث، رویدادها و حتی سیر عادی زندگی روزمره است که با گذشت زمان، در قسمتی از ذهن جای گرفته و ماندگار شده است و بنا به نیاز شخص قابل یادآوری است. با وجود گذشت زمان طولانی از تاریخ وقایع، بخشی از وقایع که نقش مهمی در زندگی افراد داشتهاند همواره در ذهن زندهاند، گرچه شرح دقیق و کامل آن و میزان یادآوری و ذکر جزئیات در افراد مختلف متفاوت است. برخی خاطرهنویسی را در معنای عام آن، نه تنها یادآوری و نگارش دیدهها، بلکه شنیدهها هم دانستهاند که در آن، علاوه بر زمان و مکان وقوع خاطره، به ارزیابی چگونگی وقوع آن نیز میپردازد. باید توجه داشت که به خاطرات با دیده احتیاط نگاه کرد و اصول و معیارهای نقد تاریخی را در استفاده از آنها به کار بست تا از قابل اعتماد بودن آنها مطمئن شد. از پایان قرن هفدهم میلادی، خاطرات شخصی گروههای متعدد اجتماعی به عنوان نمونه دادههای تاریخی مورد توجه محققان قرار گرفت. در فرهنگ ایرانی- اسلامی، از قرون میانه، سفرنامهنویسی به عنوان شکلی از خاطرهنگاری مرسوم بوده و نمونههای بارزی از آن در ادوار گوناگون تاریخی میتوان برشمرد. در تاریخ معاصر ایران، با توجه به تحولات مهم، نهضتها و قیامهای مردمی علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی به خصوص انقلاب اسلامی که این تلاشها را به ثمر رساند، ثبت وقایع از زبان شاهدان عینی رویدادها حائز اهمیت است. مرکز اسناد انقلاب اسلامی با توجه به این ضرورت، بخشی از فعالیتهای خود را به ضبط، تدوین و انتشار خاطرات شخصیتهای دخیل در وقایع انقلاب اسلامی اختصاص داده است تا منابع دست اول در اختیار پژوهشگران تاریخ معاصر ایران و تاریخ انقلاب اسلامی قرار گیرد. انقلاب اسلامی همانگونه که محصول فعالیتهای گسترده گروهها و اقشار مختلف جامعه بوده است، باید از زبان افرادی متفاوت و متعدد نیز بازگو شود تا علاوه بر دسترسی جامعتری به جزئیات وقایع، چگونگی و زوایای گوناگون وقایع نیز پدیدار شوند.
خاطرات حجتالاسلام والمسلمین شیخ علیاکبر مهدوی خراسانی که در این راستا منتشر میشود، اطلاعات سودمندی از سالهای مبارزه روحانیت و دیگر اقشار جامعه با رژیم پهلوی دارد. مهدوی خراسانی طلبه جوانی بود که ابتدا تحت تأثیر مبارزات و فعالیتهای فدائیان اسلام با مبارزه آشنا گردید و در آغاز دهه ۱۳۴۰ متأثر از فضای انقلابی که حضرت امام ایجاد کرده بودند، از طریق منبر و وعظ و خطابه به یاران امام پیوست و به گسترش و فراگیر نمودن پیام انقلابی نهضت امام پرداخت. منبرهای آتشین و انقلابی ایشان در تهران موجب شد تا تحت تعقیب ساواک قرار گیرد و چند بار ممنوعالمنبر، ممنوعالخروج و زندانی شود.»