سرویس بین الملل جوان آنلاین: حسن روحانی که زمانی گفته بود «اروپا باید از امریکا اجازه بگیرد پس ما هم باید برویم پیش کدخدا مذاکره کنیم راحتتر است» بعد از خروج امریکا از برجام، گفت که شر موجود مزاحم کم شد! حالا محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت روحانی هم در گفتگو با یورونیوز در پاسخ به این پرسش که آیا برجام بدون امریکا دوام خواهد آورد یا نه، گفته که معتقد است «امریکا سهمی در این توافق داشت». ظاهراً دلیل تقلیل دادن سهم امریکا در برجام، ارادت بیش از اندازهای است که او به توافق هستهای دارد، بهخصوص که او در همین گفتگو برجام را موفقیت نادر ربع قرن دیپلماسی دنیا خوانده است.
مقامهای مذاکرهکننده بر سر برنامه هستهای ایران بر سر این موضوع که هدف غایی توافق هستهای ایران و ۱+۵ عادیسازی مسئله هستهای ایران بعد از دو دهه مناقشه بر سر آن بوده، با مخالفان خود اختلاف نظر چندانی ندارند.
این توافق بعد از یک دوره ۱۰، ۱۵ یا حداکثر ۲۰ ساله قرار است به عادیسازی مسئله هستهای ایران منجر شودو به همینخاطر در مقدمه آن آمده که بعد از طی این مدت «با برنامه هستهای ایران همچون برنامه هر دولت دیگر غیر دارنده سلاحهای هستهای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار خواهد شد.»
محمدجواد ظریف پیش از توافق هستهای سال ۱۳۹۴، در موضعگیریهای مختلفی، امریکا را بزرگترین مانع عادیسازی برنامه هستهای ایران خوانده و تأکید کرده بود که بحران هستهای را به عنوان یک بحران غیرضروری، میتوان به پایان برد. ولی ظاهراً بعد از خروج دولت امریکا از برجام، این دیدگاه که امریکا بزرگترین چالش برنامه هستهای ایران بوده و هست درحال تغییر است. حسن روحانی خروج امریکا از برجام را خروج یک موجود مزاحم از برجام خواند و به کنایه از آن استقبال کرد. ظاهراً محمدجواد ظریف، وزیر خارجه هم برای نجات توافقی که دو سال تمام بر سر آن مذاکره کرده، در حال گام گذاشتن در همان مسیری است که روحانی گام گذاشته است. اینکه خروج ایران از برجام در شرایط کنونی در چارچوب منافع ملی است یا نه، موضوعی قابل بحث است، ولی گفتن این جمله که «من معتقدم امریکا سهمی در این توافق داشت»، آنهم در پاسخ به این پرسش که آیا برجام که بدون امریکا دوام خواهد آورد یا نه، کمی جای تأمل دارد. ظریف گفته که توافقی که او با ۱+۵ نوشته توافقی نیست که او میخواسته: «این چیزی نیست که من میخواستم.» و نیز گفته است: «همانطور که اشاره شد ۱۵۹ صفحه است. یک شبه انجام نشد. با دقت بسیار بالا بر سرش مذاکره شد. تقریباً بر سر هر کلمهاش مذاکره سختی در گرفت. پس میدانم که بهترین توافق نیست. این توافق آن چیزی نیست که من میخواستم. چیزی که ایالات متحده یا فرانسه میخواست نیست. هر کدام از ما از این توافق گلایهای داشت.» او میگوید: «بعضی از این گلایهها علنی شد و بعضیهایشان هم پوشیده باقی ماند، اما یک توافق چندجانبه همینطور است. نمیتوانید هرچه میخواهید به دست بیاورید وگرنه توافقی در کار نخواهد بود.»
ظریف در توضیح اینکه در دیدارش با امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه، موضوع تازهای برای حفظ برجام مطرح شده است یا نه و آیا اروپا وعده تازهای به ایران داده، گفته است: خب، رئیسجمهور ماکرون، مانند گفتوگوهایش با دیگر شرکا در اروپا و جاهای دیگر، در گفتوگوهایش با رئیسجمهور روحانی نیز نهایت تلاش خود را کرده است. میدانید این توافق بر اساس تعهدات دوجانبه و متقابل است. همانطور که اشاره کردید، ایران بر تعهدات خود باقی مانده، اما ایالات متحده چنین نکرد و از توافق خارج شد و اروپاییها برای انجام الزامات خودشان تحت فشار و محدودیت قرار گرفتند. وزیر خارجه میگوید: «ما با رئیسجمهور ماکرون گفتگو کردیم که چطور ایالات متحده میتواند برگردد تا سهم خود از توافق را اجرایی کند، یا اروپا و دو عضو دیگر برجام چطور میتوانند همراه با باقی جامعه بینالملل به تعهدات خود وفا کنند. آنها از ایالات متحده مستقلند، البته میدانیم که ایالات متحده تأثیر عمدهای بر اقتصاد جهانی دارد، اما دیگران هم نقش مهمی دارند.»
به کسی ضربالاجل ندادهایم
وزیر خارجه همچنین درباره دیدارش با ماکرون اشاره کرد که «گفتوگوی بسیار خوبی داشتیم و رئیسجمهور ماکرون به گفتگو با شرکایش ادامه خواهد داد تا ببینیم کار چطور پیش میرود.» وزیر امور خارجه کشورمان سپس درباره اجرایی شدن گام سوم کاهش تعهدات ایران و اینکه ایران تا پنجم سپتامبر برای شرکای اروپایی برجام، ضربالاجل تعیین کرده است، اظهار کرد: ما به هیچکس ضربالاجل ندادیم. کاری که کردیم طبق توافق بوده است، چون این توافق نه در فضای اعتماد مشترک بلکه در فضای بیاعتمادی مشترک انجام شد. پس اگر یکی از طرفین تعهداتش را زیر پا بگذارد، ما در این توافق سازوکاری داریم برای جبران این امر و ما هم براساس همین سازوکار عمل میکنیم که در پاراگراف ۳۶ همین توافق بلندبالا آمده است. این اقداماتی است که ما انجام میدهیم. ما ضربالاجل صادر نکردیم. ما فقط به شرکای اروپاییمان و چین و روسیه که شرکای استراتژیک ما هستند یک جدول زمانبندی دادیم.
ظریف میگوید: اقداماتی که ما انجام دادهایم یک ویژگی مهم دارند و آن این است که بازگشتپذیرند. اگر اروپا، تنها یا با ایالات متحده که این به اروپاییها برمیگردد، تصمیم گرفت تعهدات برجامی خود را انجام بدهد، ما میتوانیم به آسانی و ظرف چند ساعت به اجرای کامل تعهداتمان برگردیم.
فسخ نکردیم
ظریف سپس در پاسخ به اینکه منظور از غنیسازی اورانیوم دقیقاً چیست، ایران از آن برای چه چیزی استفاده میکند و چگونه از شرکای اروپاییاش انتظار دارد در این مسیر حمایتش کنند، توضیح داد: خب ما از توافق عقبنشینی نکردیم. آن را فسخ نکردیم. ما به شکل ناگهانی از توافق بیرون نرفتیم. ما از سازوکارهای درونِ برجام استفاده میکنیم. ما از مواد قانونی که در خود توافق پیشبینی شده استفاده میکنیم. آنچه مهم است آن است که شرکای ما در اروپا باید تصمیم بگیرند، نه درباره ایران، بلکه درباره اینکه چطور میخواهند با ایالات متحده برخورد کنند. یا میخواهند استقلال داشته باشند، یا آنکه ایالات متحده میتواند خواستِ خودش را تحمیل کند. اگر ایالات متحده بنا بود خواستِ خودش را به منظور پایبندی به قانون بینالملل، به اروپا تحمیل کند، کار بدی بود، اما قابل توجیه بود، اما اکنون ایالات متحده دارد خواست خودش را به منظور زیر پا گذاشتن قانون بینالملل بر بقیه جهان تحمیل میکند. این تماماً ناپذیرفتنی است و برای اروپا که آیندهاش به چندجانبهگرایی و حاکمیت قانون وابسته است، این امر تهدیدی است برای آینده اروپا. فکر میکنم تصمیم مهمی است. ما خوشحالیم که رئیسجمهور ماکرون پیشگام شده است، اما میدانیم که اروپا میخواهد بتواند خودش تصمیم بگیرد، نه آنکه به دیگران اجازه بدهد برایش تصمیم بگیرند.
توافقی نادر...
ظریف گفته که بر این باورم که این توافق دستاورد مهمی است، نه فقط برای ایران و آینده آن، بلکه برای جامعه جهانی. این یکی از موارد نادر موفقیت دیپلماسی است. در ربع قرن اخیر موارد زیادی در زمینه دیپلماسی وجود ندارد که بتوانیم به آنها افتخار کنیم. این یکی از موارد نادری است که دیپلماسی موفق عمل کرده است.
ظریف باوجود خروج امریکا به عنوان بزرگترین چالشکننده برنامه هستهای ایران میگوید: من دلایل زیادی دارم که بخواهم آن را حفظ کنم و بر این باورم که اروپا نیز دلایل زیادی برای تلاش در راستای حفظ آن دارد. معتقدم جامعه جهانی هم دلایل زیادی دارد که بخواهد این توافق را حفظ کند. رئیسجمهور ترامپ ممکن است این توافق را نپسندد، اما میتوانم به او بگویم که این توافق در راستای منافع وی و ایالات متحده امریکا است.
وی همچنین در پاسخ به اینکه آیا میتوان گفت که توافق هستهای و اجرای آن، به تنها مأموریت زندگی وی تبدیل شده است، گفت: فکر میکنم آنچه همه ما باید برایش بجنگیم چندجانبهگرایی و حاکمیت قانون است. این توافق برای من گواهی است بر یکی از پیروزیهای چندجانبهگرایی و حاکمیت قانون. فکر میکنم همه باید برای آن بجنگند و من مطمئناً برای آن میجنگم، زیرا میدانم دست یافتن به چنین توافقی چقدر دشوار است و مذاکره مجدد بر سر آن، تا چه حد ناممکن.
ترامپ را سرزنش نمیکنم
وی در پاسخ به اینکه آیا فکر میکند دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا متن توافق را خوانده است یا نه، گفت: فکر نمیکنم در هر صورت افراد زیادی متن این توافق را خوانده باشند. رئیسجمهور ترامپ را بابت نخواندن متن توافق سرزنش نمیکنم. اما فکر میکنم او باید متن این توافق را بخواند.
وزیر امور خارجه ایران در آخر در پاسخ به سؤال خبرنگار یورونیوز مبنی بر اینکه آیا مایل است متن توافق از طرف وی [ظریف]برای رئیسجمهور امریکا فرستاده شود، گفت: فکر نکنم او احتیاج به جستوجوی زیادی برای یافتن متن این توافق داشته باشد. این توافق، سند شورای امنیت سازمان ملل متحد است. یکی از بلندترین متونی است که شورای امنیت تاکنون به آن رأی داده است. مایلم به او یادآوری کنم که در امریکا انقلاب روی نداده و دولت امریکا همچنان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است. در نتیجه، او اگر اوباما را نمیپسندد کرسی امریکا در شورای امنیت را که میپسندد. او و وزیر خارجهاش پیش از این چند بار روی این صندلی نشستهاند. آخرین بارش هفته گذشته بود. در نتیجه وی باید به اسنادی که شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب کرده احترام بگذارد. امریکا کرسی دائمی شورای امنیت را در اختیار دارد.