سرویس سیاسی جوان آنلاین: خوشایند نیست، اما نه تنها انتخابات در ایران پیوند عمیقی با پول پیدا کرده، نه تنها منابع مالی تبلیغات انتخاباتی شفاف نمی‌شود، نه تنها قانون کاندیدا‌ها را ملزم به چنین شفافیتی نمی‌کند، بلکه حتی شواهد و قرائن نشان می‌دهد پول‌های کثیف هم به صندوق‌ها رسیده و در این مرحله، صندوق‌های رأی حتی می‌تواند ایفاگر نقش ابزار پولشویی هم باشد! باید دید سرمایه‌دار‌ها سیاسی شده‌اند یا سیاسیون سرمایه‌دار شده‌اند یا آنکه پیوند سرمایه‌داران و سیاسیون را شاهد هستیم؛ پیوندی نه برخاسته از تعقل و منطق دینی و ملی و الزام کار حزبی و سیاسی، بلکه بر محور منافع سیاسی.
بازی سیاسی با پول‌های کثیف
بحث در مورد پول‌های کثیف هر از چندگاهی مطرح می‌شود و بی نتیجه به بایگانی مباحثات و مشاجرات سیاسی می‌پیوندد. در روز‌های اخیر، این طیبه سیاوشی، نماینده اصلاح‌طلب تهران بود که این موضوع را مطرح کرد.
او در بخشی از یک گفتگو می‌گوید: «ورود پول‌های کثیف به کمپین‌های انتخاباتی سال‌هاست که مطرح می‌شود ولی به نظر می‌رسد که تلاش‌ها برای نظارت بیشتر بر این مسئله جوابگوی خواست و مطالبات مردم نبوده است. حداقل من تا به حال موردی را ندیدم که دستگاه‌های نظارتی به چنین مسائلی رسیدگی کرده باشند. معمولاً نماینده‌ای که برای ورود به مجلس پول‌های زیادی خرج کرده در مدت چهار سال نمایندگی خود از طرق مختلف تلاش‌های زیادی برای جبران هزینه‌کرد‌های پیش از انتخابات می‌کند.»
این آخرین مورد از اظهارنظر در مورد پول‌های کثیف است. پیش از این بار‌ها این بحث بی نتیجه مطرح شده است. اسفند ۹۳، یک سال قبل از انتخابات مجلس دهم بود که وزیر کشور، عبدالرضا رحمانی فضلی بحث استفاده از پول‌های کثیف در انتخابات را به میان آورد. او در همایش تخصصی رؤسای پلیس مبارزه با مواد مخدر، از گردش مالی کثیفی که در قاچاق مواد مخدر جریان دارد، پرده برداشت: «بخشی از این پول در حوزه سیاست وارد می‌شود و افراد در قالب انتخابات و ... به آن ورود می‌کنند، از این رو حوزه قدرت آلوده می‌شود و مردم در قالب دموکراسی، اختیار خود را به حاکمیتی تحت عنوان مجلس یا دولت می‌دهند... وقتی از نامزد شورای شهری که ۲ میلیارد تومان خرج می‌کند، پرسیده می‌شود این پول را از کجا آوردی، می‌گوید: دوستان کمک کرده‌اند، باید پرسید این پول‌های کثیف و قاچاق به همه جا نفوذ کرده و براین اساس می‌گوییم این پول‌ها در همه جا نفوذ کرده و تأثیر خود را گذاشته است». او یک روز بعد در گفت‌وگویی تلویزیونی هشدار خود را تکرار کرد: «پول‌های کثیف قاچاق که سالانه به ۱۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد در عرصه‌های سیاسی و انتخابات وارد جریان خرید و فروش رأی می‌شود.»
او البته به دلیل همین سخنان به مجلس فراخوانده شد تا توضیح دهد که منظورش دقیقاً چه بوده است، اما در صحن علنی مجلس عقب‌نشینی کرد و سخنانش را صرفاً یک هشدار برای روی ندادن چنین اتفاقی دانست. موضوع پول‌های کثیف هم بسته شد تا شهریور ۹۵ و چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم که باز هم رحمانی فضلی موضع خود را تکرار کرد: «وقتی به این مسئله اشاره کردم بحث سیاسی درگرفت و جناح‌ها همدیگر را متهم کردند. در حالی که من گفتم یک جریان مالی ناسالم در کشور وجود دارد که دنبال ایجاد کانونی امن برای خود بوده و سعی می‌کند در همه حوزه‌ها از جمله حوزه سیاسی نفوذ کند.... بعد از انتخابات شکایات متعددی از سوی کاندیدا‌ها مطرح شد که پول‌های کثیف وارد انتخابات شده است.»
مصداق‌هایی روشن‌تر هم البته وجود دارد. الهه کولایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب در این مورد گفته بود «به هر حال افرادی که از امکان مالی و ارتباطات خوبی برخوردارند، نسبت به بقیه افراد شانس بیشتر و بهتری برای حضور در همه لیست‌های انتخاباتی دارند... همیشه پول و قدرت در حوزه سیاست تأثیرگذار هستند. برخی کاندیدا‌ها از طریق رانت وارد لیست امید شدند و من این مسئله را تکذیب نمی‌کنم.» او هم البته سخنان خود را بعداً تکذیب کرد! اما واقعیت قابل تغییر نبود. فاطمه دانشور، عضو سابق شورای شهر تهران گفته بود که افراد برای قرار گرفتن در لیست شورای شهر اصلاح‌طلبان باید ۲ میلیارد تومان به غلامحسین کرباسچی می‌دادند، من ندادم و در لیست قرار نگرفتم.
به نظر می‌رسد رسیدگی به موضوع پول‌های آلوده و شفافیت منابع مالی کاندیدا‌ها در دعوا‌ها و رقابت‌های سیاسی گم می‌شود و گاهی هم اگر طرح می‌شود، بیشتر در حال و هوای زدن رقبای سیاسی است؛ زود هم به تکذیب می‌رسد و نشانی از عزم جدی برای قانونمند شدن شفافیت منابع مالی ندارد.
شیوه‌های حرفهای هزینه پول‌های کثیف در انتخابات
علیرضا سلیمی، نماینده محلات در مجلس هم با اشاره به گزارشی که از وضعیت پول‌های هزینه شده در تبلیغات انتخابات مجلس، چه در دوره دهم و چه در دوره یازدهم تهیه و تقدیم کمیسیون اصل ۹۰ مجلس کرده‌اند، از شیوه‌های ورود پول‌های کثیف به انتخابات می‌گوید: «به‌عنوان مثال، یک محصول که پنج تومان ارزش داشته آن را کمتر فروخته و تهاتر کرده‌اند و از طرفی قرار گذاشته‌اند که ما‌به‌التفاوت آن را به عرصه انتخابات وارد کنند و این کار نیز صورت گرفته است یا در نمونه دیگری، ۱۲ میلیارد تومان ارزش محصولی بود که ۵ میلیارد تومان آن را وارد عرصه انتخابات کرده‌اند، مشخص است که به کجا کمک شده و حتی سهم کمک به ستاد نماینده مجلسی که این پول را دریافت کرده نیز مشخص است... طوری کمک شده که حتی سند و ردپایی نیز از خودشان نمی‌گذارند، سبک پیچیده‌ای است که در پول‌های کثیف برای انتخابات باب شده است و مانند گذشته نیست.» او شیوه دیگری را هم بیان می‌کند: «بسیاری از هلدینگ‌های بزرگ پیمانکار می‌گیرند و طرح عظیمی را در اختیار او قرار می‌دهند و مشروط می‌کنند که مقداری از رقم قرارداد باید به فردی که در انتخابات فعالیت می‌کند، پرداخت شود.»
روشن است که این هلدینگ‌ها یا مدیران عامل و سرمایه‌گذاران محض رضای خدا موش نمی‌گیرند و نماینده مجلس شدن آن فرد می‌تواند آن‌قدری برای‌شان سودمند باشد که از قبل چنین هزینه‌ای کنند یا آنکه آن کاندیدا و چهره خاص از قبل برای آن‌ها چه کاری انجام داده که چنین مطالبه‌ای دارد. در هر حال این بده و بستان‌های مالی و رانتی و سیاسی فضای ناسالمی را به ذهن می‌آورد که از درون آن مجلس انقلابی به وجود نمی‌آورد. هم از آن رو است که تأکید می‌شود مردم به کسانی رأی دهند که همسفره اهل قدرت و وامدار اهل ثروت نیستند.
شفافیت منابع مالی، اصلی‌ترین راه حل
زمانی که وزیر کشور از پول‌های کثیف حرف زد، واکنش علی لاریجانی را برانگیخت: «اگر اطلاعی از چنین انتقال پولی در انتخابات اخیر دارند که آن‌ها را به قدرت رسانده اعلام کنند؛ مگر مملکت قانون ندارد، اگر کسی از این‌گونه اقدامات اطلاعی دارد باید در اختیار قوه قضائیه قرار دهد تا رسیدگی شود.» تاکنون، اما به رغم گزارش مجلس در این زمینه، برخورد قضایی را شاهد نبوده‌ایم. از سویی نبود مدرک و سند در این زمینه و پیچیدگی کار نشان می‌دهد موضوع جز با ورود دستگاه‌های امنیتی قابل حل و فصل و رسیدگی قضایی نیست.
مهم‌تر از همه آنچه ذکر شد، اصل پیشگیری است. آنچه می‌تواند راه بر ورود پول‌های آلوده به انتخابات ببندد، الزام قانونی احزاب و افراد به شفاف کردن منابع مالی تبلیغات انتخاباتی‌شان است. اگر منبع کوچک‌ترین هزینه یک کاندیدای انتخاباتی یا یک حزب در انتخابات شفاف شود، دیگر کاندیدا نمی‌تواند از هر جیبی برای تبلیغاتش هزینه کند. فرض کنید کاندیدایی برای تبلیغ انتخاباتی به سفر استانی رفته و همان روز و در واقع به صورت آنلاین، قانون او را ملزم کند که بگوید هزینه رفت و آمد و اسکان و همراهان و ... چقدر شده و از کجا آمده و ضمانت اجرایی آن هم «حذف از چرخه انتخابات» باشد. در این صورت راهی برای استفاده از پول‌های آلوده باقی می‌ماند؟! قانون انتخابات در مسیر اصلاح است و باید امیدوار بود این شفافیت در آن قالب، قانونی شود.
