به گزارش خبرنگار جوان آنلاین از اصفهان، نشست "آیین نگاری آیین ها" با حضور علی بلوکباشی نویسنده، پژوهشگر مردم شناسی و پدر مردم شناسی آکادمیک ایران به همت مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی برگزار شد.
در این نشست علی بلوکباشی اظهار کرد: فولکلور در آمریکا به ادبیات شفاهی یا هنر کلامی گفته میشود، اما در ایران فرهنگ عامه به تمامی مواضع میپردازد.
وی دانشنامهنویسی را سه گروه برشمرد و افزود: دانشنامه نویسی شامل گروه جغرافیایی فرهنگی، سیاسی، مصنوعی و مدخل است که دانشنامه فرهنگ عامهای که در مرکز دائره المعارف اسلامی نوشته میشود مدخلی است پس نباید انتظار داشت که نشانی از اصفهان در آن باشد.
این پژوهشگر مردم شناسی با بیان وظیفه آموزش و پرورش افزود: آموزش و پرورش باید بچهها را با فرهنگ خود آشنا کند تا بتوانند رشد کنند، از فرهنگ خود غافل نشوند و به سمت فرهنگهای دیگر نروند.
وی مردم شناسی را پرداخت مردم نگاری فرهنگی دانست و گفت: آیین یکی از بخشهای بزرگ حوزه فرهنگ است و در جوامع ایلی عشایری از فرهنگ عامه استفاده نمیشود و همه سبک زندگی آن مردم فرهنگ است، اما در جوامع شهری فرهنگ عامه وجود دارد.
پدر مردم شناسی علم آکادمیک ایران خاطرنشان کرد: مردم شناس باید در همه عرصهها حضور میدانی داشته باشد و آنچه در مکانهای مختلف فرهنگی وجود دارد را ثبت کند و تحقیق کتابخانهای و اسنادی را مکمل تحقیقات میدانی خودش بداند.
بلوکباشی افزود: مردم شناس در زمینه مطالعات خود با دو گروه سر و کار دارد گروهی که در جوامع با بافت، اعتقادات و تفکرات سنتی هستند و گروهی که بافت مدرن دارند در واقع مردم نگار روایت گر تصویر این دو گروه است.
وی گفت: از زمان ساسانی لفظ آیین به کار میرود این واژه به معنای آداب و رسوم هدفدار و نظاممند است که به الگوهای رفتاری هدف میبخشد.
این استاد مردم شناسی معتقد است که آیین پیشینه بسیار دراز دارد و به زمان پهلوی و دوره ساسانی میرسد. خلفای عباسی که آن زمان در بغداد حکومت میکردند این آیینها را به زبان عربی ترجمه کردند و آیین حکومت داری را از ساسانیان آموختند، چون هیچ آشنایی با اداره مملکت نداشتند.
وی ادامه داد: افرادی که روی مردم شناسی کار میکنند باید بدانند زمانی میان روستا و جامعه هیچ تفاوتی نبود و هردو هویت فرهنگی یکسانی داشته و آن هم روستایی بود.
وی با بیان اینکه مردم شناس اگر به جامعهای برود که بافت روستایی دارد کارش آسان است، افزود: در جامعه مدرن شرایط اینگونه نیست، چون تقابل بین جامعه روستایی و شهری وجود دارد و فرهنگ بسیار پیچیده بوده، پس کار مردم نگار سخت است.
بلوکباشی افزود: تکثر قومی و چند فرهنگی در شهرها بسیار مهم است و مردم نگار باید نگرش خاص مربوط به این موضوع را داشته باشد.
وی با طبقه بندی ۵ گانه از آیین تصریح کرد: مورد اول با طبیعت پیوند و پیشینه بسیار زیادی در ایران دارد همچنین پیش از تاریخ نگاری ادامه داشته و هنوز هم ادامه دارد.
این استاد در ادامه در تشریح مورد دوم گفت: آیینهایی که در زمینه دینی و مذهبی جنبههای شاد و غمگین دارند در این دسته بندی قرار میگیرند.
بلوکباشی ادامه داد: دسته سوم آیینهایی است که به رویدادهای خانوادگی مثل حمام زایمان، ختنه سوران و ... مربوط میشود و آیینهای عبادی و آیینهای مربوط به هر منطقه از دیگر دسته بندی ۵ گانه آیینها به شمار میرود.
یادنامه "روشنای شهر" رونمایی شد
آموختن را نوعی ادای دین میدانست. دانشجویان پزشکی و علوم انسانی دانشگاه اصفهان او را با کلاسهای فارسی عمومی و دانشجویان گروه ادبیات با غرق شدن در جذبه تدریس او در کلاسهای مثنوی مولانا به خاطر دارند. شخصیتی جامعالاطراف که یاد گرفتن و آموختن، تا پایان عمر مشق هر روز و هر شباش بود.
صحبت از مرحوم استاد محمدباقر کتابی، استاد ادبیات دانشگاه اصفهان، مفسر قرآن، شارح نهجالبلاغه و مثنویپژوه است که حالا بیش از یک سال از داغ غم از دست دادن او میگذرد.
یادنامه مرحوم کتابی شامل مجموعه مقالاتی که دوستان، شاگردان، اطرافیان و همکاران این شخصیت برجسته به او پیشکش کردهاند است، در برنامهای با عنوان «روشنای شهر» به منظور ادای دینی به این استاد مسلم اخلاق در هفته فرهنگی اصفهان رونمایی شد.
در طول سالهای گذشته تعداد زیادی از شخصیتهای برجسته فرهنگی را از دست دادیم که وجود هر کدام روشنیبخش هر محفلی بود؛ سیدمهدی نوریان استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان سخنان خود در مراسم رونمایی از یادنامه مرحوم کتابی را اینطور آغاز کرد و اظهار داشت: اصفهان شخصیتهایی را از دست داد که جای آنها به این زودی پر نخواهد شد.
او افزود: زمانی مرحوم استاد بدیعالزمان فروزانفر گفته بود در اصفهان دو قبلهگاه دارد، یکی حاج رحیم ارباب و دیگری محمدباقر الفت. مرحوم کتابی این توفیق را داشت که بیشترین بهره را از محضر هر دو برده بود و بارها آموزههای ارزندهای از این بزرگواران نقل میکرد.
این استاد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه مرحوم کتابی نیز عیناً مظهر فروتنی و اخلاق والای انسانی بود، گفت: مصاحبهای از مرحوم کتابی چاپ شده که قسمتی از آن مربوط به ارزشهای مثنوی و مولانا است. ایشان در این مصاحبه عنوان کرده کسانی که با مثنوی مخالفت میکنند، آن را نخواندهاند و این مخالفت از سر ناآگاهی است و اگر مثنوی را میخواندند و به ارزشهای آن پی میبردند، دست از مخالفت با آن برمیداشتند.
او با بیان تأثیر مثنوی بر مرحوم کتابی و بر شاگردان ایشان بیان داشت: شاگردان مرحوم کتابی به شدت به او علاقه داشتند که این توفیق بزرگی است.
نوریان اضافه کرد: مرحوم دکتر کتابی نمونه بارز زندگی و مرگ سعادتمند بود و این مسلمان و شیعه مومن، معتقد و واقعی به مثنوی بسیار علاقه داشت و تأثیر مثنوی بر او آشکار بود.
معاون فرهنگی هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نیز در این مراسم اظهار داشت: بزرگداشت مرحوم استاد محمدباقر کتابی از سه منظر قابل بررسی است و ضرورت دارد.
رضا روحانی افزود: نخست از جنبه شخصیتی ایشان به عنوان دانشمند، ادیب، استاد اخلاق، مفسر قرآن، شارح نهجالبلاغه و معلم به معنای واقعی کلمه، دوم اینکه بزرگداشت چهرههای نمادین و سرمایههای اجتماعی شهر اصفهان، پاسداشت مطلق فرهنگ، علم و اخلاق است و سوم اینکه برگزاری چنین برنامههایی باعث غنا، طراوت و پربارتر شدن اکوسیستم فرهنگی، اخلاقی و ادبی جامعه میشود.
فضلاله صلواتی نویسنده و پژوهشگر و از پیشگامان انقلاب اسلامی نیز در این مراسم گفت: برای برخی انتخاب مرگ از بودن با ظالم گواراتر است. این افراد مرگ را سعادت میدانند و در مرگشان خلقت تازهای است. برخی انسانها حتی اسارت و شهادت را زیبا میبینند و دیدگاه آنها به زندگی با دیگران متفاوت است.
او تصریح کرد: انسان به دلیل داشتن حب قدرت، مقام و ثروت به جایی میرسد که اگر تمام دنیا را هم به او بدهند برای او کم است و تبدیل به انسانی بدتر از گرگ شده و شیطان درون بر او حاکم میشود.
صلواتی درباره شخصیت مرحوم کتابی ادامه داد: اساتید ادبیات بیشمارند، اما چنین خلوص و ایمان قلبی در همه آنها وجود ندارد. مرحوم کتابی فراتر از لغت به عمق قرآن و نهجالبلاغه پی برده و به کمال رسیده بود.
او با بیان اینکه مرحوم محمدباقر کتابی یک عاشق بود، گفت: چشم عاشق است که معشوق را میبیند و آنکه عاشق است دنیا را طور دیگری میبیند.
در پایان این آیین از یادنامه مرحوم استاد محمدباقر کتابی با عنوان "روشنای شهر" که به همت مرکز آفرینشهای ادبی قلمستان و دفتر تخصصی ادبیات وابسته به سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گردآوری شده رونمایی شد.
گفتنی است؛ این مفسر قرآن و نهجالبلاغه و استاد پیشکسوت ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان صبح روز پنجشنبه ۲۳ فروردین ماه ۱۳۹۷ و در سن ۹۵ سالگی به دیار حق شتافت.