زمزمه‌هایی مبنی بر منتفی شدن سؤال از رئیس‌جمهور که اواخر هفته گذشته در مجلس اعلام وصول شد، به گوش می‌رسد و برخی از نمایندگان از تلاش جریانی برای تحت فشار قراردادن امضاکنندگان نامه سخن به میان آورده‌اند. حال این پرسش مطرح است که سرنوشت سؤال از رئیس‌جمهور بعد از بیش از سه ماه نوسانات ارزی به کجا خواهد رسید.
سؤال ۸۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از رئیس‌جمهور در جلسه علنی روز چهارشنبه (دهم مرداد) پارلمان در پنج محور ناتوانی دولت در کنترل قاچاق، استمرار تحریم‌های بانکی، بیکاری و رکود شدید اقتصادی در سال‌های اخیر، افزایش شتابان نرخ ارز در کشور و نیز کاهش ارزش پولی کشور اعلام وصول شد.
طبق آیین‌نامه داخلی پارلمان، رئیس‌جمهور باید در فرصتی یک ماهه از تاریخ اعلام وصول سؤال، برای پاسخ به سؤالات نمایندگان در یکی از جلسات علنی خانه ملت حضور یابد. در این بین برخی دولتمردان از جمله حسینعلی امیری معاون پارلمانی رئیس‌جمهور شبهاتی را درباره طرح سؤال از روحانی در مجلس مطرح می‌کنند و آن را غیرقانونی می‌دانند. این در شرایطی است که یکی از ابزار‌های نظارتی مجلس برای پیشبرد بهتر امور و حل مشکلات سؤال از رئیس‌جمهور است.
ابزار‌های نظارتی مجلس کدامند؟
نمایندگان مجلس شورای اسلامی دو وظیفه مهم قانونگذاری و نظارت بر حُسن اجرای قانون را به عهده دارند که در راستای نظارت بر حُسن اجرای قانون، ابزار‌هایی نظیر سؤال از وزرا، رئیس‌جمهور، تحقیق و تفحص، تذکرات کتبی و شفاهی و استیضاح وزرا و رئیس‌جمهور است.
طبق پیگیری‌های «تسنیم» از راهرو‌های مجلس، برخی دولتی‌ها در اقدامی، لابی‌های گسترده‌ای را با برخی نمایندگان پارلمان برای انصراف از سؤال خود از رئیس‌جمهور به راه انداخته‌اند؛ موضوعی که بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس آن را تضعیف جایگاه نظارتی نمایندگان مجلس تلقی می‌کنند. طبق آیین‌نامه داخلی پارلمان، انصراف نمایندگان سؤال‌کننده تأثیری در طرح سؤال از رئیس‌جمهور در مجلس ندارد و سؤال حتی با امضای یک نماینده باید مطرح شود. حجت‌الاسلام ذوالنور، یکی از نمایندگان امضاکننده سؤال از روحانی نیز در گفت‌وگویی این موضوع را تأیید کرد.
ذوالنور: لابی‌ها نمی‌توانند مانع شوند
حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور عضو شورای مرکزی فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس از برخی لابی‌ها از سوی دولتی‌ها برای انصراف نمایندگان مجلس از طرح سؤال از رئیس‌جمهور پرده برداشت و گفت: افرادی که این حرف‌ها را می‌زنند و لابی‌هایی برای منتفی شدن سؤال از رئیس‌جمهور انجام می‌دهند، تلاش‌شان فایده‌ای ندارد و سؤال در مجلس مطرح می‌شود.
وقتی سؤال از رئیس‌جمهور اعلام وصول و برای وی ارسال شد، اگر تعداد امضا‌ها به یک نفر هم برسد، آقای رئیس‌جمهور باید برای پاسخ به سؤال نمایندگان در صحن پارلمان و در یکی از جلسات علنی مجلس حضور یابد. وی ادامه داد: به‌عنوان مثال، اگر همه نمایندگان هم با لابی‌های سیاسی از طرح سؤال از رئیس‌جمهور منصرف شوند، تأثیری در روند کار ندارد.
طرح سؤال از رئیس‌جمهور با امضای بنده هم به‌تن‌هایی مطرح می‌شود، به‌تعبیری می‌توان گفت: لابی‌های سیاسی، مانعی برای طرح سؤال از آقای روحانی در مجلس نیست.
سیدحسین نقوی نماینده مردم ورامین در مجلس نیز با انتقاد از غیرقانونی خواندن سؤال نمایندگان از رئیس‌جمهور، اظهار داشت: سؤال از رئیس‌جمهور حقی است که قانون اساسی به نمایندگان مجلس داده و این حق با سلیقه دولتی‌ها از نمایندگان سلب نمی‌شود. وی با بیان اینکه سؤال از رئیس‌جمهور چندین ماه است در مجلس در حال بررسی است، گفت: چندین مرتبه آقایان با لابی‌کاری سؤال از رئیس‌جمهور را به‌عقب انداختند و مانع اعلام وصول آن شدند، اکنون که این سؤال اعلام وصول شده بهتر است آقایان به قانون و نمایندگان مردم احترام بگذارند.
برخی که در گذشته مدافع سؤال از رئیس‌جمهور سابق بودند امروز طوری اظهار نظر می‌کنند که گویا مجلس چنین حقی ندارد.
کواکبیان: بعید می‌دانم مجلس قانع شود
مصطفی کواکبیان عضو فراکسیون امید مجلس نیز که همانند سایر اعضای لیست امید تهران حاضر نشده‌اند سؤال از رئیس‌جمهور را امضا کنند، با اشاره به طرح سؤال از رئیس‌جمهور از سوی نمایندگان اظهار داشت: آقای رئیس‌جمهور به صحن مجلس خواهد آمد، اما دوسوم رأی می‌خواهد تا نتیجه بگیرد که بعید می‌دانم. وی درباره اظهارات اخیر حسینعلی امیری معاون پارلمانی رئیس‌جمهور که طرح پنج سؤال از رئیس‌جمهور در روز‌های اخیر از سوی نمایندگان را سؤال‌برانگیز توصیف کرد، گفت: سؤال، استیضاح و تحقیق و تفحص حق مجلس است و مجلس باید از حق خود استفاده کند. کواکبیان تأکید کرد: اینکه سؤال از رئیس‌جمهور، در وضعیت تهدید و تحریم‌های اقتصادی، جا داشت یا خیر، بحث دیگری است، اما به نظر من، خود آقای روحانی هم در ایجاد این شرایط تقصیر دارد. وی تصریح کرد: ما بار‌ها به آقای روحانی پیغام فرستادیم که بیایید و در جلسات غیرعلنی مجلس با نمایندگان گفت‌وگو کنید، اما کمتر توجه شد. عضو فراکسیون امید اظهار داشت: بسیار دوست داشتم کار به چنین شرایطی (طرح سؤال از رئیس‌جمهور) نمی‌کشید، اما الان معتقدم اگر سؤال نمایندگان جنبه حل مشکلات مردم را داشته باشد، به نفع کشور خواهد بود.
آیین‌نامه مجلس چه می‌گوید؟
طبق ماده ۲۱۲ آیین‌نامه داخلی مجلس، براساس اصل ۸۸ قانون اساسی، در صورتی که حداقل یک چهارم کل نمایندگان بخواهند درباره یک یا چند وظیفه رئیس‌جمهور سؤال‌کنند، باید سؤال یا سؤالات خود را به طور صریح، روشن و مختصر به همراه امضا‌ها به رئیس مجلس تسلیم کنند. رئیس مجلس نیز موضوع را در اسرع وقت به کمیسیون‌های تخصصی مربوط ارجاع می‌دهد. هر کمیسیون نیز موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی شده رئیس‌جمهور به آن کمیسیون و نماینده منتخب سؤال‌کنندگان تشکیل جلسه دهد. در این جلسه نماینده رئیس‌جمهور پاسخ مقتضی را از طرف رئیس‌جمهور ارائه می‌دهد تا به نمایندگان سؤال‌کننده گزارش شود. پس از یک هفته از طرح سؤال در کمیسیون یا کمیسیون‌ها چنانچه هنوز حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس از سؤال خود منصرف نشده باشند، رئیس مجلس موظف است در اولین جلسه سؤال یا سؤالات آنان را قرائت و فوراً برای رئیس‌جمهور ارسال کند. این سؤال یا سؤالات ظرف ۴۸ ساعت تکثیر و در دسترس نمایندگان قرار می‌گیرد، البته تعداد سؤالات نباید از پنج سؤال بیشتر باشد.
تبصره ۱- تعداد سؤالات نباید از پنج سؤال بیشتر باشد.
تبصره ۲- پس از ارسال سؤال یا سؤالات برای رئیس‌جمهور، کاهش امضا‌ها سبب خروج سؤال یا سؤالات از دستور نمی‌شود.
همچنین براساس ماده ۲۱۳ آیین‌نامه داخلی مجلس، رئیس‌جمهور موظف است ظرف یک ماه از تاریخ دریافت سؤال یا سؤالات، در جلسه علنی مجلس حضور یابد و به سؤال یا سؤالات مطروحه نمایندگان پاسخ دهد، مگر با عذر موجه با تشخیص مجلس شورای اسلامی.
مدت طرح سؤال یا سؤالات از طرف نمایندگان منتخب سؤال‌کنندگان حداکثر ۳۰ دقیقه و مدت پاسخ رئیس‌جمهور حداکثر یک ساعت است، طرفین می‌توانند وقت خود را به دو بخش تقسیم کنند، در این صورت همه سؤالات و پاسخ‌ها در بخش اول وقت هر یک از دو طرف بیان می‌شود و در بخش دوم ابهامات سؤال‌کنندگان و پاسخ‌های رئیس‌جمهور مطرح می‌شود. پس از این مرحله، درباره پاسخ رئیس‌جمهور به هر یک از سؤالات از نظر قانع‌کننده بودن به صورت جداگانه رأی‌گیری می‌شود، چنانچه اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه از پاسخ رئیس‌جمهور به سؤالی قانع نشوند و موضوع مورد سؤال، نقض قانون یا استنکاف از قانون محسوب شود، سؤال مربوطه به قوه قضائیه ارسال می‌شود.
در نهایت با توجه به مفاد آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی این طور به نظر می‌رسد که رایزنی‌هایی که دولتی‌ها با برخی نمایندگان مجلس درباره سؤال از رئیس‌جمهور مطرح کردند، در راستای اقناع نمایندگان در روز طرح سؤال است، به تعبیری این عده می‌خواهند از ارجاع سؤالات به قوه‌قضائیه ممانعت کرده و از پیش در رأی نمایندگان مردم تأثیرگذار باشند.
بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس حتی با یک امضا هم سؤال از رئیس‌جمهور انجام می‌شود، اما باید دید رایزنی‌ها چه تاثیری بر رأی نمایندگان پس از توضیحات روحانی خواهد گذاشت؛ آیا نمایندگان از این توضیحات قانع می‌شوند یا سؤالات آن‌ها به قوه قضائیه ارجاع می‌شود.
توقع مردم تغییر تیم اقتصادی است
علاوه بر نمایندگان مجلس بسیاری از حامیان دولت از طرح سؤال از رئیس‌جمهور حمایت کرده و خواهان پاسخگویی شخص رئیس‌جمهور به مردم بابت مشکلات فزاینده کنونی هستند، به عنوان مثال حجت‌الاسلام سیدرضا اکرمی عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به گمانه‌زنی‌ها درباره تغییر تیم اقتصادی دولت گفت: متأسفانه وضعیت اقتصادی کشور از ماه‌های ابتدایی سال جاری شرایط خوبی ندارد و در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در بازار سکه، ارز و اجاره‌بهای مسکن شاهد افزایش فزاینده قیمت‌ها هستیم. وی با بیان اینکه علت اصلی گرانی‌های اخیر تبلیغات روانی موجود در بازار است، تصریح کرد: با توجه به اینکه نمی‌توان منکر نقش مسئولان اقتصادی در بروز نابسامانی‌ها شد، حداقل توقع مردم از رئیس‌جمهور تغییر تیم اقتصادی دولت است، البته تنها تغییر در کابینه نمی‌تواند حلال مشکلات اقتصادی باشد و مسئولان دولتی باید توجه ویژه‌ای به اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخلی داشته باشند.
روحانی مدیران جهادی وارد کابینه کند
حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی‌مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز با بیان اینکه امید می‌رود در شرایط بغرنج کنونی آقای رئیس‌جمهور دست به تغییراتی در تیم اقتصادی بزنند و با استفاده از مدیران توانا، شایسته و مردمی که روحیه جهادی و انقلابی دارند برخی از مسائل و مشکلات اقتصادی را در کوتاه‌مدت و سپس در بلند‌مدت حل کنند، اظهار داشت: به نظر می‌رسد آقای روحانی باید کاری کند که دوره دوم ریاست جمهوری خود را با حفظ حیثیت و آبرو به پایان برساند، در غیر این صورت مردم از ایشان و جناح منتسب به وی ناراضی خواهند ماند.
مسئولیت عملکرد روحانی بر عهده اصلاح‌طلبان است
صادق زیباکلام فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز طی یادداشتی در شماره اخیر روزنامه سازندگی با اشاره به حمایت تمام و کمال اصلاح‌طلبان از دولت روحانی می‌نویسد: در حالی که روحانی نتوانسته خیلی از انتظارات را برآورده کند، اصلاح‌طلبان نمی‌توانند جا خالی کنند. اصلاح‌طلبان نسبت به رأی‌دهندگان و بدنه اجتماعی خود تعهد اخلاقی و اجتماعی دارند و تمام مسئولیت عملکرد روحانی بر عهده آنهاست. وی با بیان اینکه رئیس‌جمهور دولت دوازدهم بخش عمده‌ای از ۲۴ میلیون رأی خود را مدیون اصلاح‌طلبان است، خاطرنشان کرده است: ما بودیم که به مردم گفتیم بیایید به روحانی رأی دهید و الان نمی‌توانیم به آن‌ها بگوییم که به ما مربوط نیست، انگشت خود را سمت روحانی نشانه بگیریم و بگوییم از خودش بپرسید. زیباکلام با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور که در نوسانات اخیر نرخ ارز و سکه بروز و ظهور پیدا کرده می‌گوید: مهم‌ترین مسئله این روز‌ها علاوه بر ترمیم کابینه و مسائل بین‌المللی شفاف‌سازی است. دولت روحانی باید نخست، کار شفاف‌سازی را از خودش شروع کند و سپس بگوید در حوزه‌های دیگر اقتصادی چه می‌گذرد، زیرا بخشی از بی‌اعتمادی عمومی به مفاسد بازمی‌گردد و بخشی دیگر به مسائل سیاسی، اجتماعی و سیاست خارجی مربوط است.» زیباکلام در ادامه دولت آقای روحانی را دولتی ورشکسته عنوان می‌کند.
فرجام چه خواهد بود؟
حال با افزایش نارضایتی از دولت روحانی در بین اهالی سیاست باید منتظر ماند و دید کیفیت برخورد دولت با منتقدان اعم از حامیان سابق و وکلای مردم، همانند سابق با به کارگیری الفاظ تند و تیز همراه خواهد بود یا آنکه برعکس رویه پنج سال گذشته تلاش خواهد شد پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای به انتقادات داده شود و رویکرد دولت تغییرات جدی حداقل در حوزه اقتصادی را تجربه خواهد کرد.
