«اين موضوع براي كميسيون ويژه برجام محرز شده است كه با استناد به متن برجام دسترسي به تأسيسات نظامي ايران ممكن شده است. طبق متن منتشر شده، ايران موظف است به هر تأسيساتي - از جمله تأسيسات نظامي و امنيتي - حداكثر ظرف مدت 24 روز دسترسي مورد درخواست را تأمين كند. اگر دسترسي‌هايي كه ايران بر اساس سند INFCIRC/254 موظف به ارائه آن به آژانس و كشورهاي ديگر شده نيز در نظر گرفته شود، اين جمع‌بندي به طور قطعي وجود خواهد داشت كه رژيم دسترسي و بازرسي توافق‌شده در برجام، يك رژيم كاملاً ويژه و بسيار فراتر از پروتكل الحاقي است. كميسيون اطمينان يافته است اجراي اين رژيم بازرسي در ايران ـ در صورت تحقق ـ مي‌تواند به جمع‌آوري بي‌سابقه اطلاعات از ايران منجر شده و زيرساخت‌ها، اطلاعات و سرمايه‌هاي انساني، علمي، نظامي و امنيتي ايران را به نحو نگران‌كننده‌اي در معرض مخاطره قرار دهد.» اين بخشي از گزارش كميسيون ويژه برجام پس از بررسي‌ها صورت گرفته در مجلس نهم بود كه به صورت گسترده توسط حاميان توافق هسته‌اي انكار شده و «بازرسي‌هاي گسترده از مراكز نظامي» را دروغ منتقدان برجام توصيف مي‌كردند.
حال كه امروز كه نزديك پنج ماه از روز اجراي برجام گذشته است مي‌توان قضاوتي دقيق و منصفانه نسبت به اظهارات منتقدان برجام و دفاعيات طرف مقابل داشت، هنگامي كه عبارت آمانو مبني بر «آژانس به «مكان‌هاي» غيرهسته‌اي ايران دسترسي داشته است» را مرور مي‌كنيم. اين اظهارات در حالي است كه «سوزان رايس» مشاور امنيت ملي كاخ سفيد طي سخنراني در نشست «حاميان جهاني يهود» در واشنگتن با اشاره به دستاوردهاي برجام براي امريكا بيان مي‌كند: «با اين توافق، ما همه راه‌هاي ممكن براي رسيدن به سلاح اتمي را مسدود كرديم و ايران مشمول شديدترين رژيم بازرسي‌هاي هسته‌اي شده كه تاكنون (در جهان) مورد مذاكره قرار گرفته است.»
اين اظهارات در حالي است كه چند روز بعد از نهايي شدن متن برجام نيز نگراني جدي در ميان كارشناسان امنيتي و دفاعي ايران ايجاد شد، مبني بر اينكه با مجوزهايي كه امكان بازرسي از برخي اماكن حساس و مهم نظامي ايران را فراهم مي‌كند، تا چه ميزان امنيت كشور تحت‌الشعاع قرار مي‌گيرد.
بر همين اساس بسياري از كارشناسان اين حوزه در كنار بسياري از دلسوزان نظام، مخالف دسترسي‌هاي درج شده در متن قطعنامه و حتي برجام هستند. به باور مقامات نظامي ايران، بازرسي‌ها مي‌تواند ضريب امنيت دفاعي كشور را كاهش داده و در نتيجه احتمال استفاده از گزينه نظامي عليه ايران را افزايش دهد.
اظهارات مشهور باراك اوباما رئيس‌جمهور امريكا چند روز پس از برجام اين نگراني‌ها را افزايش داد. او تأكيد مي‌كند كه بازرسي‌هاي هسته‌اي و نظامي موجب مي‌شود امريكا اطلاعات كافي از توانمندي‌هاي ايران در اختيار داشته باشد، رژيم بازرسي‌ها به صورت فشرده تا 15سال آينده ادامه خواهد داشت و پس از 15 سال و با توجه به اطلاعاتي كه از ايران به دست آمده، آن زمان فرصت بهتري براي حمله نظامي به ايران است. رئيس‌جمهور امريكا در ادامه اظهاراتش بيان مي‌كند: از نظر امريكايي‌ها، در محاسبه و بررسي توانمندي دفاعي ايران، سلاح اتمي مهم‌ترين فاكتور است. بودجه نظامي متحدان امريكا در منطقه 10 برابر بودجه دفاعي ايران است اما نكته مهم اين است كه در اين رويارويي ايران سلاح اتمي نداشته باشد و با توافق هسته‌اي، ايران سلاح اتمي نخواهد داشت!
اوباما با تشريح توافق براي موافقان ادامه مي‌دهد: «براي 10 سال ابتدايي، اين توافق به ميزان قابل توجهي برنامه هسته‌اي ايران را محدود مي‌كند، به همين جهت ما همواره كاملاً خواهيم دانست كه آنها دارند چه مي‌كنند.» «تأسيسات زيرزميني كه بستن‌شان از راه‌هاي ديگر احتمالاً شدني نبود را مي‌بندد. تأسيساتي را كه مي‌شد از آن براي توليد پلوتونيوم استفاده كرد، به نحوي تغيير مي‌دهد كه ما اطمينان مي‌يابيم ديگر نمي‌شود از آن براي توليد مواد هسته‌اي استفاده كرد. ايران را ملزم مي‌كند ذخاير اورانيوم غني‌شده خود را به ميزان 98درصد كاهش دهد. همچنين رژيم بي‌سابقه راستي‌آزمايي و بازرسي‌ها ايجاد مي‌كند كه امكان نظارت 24 ساعته در هفت روز هفته از تمام تأسيسات هسته‌اي اعلام‌شده آنها و همچنين خط توليد آنها، از معادن اورانيوم تا كارگاه‌هاي توليد سانتريفيوژ كه براي غني‌سازي اورانيوم به آن نياز است تا كل مسير تا انتها را ايجاد مي‌كند.»
شايد خواندن سخنان اوباما در تيرماه سال گذشته، اينگونه توجيه مي‌شد كه اوباما با توجه به امتيازات ويژه ايران از برجام، تلاش مي‌كند تا مخالفان داخلي خود را به سكوت كشانده و نتايج برجام را براي افكار داخلي عمومي به نفع خود مصادره كند و اين در حالي است كه اظهارات آمانو نه تنها صحه‌اي است بر گفته‌هاي مقامات امريكايي بلكه نگراني داخلي را از آينده برجام بيشتر كرده و اين ادعا كه «برجام سايه جنگ را از سر كشور برطرف كرد» موضعي كاملاً احساسي است و آنگونه كه جاش ارنست پنج روز بعد از 23تيرماه 94 - روز نهايي شدن برجام- بيان مي‌كند: «به لطف رژيم بازرسي‌ها، حمله نظامي به ايران هدفمندتر خواهد بود»، حمله نظامي به ايران همچنان گزينه‌اي است كه امريكايي‌ها روي ميز نگه داشته و خواهان بازپس‌گيري مؤلفه‌هاي قدرت ايران به واسطه آن هستند.
حال در چنين شرايطي كه امريكايي‌ها همچنان گزينه نظامي را در دست داشته و تلاش مي‌كنند تا برجام 2و 3 و 4را در دستور كار قرار دهند، بهتر نيست مقامات دولتي رويكرد فعال‌تر و محكم‌‌تري نسبت به تهديدات امريكايي‌ها داشته باشند و نسبت به نقض برجام اعلام موضع قاطع‌تري كنند تا شايد به اين واسطه امريكايي‌ها ملزم به تغيير رفتار و انجام تعهدات در برجام باشند.
