جوان آنلاین: نشست خبری فراخوان ملی شناسایی و نمایهسازی تولیدات علمی و راهبردی هیئتها با عنوان «نقطه سر خط» برگزار شد. در این نشست بر فقر جدی پژوهش در زیست بوم هیئت و همچنین لزوم توجه علمی و پژوهشی و تولید ادبیات راهبردی در این حوزه تأکید شد.
به گزارش «جوان»، نشست خبری فراخوان ملی شناسایی و نمایهسازی تولیدات علمی و راهبردی هیئتها با عنوان «نقطه سر خط» ظهر روز گذشته در ساختمان هیئت و تشکلهای دارالقرآن برگزار شد.
در ابتدای این نشست، امین فروغی، نویسنده و پژوهشگر حوزه هیئت با اشاره به ارکان اصلی بررسی پدیدهها اظهار داشت: هر پدیدهای بر سه پایه پژوهش، آموزش و تولید استوار است. در عرصه هیئت، در حوزه آموزش و تولید کارهای قابل توجهی انجام شده، اما در حوزه پژوهش با فقر جدی مواجه هستیم؛ در حالی که پژوهش یکی از ارکان اصلی زیستبوم هیئتداری و مداحی بهشمار میرود.
وی افزود: گرچه از دهه ۷۰ تلاشهایی در این حوزه آغاز شده، اما این مسیر هنوز به بلوغ نرسیده است. در قرون اولیه تشیع، به دلیل فشارها و محدودیتها، امکان پژوهش و ثبت دقیق وقایع وجود نداشت. زمانی که گفتن یک بیت شعر در مدح اهلبیت (ع) بهای جان داشت، طبیعی است که دادههای پژوهشی اندکی در دسترس باشد.
فروغی با مرور تاریخی این روند تصریح کرد: تا قرون نهم و دهم هجری، تاریخ تشیع با فراز و نشیبهای فراوانی همراه بوده است. حتی در دورههایی که فرهنگ حسینی در ایران رواج ظاهری داشت، همچون عصر قاجار، پژوهشهای جامع و منسجمی انجام نشد و اطلاعات ما بیشتر از خلال سفرنامهها و یادداشتهای پراکنده مورخانی، چون اعتمادالسلطنه، عبدالله مستوفی و دیگران به دست آمده است.
این پژوهشگر حوزه هیئت تأکید کرد: اگرچه از دهه ۷۰ شاهد آغاز پژوهشهایی در حوزه مقتل و تاریخ ادبیات بودهایم، اما هنوز در ابتدای راه قرار داریم. امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند پژوهش هستیم تا این پدیده مهم و فراگیر را بشناسیم و پس از آن به آموزش و تولید هدفمند در این عرصه برسیم.
در بخش دیگری از این برنامه حجتالاسلام علیرضا پناهیان هم با اشاره به ریشههای تاریخی عزاداری در ایران گفت: شاید بتوان نخستین نمودهای آیینهای عزاداری را در کشور، در مشهد اردهال مشاهده کرد؛ آیینی که تا امروز نیز با حفظ سنتهای مردمی برگزار میشود. بسیاری از این رسوم، پیش از آنکه محصول دورههایی مانند صفویه یا آلبویه باشد، ریشهای عمیق در فرهنگ ایرانی دارد.
وی افزود: نخستین بار چند سال پیش با یک پایاننامه کارشناسی ارشد درباره هیئت مواجه شدم که استاد مشاور آن بودم. همان زمان مشخص شد که این مسیر تازه آغاز پژوهشهاست. پس از آن نیز مطالعات بیشتری انجام شد، اما همچنان در ابتدای راه هستیم.
پناهیان تأکید کرد: پدیده هیئت و بهویژه مداحی بهعنوان مغز متفکر این مراسم، برای شاخههای مختلف علوم انسانی قابل تأمل است؛ از هنرهای آیینی، موسیقی آوازی، تعزیه و نمایش گرفته تا ادبیات و شعر. این ظرفیت عظیم، نیازمند توجه علمی و پژوهشی عمیقتری است تا بتوان از آن در مسیر ارتقای فرهنگ دینی بهره گرفت.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه سخنان خود تأکید کرد: اگر بتوانیم بهصورت علمی و دقیق تبیین کنیم که چرا جایگاه هیئت تا این اندازه رفیع است، دیگر درباره آن سخن خام نخواهیم گفت. مأموریت اصلی ما تبیین ناب کلام اهلبیت (ع) بدون پیرایه است و این دقیقاً همان مأموریتی است که عالمان دین بر عهده دارند؛ در حالی که جای چنین پژوهشهایی در حوزههای علمیه بهشدت خالی است.
وی افزود: باید روشن شود که چرا سرودن یک بیت شعر در مدح اهلبیت (ع) تا این اندازه ارزشمند است؛ تا جایی که در روایات، همسنگ دستیابی به بهشت دانسته شده است. اینها نیازمند تبیین نظری و پژوهشهای عمیق است، نه بیان احساسی و سطحی.
حجتالاسلام پناهیان با اشاره به ظرفیتهای میانرشتهای معارف دینی گفت: در معارف اسلامی میتوان از دانشهای مختلف برای تولید اخلاق و تربیت استفاده کرد، اما متأسفانه امروز جای این دانشها در حوزههای علمیه خالی است. امید دارم حوزه و دانشگاه با بهرهگیری از روشهای علمی متنوع، به پدیده هیئت، مداحی و روضه بپردازند. آنچه من اطلاع دارم این است که درباره هیئت، مداحی و روضه، چه بهصورت آشکار و چه پنهان، در خارج از کشور پژوهشهای بیشتری نسبت به داخل انجام شده است. این پدیده را معجزه جاری دین در عصر حاضر میدانم و معتقدم باید دست دانشمندانی را بوسید که با احساس مسئولیت وارد این میدان میشوند و به این نیاز پاسخ میدهند.
در ادامه این نشست مجید باباخانی، رئیس سازمان هیئت و تشکلهای دینی نیز با اشاره به کارکرد اجتماعی هیئتها گفت: هیئتها در طول تاریخ، در هر نقطهای که مردم با مسئلهای مواجه بودهاند، با تکیه بر معارف اهلبیت (ع) به میدان آمدهاند و نقش حل مسئله ایفا کردهاند. در مطالعات انجامشده، به این جمعبندی رسیدهایم که هیئت جامع مورد نظر اهلبیت (ع) هیئتی است که صرفاً به منبر و روضه اکتفا نمیکند، هرچند اینها پایه و اساس هیئت است.
وی افزود: امروز هیئتها باید هم در برابر کوتاهیها سر تعظیم فرود آورند و هم گزارش عملکرد ارائه دهند. پاسداشت این بستر ارزشمند، نیازمند فراهمکردن زیرساخت علمی است. ادبیاتسازی در هر موضوع فرهنگی ضروری است و بدون تولید دانش علمی، نمیتوان مسیر رشد را بهدرستی طی کرد؛ در حالی که در این حوزه هنوز عقبماندگی جدی داریم.
باباخانی با اشاره به مشارکت گسترده مردم تصریح کرد: حداقل بیش از ۱۰۰ همت از سوی مردم برای هیئتها هزینه میشود. مردم حتی در شرایط سخت اقتصادی نیز برای مجالس اهلبیت (ع) کم نگذاشتهاند و این یک امتیاز بزرگ برای کشور ماست. پدیدهای مانند مداحی که معجونی اثرگذار و پیچیده است، نیازمند واکاوی، آسیبشناسی و پالایش علمی است تا بتوان مسیر تعالی آن را با کمک اندیشمندان حوزه و دانشگاه هموار کرد. وی ابراز امیدواری کرد: این فراخوان ملی بتواند مقدمه یک کار بزرگ باشد و با تکمیل نقشه جامع و همافزایی حوزه و دانشگاه، بخشهای مغفول این عرصه به نتایج مطلوب برسد.
