درحالی که کشورهای غربی با برگزاری نشست شورای امنیت تلاش کردند ایران را ناقض تعهدات هستهای نشان داده و فرایند غنیسازی این کشور را تهدیدی جدی برای صلح جهانی معرفی کنند، موضع تند سایر اعضا باعث شد فضای جلسه به شدت پرتنش شود. نماینده روسیه با حمایت صریح از مواضع ایران، با اشاره به پایان مهلت قانونی قطعنامه ۲۲۳۱، بر بیاعتباری این نشست تأکید کرد و گفت که شورای امنیت هیچ صلاحیت و مشروعیتی برای بررسی این پرونده ندارد. با این حال، اروپاییها که صحنهگردانی نشست را برعهده داشتند، با ادعای لزوم حل مسئله از طریق دیپلماسی، خواستار بازگشت بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران شدند؛ خواستهای که تهران به طور قاطع رد میکند.
پس از ماهها مواضع و اظهارات تهدیدآمیز، اینبار کشورهای غربی از بستر شورای امنیت سازمان ملل وارد عمل شدند تا نگرانیها و ادعاهای خود درباره برنامه هستهای ایران را تکرار کنند. بر همین اساس، شورای امنیت شامگاه سهشنبه به درخواست امریکا و شرکایش نشستی را با هدف بررسی پرونده هستهای ایران برگزار کرد.
امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل در نشست شورای امنیت گفت: «ایران همچنان کاملاً به دیپلماسی اصولی و مذاکرات واقعی متعهد است و اکنون این وظیفه فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده است که مسیر خود را تغییر دهند و گامهای عملی و معتبری برای بازسازی اعتماد و اطمینان بردارند.» نماینده ایران همچنین تأکید کرد، ایران به مفاد اصلی توافق هستهای ۲۰۱۵ پایبند است؛ توافقی که هدف آن جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هستهای بود و بر اساس آن ایران برنامه هستهای خود را محدود کرده و تحریمها لغو شد.
امریکا که همواره خود را در جایگاه طرف حقبهجانب در برابر ایران نشان میدهد، اینبار نیز کوشید چنین القا کند که این تهران بوده که مسیر دیپلماسی را مسدود کرده و روند تعاملات سیاسی را از بین برده است. مورگان اورتگاس، معاون نمایندگی امریکا در سازمان ملل در نشست شورای امنیت گفت: «واشینگتن آماده مذاکرات رسمی است، اما تنها در صورتی که تهران برای گفتوگوی مستقیم و معنادار آماده باشد.» اورتگاس افزود: «ترامپ در هر دو دوره ریاستجمهوری خود «دست دیپلماسی» را به سوی ایران دراز کرده است. او خطاب به ایروانی گفت: «شما به جای گرفتن دست دیپلماسی، همچنان دست خود را در آتش میگذارید». اورتگاس در ادامه تأکید کرد که هیچگونه غنیسازی مواد هستهای در داخل ایران قابلقبول نیست، موضوعی که یکی از اصلیترین نقاط اختلاف است. ایروانی در پاسخ گفت: «اصرار امریکا بر «غنیسازی صفر» برخلاف حقوق ایران ذیل توافق ۲۰۱۵ است و نشان میدهد، واشینگتن به دنبال مذاکرات منصفانه نیست. اگر فرانسه و بریتانیا همچنان در کنار امریکا بایستند، دیپلماسی عملاً نابود خواهد شد. ایران در برابر هیچ فشار و ارعابی سر خم نخواهد کرد.»
موضع تند روسیه و حمایتی چین
جلسه شورای امنیت به غیر از دو طرف اصلی ماجرا، به صحنه تقابل بین نمایندگان سایر کشورها نیز کشیده شد. جی دارمادیکاری، معاون نماینده فرانسه در این نشست موضعی خصمانه در قبال تهران اتخاذ کرد و مدعی شد: «شورای امنیت همچنان میتواند مسئله هستهای ایران را بررسی کند؛ ما فشاری به ایران اعمال نمیکنیم و با حسننیت خواستار گفتوگو هستیم.» این مقام فرانسوی با ادعای عدم اجرای تعهدات ایران در رابطه با برنامه هستهایاش، آن را تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بینالمللی دانست و مدعی شد که اگر غنیسازی در ایران به سطوح نظامی برسد، ذخایر این کشور به اندازهای خواهد بود که برای تولید ۱۰ وسیله انفجاری هستهای کافی باشد.
واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه بهخوبی پاسخ نماینده فرانسه را داد و تأکید کرد: «شما بهشدت شکست خوردید و این شکست خیلی افتضاح بود و خودتان هم آن را میدانید.» وی افزود: «کمیته برجام دیگر وجود ندارد. بنابراین، اتحادیه اروپا دیگر هماهنگکننده نیست و نباید اجازه داشته باشد که شورای امنیت سازمان ملل را در جریان امور قرار دهد.»
نبنزیا در این نشست نماینده اسلوونی و رئیس دورهای این نهاد را نکوهش کرد و گفت که اقدام او در خصوص تشکیل نشستی که زمان قطعنامه مرتبط با آن (قطعنامه ۲۲۳۱) تمام شده و وجود ندارد، به نوعی تقلیل جایگاه این شورا است. نبنزیا گفت: «موضوع هستهای ایران در دستور کار شورای امنیت قرار ندارد و مهلت قطعنامه ۲۲۳۱ تمام شده است. هرگونه تلاش برای تحتالشعاع قرار دادن فعالیتهای این شورا از سوی اروپا و امریکا را نمیپذیرد و آن را سیاسی کاری میداند. ایران بارها آمادگی خود را برای رایزنیهای منصفانه اعلام کرده است. از همه میخواهیم از اتخاذ رویکرهای تنشآفرین دست بردارند.»
مهلت دهساله قطعنامه ۲۲۳۱ در ۲۸ مهرماه به پایان رسیده و به همین دلیل، روسیه و چین بارها تأکید کردهاند که پرونده هستهای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج شده است. بر این اساس، کشورهای غربی دیگر نمیتوانند از مسیر این نهاد امنیتی، سیاستها و خواستههای خود را به تهران تحمیل کنند. حتی این دو متحد ایران نیز بر این باورند که روند فعالسازی سازوکار موسوم به اسنپبک غیرقانونی است و اعلام کردهاند که از آن تبعیت نخواهند کرد. واشینگتن و همپیمانانش مدعی هستند که پرونده هستهای ایران همچنان در چارچوب شورای امنیت باز است و هر زمان که اراده کنند میتوانند از این بستر حقوقی و سیاسی برای پیشبرد سیاستها و اهداف خود استفاده کنند.
نماینده چین هم در نشست سهشنبه شب ضمن انتقاد از عملکرد امریکا و اروپا در عمل به تعهداتشان ذیل برجام گفت: «راهحل سیاسی تنها راهکار است و نباید هرگز از تقابل استفاده شود. باید به دیپلماسی و گفتوگو بازگشت. امریکا نیز باید از تنشآفرینی جلوگیری کند و به مذاکره با ایران روی آورد.» همچنین نماینده پاکستان در این نشست گفت: «موضع ما بدون تغییر است، باید از دیپلماسی و گفتوگو در خصوص برنامه هستهای ایران استفاده شود. معتقدیم که تمهیدات تهدیدآمیز روند کنونی را پیچیده میکند و تحریمها به مردم آسیب میزند. پاکستان به خودداری از تقابل و اتخاذ رویه دیپلماتیک توصیه میکند. باید روح برجام را دوباره زنده کرد و رویه آشتیجویانه را برای حل مسئله مورد استفاده قرار داد.»
وبگاه سازمان ملل نیز به اختلافات بین اعضای شورای امنیت درباره موضوع هستهای ایران اشاره کرد. «رزماری دیکارلو» معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و صلحسازی در پایان جلسه شورای امنیت گفت: «با وجود تلاشهای دیپلماتیک فشرده در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ هیچ توافقی در مورد مسیر پیش رو در رابطه با برنامه هستهای ایران حاصل نشد.»
تلاش برای بازگرداندن بازرسان آژانس
با توجه به اینکه کشورهای غربی از زمان جنگ ۱۲روزه در بیاطلاعی کامل از جزئیات فعالیتهای هستهای ایران به سر میبرند، این موضوع نیز در نشست شورای امنیت مطرح شد. نماینده انگلیس در شورای امنیت بدون اشاره به خیانت آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ارتباط موضوع هستهای ایران و نشست اطلاعاتی این نهاد برای اشغالگران صهیونیست ادعا کرد: «ابتدا بر لزوم دسترسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی از سوی ایران تمرکز خواهم کرد! سپس، بر تعهد مداوم ما به یک راهحل دیپلماتیک و سوم، بر لزوم رعایت کامل قطعنامههای شورای امنیت توسط همه کشورهای عضو. همانطور که امروز گزارش شده است، ایران بیش از شش ماه است که دسترسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی را محدود کرده است، از جمله در سایتهایی که بیشترین نگرانی را در مورد گسترش سلاحهای هستهای دارند. محدودیتهای ایران به این معنی است که آژانس بینالمللی انرژی اتمی قادر به تأیید محل ذخایر اورانیوم غنیشده ایران نیست. از ایران میخواهیم که محدودیتهای خود را لغو کرده و مطابق با تعهدات قانونی خود تحت پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همکاری کامل داشته باشد. لندن همچنان به یک راهحل دیپلماتیک برای رسیدگی به نگرانیهای بینالمللی در مورد برنامه هستهای ایران متعهد است.»
کشورهای غربی میکوشند به هر شکل ممکن زمینه بازگشت بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران را فراهم کنند تا از وضعیت تأسیسات هستهای کشور که بخشهایی از آن در حملات امریکا و اسرائیل آسیب دیده، بازدید به عمل آورند. با این حال، جمهوری اسلامی تاکنون مجوز چنین اقدامی را صادر نکرده است. از نگاه تهران، آژانسی که این حملات را محکوم نکرده و در عمل همسو با سیاستهای عبری - غربی رفتار کرده، صلاحیت و مشروعیت لازم برای بازرسی از تأسیسات هستهای ایران را ندارد.
نمای نزدیک
حمایت تمامقد روسیه و چین از ونزوئلا
سه شنبه شب در ادامه نشست مربوط به بررسی برنامه هستهای ایران، جلسهای دیگر با محوریت تحولات ونزوئلا برگزار شد که آن نیز به مناقشه و درگیری لفظی میان مقامات روسی و طرفهای غربی منجر شد. به گزارش اسپوتنیک، در این نشست مایک والتز، نماینده امریکا در اظهاراتی دولت نیکلاس مادورو، رئیسجمهور ونزوئلا را «نامشروع» خواند و او را «فراری از عدالت امریکا»، رهبر کارتل مواد مخدر «کارتل د لوس سولس» و مسئول قاچاق گسترده مواد مخدر به امریکا و اروپا دانست. در این میان «ساموئل مونکادا» نماینده ونزوئلا این اتهامات را رد و تأکید کرد که «تهدید واقعی نه ونزوئلا، بلکه دولت امریکا است». مونکادا گفت: «تهدید واقعی نه از سوی ونزوئلا، بلکه از دولت فعلی ایالات متحده است که به دنبال تغییر رژیم برای کنترل منابع طبیعی ماست.» واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه نیز اظهار داشت: «روسیه قاطعانه توقیف نفتکشها و محاصره دریایی توسط نیروهای امریکایی را محکوم میکند. این اقدامات غیرقانونی تنشها را تشدید کرده و صلح منطقهای و بینالمللی را تهدید میکند.» نبنزیا حمایت کامل مسکو از رهبری و مردم ونزوئلا را اعلام و ایالات متحده را به دخالت در امور داخلی کشورها متهم کرد. نماینده روسیه تأکید کرد که امریکا مسئول پیامدهای فاجعهبار این رفتار علیه ونزوئلاست و این سیاست شبیه رفتار «گاوچرانها» و قانونگریزی است. فو کونگ، نماینده چین نیز «توقیف خودسرانه» نفتکشهای ونزوئلایی توسط امریکا را محکوم کرد و آن را نقض قوانین بینالمللی دانست.
