جوان آنلاین: علیرضا کاظمی در ۲۶امین جشنواره ملی تجلیل از پژوهشگران، فناوران و آثار پژوهشی برگزیده کشور با بیان اینکه در این جشن باشکوه پژوهشی، عملکرد حوزه پژوهش وزارت آموزش و پرورش را مرور میکنیم و نگاهی به آینده فعالیتها و رویکردهای پژوهشی وزارتخانه داشته باشیم، حضور دانشآموزان را به نمایندگی از جامعه ۱۶ میلیونی دانشآموزان کشور ارزشمند دانست و از آنان نیز قدردانی کرد.
وی با بیان اینکه علیرغم کمبود نیرو، محدودیتها و موانع متعدد، فعالیتهای ارزشمند و دستاوردهای قابل توجهی در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش رقم خورده است که آن را به یکی از بخشهای موفق وزارت آموزش و پرورش تبدیل کرده است، از اقدامات انجامشده در پژوهشسراها تقدیر کرد و افزود: در ارزیابیهای کلان، عملکرد مجموعه پژوهش وزارت آموزش و پرورش مثبت و رو به رشد بوده و نقشه راه، هدفگذاری درست و برنامهریزی مناسب، منجر به توسعه رویکردهای پژوهشی و استفاده بهتر از ظرفیتهای درونسازمانی و برونسازمانی برای حل مسائل آموزش و پرورش شده است.
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به آمار فعالیتهای پژوهشی ادامه داد: از سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، تعداد فعالیتها و تولیدات پژوهشی تقریباً روی عدد ۷ هزار تا ۸ هزار متوقف شده بود و تغییر این عدد به سختی انجام میشد، اما امروز شاهد شکلگیری جریانهای جدید و تحولات مثبت در این حوزه هستیم که نویدبخش آیندهای بهتر برای پژوهش در آموزش و پرورش است.
کاظمی با تأکید بر اینکه اهمیت پژوهش از بدیهیات جوامع پیشرفته است، گفت: کشورهایی که در حوزه صنعت، فناوری، آموزش و توسعه به پیشرفتهای چشمگیر دست یافتهاند، بیشترین سرمایهگذاری را در حوزه پژوهش انجام دادهاند و سرانه هزینهکرد پژوهشی در این کشورها قابل مقایسه با بسیاری از کشورها نیست.
وی با بیان اینکه قرآن کریم برای رسیدن انسان به درک صحیح از نظام هستی، تفکر، تعقل و اندیشیدن را مورد تأکید قرار داده و روحیه پرسشگری که آغاز پژوهش است، در آیات و روایات اسلامی جایگاه ویژهای دارد افزود: حل هر مسئلهای با یک پرسش آغاز میشود و پژوهش، مسیر یافتن راهحل درست است.
وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه آموزش و پرورش زیرساخت اصلی توسعه کشور است، ادامه داد: ما باید پژوهش را در سه مسیر اصلی دنبال کنیم. مسیر نخست، سیاستگذاری است؛ بهگونهای که هیچ تصمیمی در هیچ سطحی بدون پشتوانه پژوهشی اتخاذ نشود. حداقل اقدام این است که پیش از هر تصمیم سیاستی، پژوهش انجام شود و از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم تا از تکرار خطاهای گذشته جلوگیری شود.
کاظمی با بیان اینکه پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در حوزه نقشه راه سند تحول بنیادین، ساختار نظام تعلیم و تربیت و سایر حوزههای کلان، پژوهشهای ارزشمندی انجام داده و آخرین پژوهشها، از جمله در زمینه کاهش تنوع مدارس، در حال ارائه است گفت: قطعاً باید به سمت کاهش تنوع مدارس حرکت کنیم. اگرچه در سند تحول بنیادین، زیرنظام مستقلی به پژوهش و ارزشیابی اختصاص داده شده است، اما هنوز فاصله قابل توجهی میان وضعیت موجود و وضعیت مطلوب در نظام برنامهریزی و برنامه درسی وجود دارد و لازم است پژوهش به محور اصلی تصمیمگیری، برنامهریزی و اجرای سیاستهای آموزشی کشور تبدیل شود.
وی با بیان اینکه حدود هفت یا هشت ماه قبل، پژوهشی مربوط به سالهای ۱۳۹۰ یا ۱۳۹۱ درباره آسیبهای اجتماعی در یک منطقه آموزشی شهر تهران بدون هیچ اشارهای به تاریخ انجام پژوهش، محل اجرا یا جامعه آماری، در فضای عمومی منتشر شد افزود: مردم وقتی آن را میخوانند، تصور میکنند وضعیت فعلی آسیبهای اجتماعی یا فساد اخلاقی همین است، در حالی که هیچ اشارهای به زمان و مکان پژوهش نشده است. این مسائل ایجاب میکند که در کنار انجام کارهای خوب پژوهشی، نسبت به سوءاستفادههایی که از فعالیتهای پژوهشی میشود، واکنش جدی نشان دهیم و تحلیلهای درست ارائه کنیم.
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به موضوع بازماندگان از تحصیل گفت: در بحث بازماندگی از تحصیل هم بارها تأکید کردهام که تحلیلهای دقیق و علمی ارائه شود. آماری که بهعنوان ترک تحصیل مطرح میشود، آمار واقعی نظام آموزش و پرورش نیست. هزاران دانشآموز به خارج از کشور مهاجرت کردهاند که اطلاعات آنها در سامانه ثبت احوال وجود دارد، اما در مدارس ما نیستند. هزاران دانشآموز در مدارس طلاب علوم دینی تحصیل میکنند که اطلاعاتشان در سامانهها ثبت نشده است. صدها دانشآموز نیز به دلیل معلولیتهای جسمی امکان تحصیل در مدارس عادی را ندارند. همه اینها را بهعنوان بازمانده از تحصیل معرفی میکنند، در حالی که این تحلیل دقیق نیست.
کاظمی با بیان اینکه خواهش میکنم پژوهش دقیق و علمی در حوزه بازماندگان از تحصیل ارائه شود تا کسانی که با اغراض و نیتهای مختلف در فضای مجازی اطلاعات نادرست منتشر میکنند، نتوانند از این آمارها سوءاستفاده کنند گفت: یکی از جهتگیریهای اصلی وزارت آموزش و پرورش، حل نظام مسائل کلان در حوزه سیاستگذاری است، در این مسیر کارهای زیادی انجام شده، اما کارهای ناتمام هم کم نیست. با توجه به محدودیت نیروی انسانی، باید از ظرفیت دانشگاهها و پژوهشگاههای کشور برای حل مسائل آموزش و پرورش استفاده کنیم. امروز بیش از هر زمان دیگری به پژوهشهای فوری نیاز داریم.
وی توسعه و ترویج فرهنگ پژوهش در بدنه آموزش و پرورش را مأموریتی مهم دانست و افزود: وظیفه اصلی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، تبدیل پژوهش به یک جریان عمومی است. اگر میخواهیم آینده متفاوتی رقم بخورد، باید نسلی داشته باشیم که روحیه پرسشگری و پژوهشگری در همه ابعاد زندگیاش زنده باشد. اگر قرار است کیفیت آموزش ارتقا پیدا کند، معلمان باید مسائل کلاس درس و مشکلات آموزشی را با رویکرد پژوهشی حل کنند.
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به آمار مشارکت در فعالیتهای پژوهشی گفت: اگر امروز تعداد مشارکتکنندگان از ۸ هزار نفر به ۸۰ هزار نفر رسیده، هنوز فاصله زیادی داریم. حداقل باید ۳۰ درصد معلمان و ۳۰ درصد دانشآموزان و حتی شاید ۵۰ درصد دانشآموزان در این فرآیند قرار بگیرند. برای رسیدن به این هدف، نخستین اقدام، فعالسازی ساختارهای پژوهشی، شوراهای تحقیقات استانها و مناطق است.
کاظمی با بیان اینکه باید پرچم پژوهشگری را در مناطق برافراشته کنیم گفت: میدانهای متنوع فعالیت پژوهشی تعریف کنیم و ویترینی از این فعالیتها در معرض دید دانشآموزان قرار دهیم تا هر دانشآموز متناسب با ذائقه خود مشارکت کند. تقویت پژوهشسراهای دانشآموزی، کتابخانهها و زیرساختهای نرمافزاری و مجازی ضروری است. امروز با امکانات موجود میتوان دانشآموزان را به بزرگترین کتابخانههای دنیا متصل کرد.
وی با تأکید بر نقش سیاستگذاری افزود: در کنار حل مسائل کلان آموزش، باید سیاستگذاری مشخصی برای توسعه فرهنگ پژوهش میان معلمان و دانشآموزان داشته باشیم. شوراهای تحقیقات در سطح وزارتخانه باید فعال شوند و جلسات منظم ماهانه داشته باشند. همچنین فعالیتهای انگیزشی، تجلیل و معرفی پژوهشگران به جامعه اهمیت زیادی دارد.
وزیر آموزش و پرورش جشنوارههایی مانند جوان خوارزمی و الگوهای طراحیشده برای تجربیات آموزشی را از اقدامات ارزشمند دانست و ادامه داد: باید از تمام ظرفیتها استفاده کنیم و چشمانداز بلندمدت داشته باشیم. هر سال باید بررسی کنیم زیرساختهای پژوهشی نسبت به سال قبل چقدر تغییر کرده، جشنوارهها چه میزان رشد کردهاند و این شاخصها را مبنای ارزیابی قرار دهیم.
کاظمی با اشاره به جمعیت یکمیلیونی معلمان کشور گفت: اقدامپژوهی که در بین معلمان شکل گرفته بسیار ارزشمند است، اما فاصله زیادی تا نقطه مطلوب داریم. بسیاری از مشکلات اداری ما ناشی از این است که مسئله را درست تعریف نمیکنیم و به روش علمی به حل آن نمیپردازیم.
وی با اشاره به پرسش مهر رئیسجمهور درباره صرفهجویی اظهار کرد: موضوع صرفهجویی امروز یکی از بزرگترین معضلات کشور است. باید از خود بپرسیم چگونه میتوان فرهنگ صرفهجویی را از مدرسه و خانواده آغاز کرد. دهها سؤال پژوهشی در این حوزه وجود دارد که باید وارد میدان عمل شود. اگر میخواهیم روحیه پژوهشگری در بین دانشآموزان و معلمان گسترش پیدا کند، نقطه آغاز آن برنامه درسی مدرسه است. برنامه درسی جدیدی که در حال تدوین است، باید بر پایه پژوهشمحوری بنا شود. یکی از دلایل معلممحور و کتابمحور بودن آموزش فعلی، فقدان نگاه پژوهشی در برنامههای درسی است. اگر این نگاه اصلاح شود، مسیر تحول آموزشی هموار خواهد شد.
