همزمان با پیشرفت فناوری و گسترش استفاده از فضای سایبری، مهاجرت مجرمان به این بستر نیز شدت گرفته است. فضای مجازی امروز به بستری امن برای اعمال مجرمانه تبدیل شده است، بهگونهای که بسیاری از محکومان که در حال گذراندن دوران محکومیت خود در زندان هستند، از زمان خود برای دستبرد زدن به حسابهای بانکی مردم استفاده میکنند. پایین بودن امنیت درگاههای بانکی و پیچیدگیهای قانونی شکایت از مجرمان، سبب شده بسیاری از مجرمان ترجیح دهند به جای فعالیت در خیابانها، از سلولهای خود یا اتاقهای خوابشان دست به سرقت بزنند. پلیس همواره تأکید دارد آموزش شهروندان و افزایش سواد سایبری تنها راه مصونیت در برابر این جرائم است، اما پرسش اساسی این است که چرا سطح سواد سایبری جامعه در برابر تهدیدات مجرمانه تا این حد پایین است؟
پیامکهای فیشینگ؛ دام تازه کلاهبرداران
رئیس پلیس فتای پایتخت سردار گودرزی، درباره جدیدترین روشهای کلاهبرداری سایبری هشدار داد: پیامکهایی با مضمون «واریز ۴ میلیون تومان هدیه شب یلدا» یک ترفند فیشینگ است که با کلیک روی لینک، بدافزار روی گوشی نصب و اطلاعات بانکی کاربران سرقت میشود. وی تأکید کرد که نیمی از پروندههای فتا مربوط به فیشینگ است و حتی ممکن است این پیامکها از شماره آشنایان ارسال شوند، زیرا پس از هک شدن گوشی، پیام برای مخاطبان دیگر نیز فرستاده میشود.
همچنین پلیس فتا از دستگیری یک زندانی فراری ۲۴ ساله خبر داد که با ارسال پیامکهای جعلی تحت عنوان «پرونده قضایی در حال رسیدگی»، کاربران را به لینکهای آلوده هدایت و پس از دریافت مبلغی ناچیز، بدافزار روی گوشی قربانی نصب میکرد. این فرد که پیشتر به جرم مشابه به هفت سال حبس محکوم شده بود، با همکاری یک شبکه سازمانیافته، اطلاعات بانکی کاربران را به ارز دیجیتال تبدیل میکرد تا ردپایی باقی نماند و حتی با هویت قربانیان کالا خریداری میکرد.
تبلیغات فریبنده سیمکارتهای «سفید»
در استان البرز، رئیس پلیس فتا، سرهنگ رسول جلیلیان، نسبت به تبلیغات فروش سیمکارتهای «سفید» یا «بدون فیلتر» هشدار داد و یادآور شد که این سیمکارتها جعلی و بدون دسترسی واقعی به اینترنت آزاد هستند. به گفته او، بسیاری از مجرمان اینترنتی با ایجاد صفحات فروش جعلی و درگاههای پرداخت مشابه درگاههای بانکی، کاربران کمتجربه را فریب میدهند و با ورود اطلاعات بانکی، امکان برداشت غیرمجاز فراهم میشود.
وی همچنین هشدار داد که مناسبتهایی مانند روز مادر، با وعده تخفیفهای اغواکننده، زمینه فعالیت مجرمان سایبری را فراهم میکنند. تبلیغات با قیمتهای غیرواقعی، تخفیفهای غیرمعمول و پیشنهادهای عجیب، از شگردهای رایج برای جلب اعتماد کاربران است. جلیلیان تأکید کرد کاربران تنها باید از نمایندگیهای رسمی اپراتورها و فروشگاههای معتبر خرید کنند و هرگز اطلاعات شخصی و بانکی خود را در سایتها یا کانالهای غیررسمی وارد نکنند.
آسیبپذیری فضای آموزش مجازی
گسترش آموزشهای مجازی و استفاده از سامانه شاد نیز زمینه سوءاستفاده سایبری را فراهم کرده است. پلیس فتا هشدار داد پیامها و فایلهای جعلی با عنوان «بخشنامه فوری» یا «بهروزرسانی شاد» کاربران، بهویژه فرهنگیان و دانشآموزان را هدف قرار میدهند. دانلود فایلهای آلوده یا ارسال کد ورود، دسترسی مجرمان به سایر حسابها و شبکههای اجتماعی را ممکن میسازد.
پیشگیری از فریب اینترنتی
کارشناس سواد رسانهای، ابراهیم نوروزیفر نیز معتقد است ایجاد رابطه اعتماد میان والدین و فرزندان، نخستین گام در جلوگیری از فریبهای اینترنتی است. او افزود: امنیت سایبری تنها موضوع فناوری نیست، بلکه بخشی از فرهنگ دیجیتال جامعه است و ارتقای آگاهی عمومی میتواند خطرات را به حداقل برساند.
پیوند آموزش، خانواده و پلیس؛ کلید موفقیت
پلیس فتا و آموزش و پرورش با همکاری خانوادهها میتوانند یک سپر امنیتی مؤثر در فضای مجازی ایجاد کنند. آموزش مستمر، اطلاعرسانی شفاف و فرهنگسازی هوشمندانه میتواند کاربران را به جامعهای مقاومتر و امنتر تبدیل کند. تجربه نشان داده است بیشتر جرائم سایبری، ناشی از کمتوجهی و ناآگاهی کاربران است. بنابراین، ارتقای سواد دیجیتال، نخستین خط دفاعی در برابر تهدیدهای سایبری محسوب میشود.
تهدیدها و فرصتها؛ نگاه اجتماعی به فضای دیجیتال
فضای دیجیتال به اندازهای در زندگی روزمره ما نفوذ کرده است که به عنوان یک بخش جداییناپذیر از زندگی نسل جدید شناخته میشود. از یکسو، فرصتهای آموزشی، اقتصادی و ارتباطی را فراهم میکند، اما از سوی دیگر، تهدیدهای حقوقی، اجتماعی و روانی را به همراه دارد.
کلاهبرداریهای اینترنتی، فیشینگ، صفحات جعلی فروشگاهها و تبلیغات وسوسهانگیز، تنها بخشی از تهدیدهایی هستند که کاربران ناآگاه با آن مواجهند. این تهدیدها نه تنها سلامت مالی افراد را به خطر میاندازند، بلکه اعتماد عمومی به فضای دیجیتال را نیز کاهش میدهند. از سوی دیگر، تعاملات مجازی، اگرچه سطح دسترسی و ارتباطات را افزایش داده، اما میتواند روابط انسانی را سطحی و توخالی کند و احساس کمبود، اضطراب و افسردگی را در میان جوانان افزایش دهد.
پدافند سایبری؛ سنگر هوشمند در برابر جرائم
پدافند امنیت سایبری به عنوان خط مقدم دفاع ملی در فضای مجازی اهمیت دارد. پلیس همواره تأکید دارد که هر کاربر میتواند یک مدافع سایبری بالقوه باشد و با رعایت نکات ساده امنیتی، مانند استفاده از رمزهای عبور قوی، عدم انتشار اطلاعات شخصی و گزارش موارد مشکوک، بخشی از این دفاع را ایجاد کند. آموزش منظم و فرهنگسازی در این حوزه، ارزانترین و مؤثرترین راه برای مقابله با جرائم سایبری است.
ضرورت هوشیاری و آموزش دیجیتال
فضای دیجیتال، هم فرصت و هم تهدید است. برای بهرهبرداری از فرصتهای آن و کاهش تهدیدات، نیازمند ارتقای سواد دیجیتال، آموزش مستمر و همکاری همهجانبه بین خانواده، مدارس و پلیس فتا هستیم. هر کاربر آگاه، به عنوان حلقهای مقاوم در زنجیره امنیت سایبری کشور عمل میکند و هر کاربر ناآگاه میتواند زمینهساز آسیبهای مالی، اجتماعی و روانی باشد.
هشدارهای مکرر پلیس فتا نشان میدهد که تنها با هوشیاری، رعایت اصول ساده امنیتی و افزایش سطح دانش عمومی است که میتوان از نفوذ مجرمان سایبری جلوگیری و فضای دیجیتال را به بستری امن و قابل اعتماد برای همه کاربران تبدیل کرد.
