جوان آنلاین: آینده در کلاسهای درس رقم میخورد، آیندهای که ما تصمیم میگیریم امروز آن را چطور بسازیم. در چنین شرایطی، آموزش و پرورش هنوز میان سایه سیاستزدگی و بیثباتی مدیریتی دستوپا میزند. موضوعی که بارها و بارها از زبان کارشناسان و حتی خود مسئولان شنیده میشود. اینبار نیز، وزیر آموزش و پرورش در گردهمایی معاونان متوسطه، با صراحت از ساختاری صحبت کرده که هنوز ردپای دوران قاجار را بر خود دارد و از شیوهای انتقاد کرده که بهجای تحول، گرفتار روزمرگی شدهاست. البته در همین نشست، معاون متوسطه، آمارهایی را بیان کرده که نشان میدهد در دل این کمبودها، حرکتهایی نیز انجام شده، مثل اقداماتی که رشد ثبتنام در هنرستانها را به دنبال داشتهاست، اما این اول راه است، بدون شک باید تحولات اساسی و مؤثری انجام شود تا آن آینده مدنظر و آن اهدافی که به دنبالش بودهایم، محقق شود.
امروز، آموزش و پرورش، بیش از هر زمان دیگری نیازمند تصمیمهای شجاعانه و تغییرات بنیادین است، تغییراتی که نه در سطح شعار، بلکه در عمق کلاسها و زندگی دانشآموزان لمس شود. آن آیندهای که در کتابها و بخشنامهها به کرات دربارهاش نوشته میشود، اگر قرار باشد به واقعیت مدرسهها راه پیدا نکند، نتیجه مطلوبی نخواهیم دید. این همان تلنگری است که باید جدی گرفته شود. باید در همین کلاسهای درس و با همین دانشآموزان، آینده بهتری را بسازیم.
نقد ساختار آموزشی و ضرورت مهارتآموزی
روز گذشته علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش در نشست معاونان آموزش متوسطه سراسر کشور با لحنی صریح و انتقادی به سراغ یکی از مهمترین چالشهای نظام آموزشی رفت: «نبود تحولات پایدار»
کاظمی در اینباره گفت: «اگرچه مدیران در مقاطع مختلف زحمت کشیدهاند، اما به دلیل حجم زیاد مسائل روزمره و بیثباتی مدیریت، تحولات عمیق و ماندگار شکل نگرفتهاست. آموزش و پرورش همواره از کوچکانگاری، سادهانگاری، سیاستزدگی و بیثباتی مدیریتی رنج میبرد.»
وزیر آموزش و پرورش بیان کرد که ریشه همه مشکلات در نوع نگاه سیاستگذاران نهفته است. به گفته او، تا زمانی که آموزش بهعنوان اولویت نخست در حکمرانی شناخته نشود، مشکلاتی همچون کمبود بودجه، ضعف تجهیزات و بحران نیروی انسانی ادامه خواهد داشت.
او با اشاره به نبود ثبات مدیریتی اظهار داشت: «حلقههای اصلی مدیریت از سیاستگذاری تا مدیران مدارس باید ثابت باشند، اما امروز در هیچ سطحی ثبات وجود ندارد؛ میانگین عمر وزرا کمتر از دو سال است و این بیثباتی آموزش را آسیبپذیر کردهاست.»
کاظمی در ادامه با انتقاد جدی از ساختار آموزش و پرورش گفت: «ساختار فعلی متعلق به دوران قاجار است و هیچ کشوری چنین الگویی ندارد.» او تأکید کرد که در دوره متوسطه باید تمرکز بر مهارتآموزی و رشتههای فنیوحرفهای باشد و مطابق استانداردهای جهانی، حدود ۷۰ درصد دانشآموزان باید در شاخههای فنی تحصیل کنند.
او همچنین به ناکارآمدی ناشی از تشکیل مناطق کوچک آموزشی اشاره کرد و خواستار حرکت بهسوی چابکسازی و ادغام نهادهای موازی شد.
وزیر آموزش و پرورش حکمرانی فعلی نظام آموزشی را ناکارآمد دانست: «باید به معنای واقعی تمرکززدایی شود. جذب نیرو و تخصیص بودجه باید به مدیر مدرسه واگذار گردد، چون بودجهها در مسیرهای اداری مستهلک میشوند و به مدارس نمیرسند.»
او ادامه داد که تغییر در حکمرانی تعلیم و تربیت بسیار سنگین است، اما در چند محور از جمله تحول در ساختار نظام آموزشی و تدوین قانون جامع آموزش و پرورش اقدامات جدی در دست انجام است.
شروع برنامه درسی جدید
کاظمی یکی از تحولات کلیدی را در حوزه برنامه درسی مدارس دانست: «برنامه درسی مدرسه کانون اصلی تربیت است. رویکرد جدید از پایه اول ابتدایی آغاز شده و بهصورت آزمایشی در هشت مدرسه اجرا میشود.»
او همچنین خواستار یکپارچهسازی سیاستهای آموزش عمومی و آموزش عالی شد و یادآوری کرد که در بسیاری از کشورها این دو بخش در امتداد هم برنامهریزی میشوند.
وزیر آموزش و پرورش در بخش دیگری از صحبتهای خود، معاونان متوسطه را «سفیران اصلی تحول» خواند: «شما باید پیام تحول را به دل مدرسه ببرید. محور فعالیت شما باید اجرای کیفی برنامههای درسی باشد و یکی از شاخصها ارتقای معدل پایه دوازدهم است.»
او با انتقاد از ضعف در مدیریت زمان آموزشی گفت: «پایه دوازدهم نباید پیش از موعد تعطیل شود. لازم است بخشنامهای صادر شود تا کلاسها تا پایان زمان قانونی ادامه یابد.»
کاظمی بر ضرورت ایجاد رقابت و انگیزه میان معلمان و مدارس تأکید کرد: «حتی با وجود کمبودها، با نگاه و برنامهریزی مناسب میتوان سطح آموزش را ارتقا داد.» او در عین حال به شرایط سخت اقتصادی کشور اشاره کرد: «اجرای فوقالعاده ویژه معلمان بیش از ۱۳۴ همت بودجه میخواهد که اکنون امکان تأمین آن نیست، با این حال تلاش برای بهبود وضعیت ادامه دارد.» وزیر آموزش و پرورش در پایان با لحن قدردانی گفت: «خدا را شاکریم که همکارانی پرتلاش داریم که با وجود کمبودها و فشارها از مسیر تعلیم و تربیت دست نمیکشند. با همدلی، تفکر و برنامهریزی میتوانیم تحولات جدی در فضای تربیتی کشور رقم بزنیم.»
افزایش استقبال از هنرستانها
پس از آن نوبت به سید مصطفی آذرکیش رسید تا تصویر روشنتری از وضعیت فعلی آموزش متوسطه و دستاوردهای اخیر ارائه دهد. او در جمع خبرنگاران با لحنی امیدوارانه از رشد قابلتوجه عملکرد تحصیلی دانشآموزان خبر داد و گفت: «میانگین معدل کل دوره دوم متوسطه، بهویژه در رشتههای نظری و فنیوحرفهای، بیش از شش دهم نمره افزایش یافته است.»
آذرکیش توضیح داد که این ارتقا تنها حاصل تلاش در کلاسهای درس نیست، بلکه نتیجه اجرای برنامههای ملی و طرحهای جهادی است: «پویش البرز، همراه با همکاری خیرین مدرسهیار، در حال اجراست و هدف آن تقویت بنیه علمی دانشآموزان و کاهش شکافهای آموزشی در مناطق محروم و کمبرخوردار کشور است.»
او در ادامه به آمار ثبتنامها در هنرستانها اشاره کرد و گفت: «تعداد دانشآموزان هنرستانها نسبت به سال قبل بیش از ۱۲۰ هزار نفر افزایش یافته است. این افزایش معادل رشد ۵/۲ درصد است و نرخ ثبتنام در دورههای فنیوحرفهای و کاردانش به حدود ۵/۴۵ درصد رسیدهاست.» این آمار نشان میدهد که سیاست وزارتخانه در جهت تقویت آموزشهای مهارتی بهویژه در دوره متوسطه، به ثمر نشسته است.
یکی از محورهای مهم سخنان آذرکیش، توجه به سهم دختران در آموزشهای مهارتی بود. او گفت: «یکی از سیاستهای اصلی وزارت آموزش و پرورش، توسعه سهم آموزشهای مهارتی در بین دختران است. در حال حاضر این سهم حدود ۴۳ درصد بوده و طی سالهای اخیر روند افزایشی داشته است.»
به گفته او، ۴۰ درصد دانشآموزان دختر در رشتههای فنیوحرفهای و ۶۰ درصد از پسران در این دوره ثبتنام کردهاند. این آمار نشاندهنده تلاش برای ایجاد فرصتهای برابر میان دختران و پسران در حوزه آموزشهای مهارتی است.
آذرکیش در پایان اظهار داشت: «وزارت آموزش و پرورش در نظر دارد با اجرای برنامههای هدفمند و جامع، رشد آموزشهای مهارتی را افزایش دهد تا از این طریق فرصتهای برابر برای دختران و پسران در حوزه آموزشهای فنیوحرفهای فراهم شود.»
به گزارش «جوان» آموزش و پرورش در نقطهای ایستاده که هم هشدارهای جدی وزیر را بر دوش دارد و هم آمارهای امیدوارکننده معاون را در دست. این دو، اگرچه متفاوت هستند، اما در یک مسیر مشترک قرار دارند، یعنی ضرورت تغییر. تغییری که باید در عمق کلاسها، در نگاه معلمان و در تجربه روزانه دانشآموزان اتفاق بیفتد. امروز، بیش از هر زمان دیگری، آموزش و پرورش نیازمند آن است که از حاشیه سیاست فاصله بگیرد و به متن زندگی دانشآموزان وارد شود. اگر این مسیر با همدلی، برنامهریزی و جسارت طی شود، همان کلاسهای ساده و پرجمعیت میتوانند به کارگاههای واقعی آیندهسازی بدل شوند، جایی که نهتنها دانش، بلکه امید و مهارت برای فردای کشور نیز ساخته میشود.
