جوان آنلاین: پژوهش‌های تازه نشان می‌دهند ال‌نینو در حال تغییر است، دیگر چرخه‌ای نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی نیست، بلکه با قدرت بیشتر و نظم نسبی بازمی‌گردد. این یعنی بارش‌های سیلابی در یک نقطه و خشکسالی‌های طولانی در نقطه‌ای دیگر، با شدت و سرعت بالاتر رخ می‌دهند. ایران هم پاییز خشکی را تجربه می‌کند، اما کارشناسان می‌گویند با ورود به شرایط ال‌نینو، زمستان و بهار ممکن است بارش‌های نسبتاً بهتری داشته باشیم، هر چند ترسالی قطعی نیست.
پژوهشی تازه پرده از تحولی اقلیمی برداشته که می‌تواند یکی از مهم‌ترین چرخش‌های آب‌وهوایی قرن باشد، اینکه ال‌نینو نه‌تنها در حال قدرتمندتر شدن است، بلکه از الگوی رفتاری نامنظم و پیش‌بینی‌ناپذیر امروز فاصله می‌گیرد و به چرخه‌ای تکرارشونده‌تر و ساختارمندتر نزدیک می‌شود. در نگاه اول، این نظم تازه می‌تواند فرصتی برای پیش‌بینی دقیق‌تر فصل‌های بارندگی و خشکسالی تلقی شود، اما واقعیت بسیار پیچیده‌تر از اینهاست.
ریتم قدرتمند و جهانی ال‌نینو
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که گرم شدن تدریجی اقیانوس آرام و افزایش گاز‌های گلخانه‌ای، چرخه ال‌نینو ـ لانینا را به آستانه یک «نقطه واژگونی» رسانده است، نقطه‌ای که پس از آن، این نوسان معروف با ریتمی منظم‌تر، اما شدت بالاتر رخ می‌دهد. طبق این یافته‌ها، ال‌نینو که تاکنون با فاصله‌های نامشخص و دوره‌های ناموزون ظاهر می‌شد، در دهه‌های آینده هر دو تا پنج سال یک‌بار بازمی‌گردد، آن هم با قدرتی که پیامدهایش کاملاً جهانی خواهد بود. این الگوی تازه به‌جای آنکه جهان را به سمت افزایش یا کاهش پایدار بارش ببرد، زمین را وارد عصر «افراط در نوسان» می‌کند، از یک‌سو بارش‌های سیلابی و از سوی دیگر خشکسالی‌های طولانی.
پیامد‌ها نیز منطقه‌به‌منطقه متفاوت، اما عمیق‌اند. اروپای غربی، بخش‌هایی از امریکا و نواحی وسیعی در آسیا باید خود را برای زمستان‌های پربارش و بارش‌های ناگهانی آماده کنند، در مقابل، برخی مناطق آفریقا و جنوب آسیا احتمالاً با کم‌بارشی، تنش آبی و خشکسالی‌های ممتد دست‌وپنجه نرم خواهند کرد. این همان وضعیتی است که پژوهشگران از آن با عنوان «شلاق هیدروکلایمت» یاد می‌کنند، حالتی که در آن اقلیم با سرعتی غیرعادی میان خشکی و رطوبت نوسان می‌کند و برنامه‌ریزی منابع آب را بیش از هر زمان دیگری دشوار می‌سازد.
گرچه منظم‌تر شدن این چرخه در ظاهر نویدی برای پیش‌بینی‌پذیری بیشتر است، اما شدت و گستره اثرات آن چنان بالاست که می‌تواند بحران‌های آبی را در سطح جهانی تشدید کند. از مدیریت منابع آب و کشاورزی تا سدسازی، هشدار‌های سیل و سیاست‌گذاری اقلیمی، همگی باید خود را با دوره‌ای جدید هماهنگ کنند، دورانی که در آن آب‌وهوا بیش از همیشه خشن، متغیر و غافلگیرکننده خواهد بود.
زمستان و پاییز خشک ایران زیر سایه لانینا.
اما وضعیت ایران چگونه خواهد بود؟ احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، با اشاره به نقش فاز لانینا در کاهش بارش‌های پاییزی، توضیح می‌دهد: «تداوم خشکسالی در پاییز امسال و هفته جاری، پیامد فاز لانینا است که بارش‌های این فصل را به شدت کاهش داده‌است. پس از پایان این فاز و ورود به شرایط خنثی تا ال‌نینو در سال آینده، امید تازه‌ای برای بهبود بارش‌های زمستان و به‌ویژه بهار ایجاد می‌شود.» او درباره احتمال تأثیر ال‌نینو بر بارش‌ها گفت: «الگوی بارش‌های منطقه‌ای با رخداد ال‌نینو تغییر می‌کند و جابه‌جایی مناطق بارش در اقیانوس آرام باعث می‌شود مسیر سامانه‌های باران‌زا از مدیترانه و دریای سرخ به سمت ایران تقویت شود. این یعنی در زمستان و بهار شانس دریافت بارش‌های بهتر افزایش می‌یابد.»
وظیفه با اشاره به پیش‌بینی مدل‌های جهانی توضیح داد که «زمستان سال آینده نزدیک به نرمال پیش‌بینی می‌شود، این شرایط می‌تواند بخشی از کمبود بارش پاییز را جبران کند. البته این به معنای ترسالی نیست، اما احتمالاً بارندگی‌ها بهتر از سال‌های گذشته خواهد بود و به ویژه در فصل بهار وضعیت مناسبی انتظار می‌رود.»
او همچنین درباره تفاوت خروجی مدل‌ها گفت: «برای دستیابی به نتیجه دقیق، معمولاً ۸ تا ۱۰ مدل جهانی را کنار هم بررسی می‌کنیم. مدل اروپایی برای جنوب‌غرب کشور نقشه‌های امیدوارکننده‌تری نسبت به مدل امریکایی نشان داده و پیش‌بینی بارش‌های بهاره را مطلوب‌تر ترسیم کرده‌است. امیدواریم این پیش‌بینی‌ها تحقق یابند.»
وظیفه در پایان اظهار داشت: «هر چند ال‌نینو همیشه بارش کافی برای کشور ایجاد نکرده، اما به‌طور متوسط، خشکسالی‌های ایران در سال‌های ال‌نینو کمتر از سال‌های لانینا بوده‌است، بنابراین ورود به شرایط ال‌نینو، دست‌کم احتمال بهبود بارش‌ها را افزایش می‌دهد.»
پرواضح است که ال‌نینو و لانینا تنها پدیده‌های اقلیمی نیستند، آنها زنگ خطر بحران آب، کشاورزی و زیرساخت‌های شهری را به صدا درمی‌آورند. در جهانی که نوسان‌های آب‌وهوایی با شدت و سرعت بیشتری رخ می‌دهد، پیش‌بینی و مدیریت منابع آب بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. برای ایران، ورود به شرایط ال‌نینو امیدی نسبی برای بهبود بارش‌هاست، اما کارشناسان تأکید می‌کنند که آمادگی، برنامه‌ریزی و مدیریت هوشمندانه منابع آب، تنها راه مقابله با خشکسالی‌ها و بارش‌های ناگهانی خواهد بود.
