جوان آنلاین: «سنگ روزتا» که در سال ۱۸۰۱ میلادی توسط نیرو‌های بریتانیایی از مصر خارج شد، بار دیگر در مرکز بحث‌های استرداد آثار باستانی قرار گرفته است. افتتاح «موزه بزرگ مصر» (GEM) در جیزه سبب شده درخواست‌ها برای بازگرداندن این اثر تاریخی از موزه بریتانیا دوباره شدت بگیرد. این سنگ نقشی کلیدی در رمزگشایی خط هیروگلیف داشت.
«زاهی حواس»، وزیر پیشین گردشگری و آثار باستانی مصر در گفتوگو با شبکه «بی‌بی‌سی» گفت: اکنون زمان آن است که موزه‌های اروپای غربی برای نگهداری آثار باستانی مصر پاسخگو باشند. «حواس» ادامه داد: «من دو خواسته دارم؛ نخست اینکه موزه‌ها خرید آثار سرقتی را متوقف کنند، و دوم اینکه سه شیء مهم، سنگ روزتا از موزه بریتانیا، زودیاک از موزه لوور، و نیم‌تنه نفرتیتی از برلین را به مصر بازگردنند.»
دیگر مصرشناسان برجسته از جمله «مونیکا هانا» نیز سخنان حواس را تایید کرده‌اند و یادآور شده‌اند که این آثار در دوران استعمار به خارج از کشور منتقل شده‌اند. «هانا» که در سال ۲۰۲۲ یکی از بنیان‌گذاران کارزار بازگرداندن «سنگ روزتا» بود، گفت: «افتتاح موزه بزرگ مصر پیامی روشن دارد. مصر وظیفه خود را به‌درستی انجام داده و اکنون زمان آن رسیده است که به‌طور رسمی بازگرداندن این آثار را درخواست کند.»
«موزه بریتانیا» در پاسخ، اعلام کرد که هیچ درخواست رسمی برای بازگرداندن سنگ روزتا از سوی دولت مصر دریافت نکرده است و «شریف فتحی»، وزیر کنونی گردشگری و آثار باستانی، تاکنون به‌طور علنی خواستار بازگشت آن نشده است. سخنگوی این موزه در ایمیلی گفت: «ما هیچ درخواست رسمی از دولت مصر برای بازگرداندن «سنگ روزتا» دریافت نکرده‌ایم. موزه بریتانیا با شرکای خود در سراسر جهان، از جمله با همکارانمانش در مصر، در زمینه پروژه‌ها، نمایشگاه‌ها و پژوهش‌ها همکاری دارد و رابطه‌ای دیرینه‌ای با وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر برقرار کرده است.»
«موزه بریتانیا» در ادامه به دفاعیات خود، اشاره کرد که «سنگ روزتا» یکی از ۲۹ فرمان رسمی شناخته‌شده از «دوره بطلمیوسی» (از ۳۳۲ پیش از میلاد تا ۳۰ پیش از میلاد) است که به سه زبان هیروگلیف مصری، دموتیک مصری و یونانی باستان نوشته شده و به رمزگشایی خط هیروگلیف کمک کرده است.
به گزارش ایسنا، این موزه همچنین تاکید کرد که طبق «قانون موزه بریتانیا» که در سال ۱۹۶۳ مصوب شده است، جز در موارد استثنائی قادر به بازگرداندن دائمی آثار از مجموعه خود نیست. این قانون محدودیت‌های سختی بر بازگرداندن اشیاء تحمیل کرده است و در بحث‌های مربوط به مجسمه‌های «پارتنون» که در اوایل قرن نوزدهم از آکروپولیس آتن به بریتانیا منتقل شدند و یونان خواستار بازگشت آنهاست نیز همواره مورد استناد قرار گرفته است.
«سنگ روزتا» در سال ۱۷۹۹ میلادی، در جریان جنگ‌های ناپلئونی، هنگام تخریب دیواری در شهر رشید (Rosetta) کشف شد. پس از تسلیم نیرو‌های فرانسوی به بریتانیایی‌ها در سال ۱۸۰۱، طبق پیمان اسکندریه، این سنگ به بریتانیا تحویل داده شد و از آن زمان تاکنون در مجموعه موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.
«توماس یانگ»، فیزیک‌دان بریتانیایی که به مصرشناسی نیز علاقه‌مند بود، مطالعه روی نوشته‌های روی «سنگ روزتا» را در سال ۱۸۱۴ آغاز کرد. او دریافت نماد‌های بیضی‌شکل ضمیمه نام افراد سلطنتی هستند.
اما این «ژان فرانسوا شامپولیون» واژه‌شناس فرانسوی بود که در سال ۱۸۲۲ با بررسی دقیق «سنگ روزتا» و سایر متون در نهایت موفق شد یک فهرست کامل از نشانه‌های «هیروگلیفی» و معادل‌های یونانی آنها را ارائه کند.
«شامپولیون» نخستین مصرشناسی بود که دریافت برخی از این نماد‌های هیروگلیف، الفبایی، برخی هجایی و برخی دیگر وابسته به ضمیر هستند.
در حقیقت، «سنگ روزتا» یک نسخه از متنی است که قدمت آن به قرن سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد.
نوشته‌های روی «سنگ روزتا» حکمی است که در ۱۹۶ پیش از میلاد توسط کاهنان «ممفیس» و به دستور «بطلمیوس پنجم» یکی از پادشاهان دودمان یونانی زبان مصر باستان صادر شد. این فرمان چند عملکرد مثبت فرعون را شامل می‌شود و طی آن تصریح شده که این متن باید در معبد‌های سراسر مصر قرار داده شود.
افتتاح «موزه بزرگ مصر»، نقطه پایانی بر پروژه‌ای ۲۰ ساله بود که بار‌ها با مشکلاتی مانند ناآرامی‌های سیاسی داخلی، همه‌گیری کرونا و درگیری‌های منطقه‌ای مواجه شده بود. هزینه ساخت این موزه بیش از یک میلیارد دلار برآورد می‌شود و در زمینی به وسعت تقریبا هم‌اندازه واتیکان، قرار دارد. این موزه، محور اصلی تلاش مصر برای احیای گردشگری بین‌المللی است و با نمایش بیش از ۵۰ هزار اثر تاریخی، از جمله مجموعه کامل مقبره «توت‌عنخ‌آمون» و نسخه‌ای بازسازی‌شده از «سنگ روزتا»، تاریخ این کشور را روایت می‌کند.
