جوان آنلاین: بیش از ۳۰ سال است که ایالات متحده حتی یک آزمایش انفجاری هسته‌ای انجام نداده است. معکوس کردن این روند اشتباهی فاحش خواهد بود. چنین اقدامی، هنجار جهانی منع این‌گونه آزمایش‌ها را در هم می‌شکند، رژیم عدم اشاعه را تضعیف می‌کند و سایر قدرت‌ها را به پیروی از آن ترغیب خواهد کرد. در جهان پرتلاطم امروز، قدرتمندترین نمایش قدرت ایالات متحده نه از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای، بلکه نشان دادن بی‌نیازی از آن‌هاست.
ایالات متحده از سپتامبر ۱۹۹۲، ممنوعیت آزمایش‌های زیرزمینی هسته‌ای را رعایت کرده است. اعلامیه ۳۰ اکتبر ترامپ مبنی بر از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای، چرخشی بزرگ در دهه‌ها سیاست هسته‌ای این کشور محسوب می‌شود؛ سیاستی که بر پایه مدیریت علمی و فنی زرادخانه هسته‌ای توسط وزارت انرژی و اداره ملی امنیت هسته‌ای آمریکا بنا شده است تا قابلیت اطمینان و اثربخشی تسلیحات هسته‌ای را بدون آزمایش انفجاری ارزیابی کند.
بازگشت به آزمایش‌های زیرزمینی هسته‌ای نشانه‌ای از قصد مقابله با پیشرفت‌های فنی اخیر روسیه و چین در نیروهای هسته‌ای‌شان است. با این حال، هر دو کشور تحت پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای، که هرچند هنوز اجرایی نشده اما در عمل به هنجار بین‌المللی تبدیل شده، از انجام آزمایش‌های هسته‌ای خودداری کرده‌اند. روسیه آخرین آزمایش هسته‌ای خود را در سال ۱۹۹۰ انجام داد. پاکستان، چین و فرانسه بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۸ آخرین آزمایش‌های خود را انجام دادند و تنها کره‌شمالی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ میلادی، ۶ آزمایش هسته‌ای انجام داده است.
پیامدهای بازگشت آمریکا به آزمایش‌های هسته‌ای بسیار عمیق خواهد بود. کشورهای دارای سلاح هسته‌ای از واشنگتن الگو خواهند گرفت و بسیاری از آن‌ها ممکن است به نام «برابری راهبردی» همین مسیر را دنبال کنند. هنگامی که آزمایش‌ها از سر گرفته شود، توقف آن‌ها بسیار دشوار خواهد بود.
دوره پیشین آزمایش‌های هسته‌ای آمریکا تقریباً بدون وقفه از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۲ ادامه داشت، به‌جز وقفه‌ای سه‌ساله در اواخر دهه ۱۹۵۰. آغاز مجدد این روند، اعتماد به رژیم جهانی عدم اشاعه را نابود می‌کند و نتیجه عملی توافق رونالد ریگان رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده و میخائیل گورباچف آخرین رهبر دفاکتو اتحاد جماهیر شوروی را که گفته بودند «جنگ هسته‌ای قابل پیروزی نیست و هرگز نباید آغاز شود» از بین می‌برد.
طرح هسته‌ای ترامپ؛ تضعیف بازدارندگی تشدید رقابت‌ها
در جهانی با میلیاردها نفر جمعیت و نیازهای فزاینده به آب شیرین و زمین قابل کشت، آلودگی‌های باقی‌مانده از آزمایش‌های زیرزمینی هسته‌ای، خطراتی فراتر از مرزهای هر محل آزمایش ایجاد می‌کند.
در این مرحله اولیه، هنوز پرسش‌هایی درباره معنای پیام ترامپ باقی است. به‌گفته وزارت انرژی ایالات متحده، تا سال ۲۰۲۳، آمریکا دارای ۳ هزار و ۷۴۸ کلاهک هسته‌ای فعال و غیرفعال است. رئیس‌جمهوری آمریکا در پست شبکه «تروث سوشال» خود درباره این تغییر سیاست اشاره کرده که زرادخانه روسیه دومین و چین سومین جایگاه را دارد. با این حال، هیچ آمار رسمی و علنی از فدراسیون روسیه درباره اندازه زرادخانه آن وجود ندارد و مسکو تبادل داده‌های مورد نیاز در چارچوب پیمان «استارت جدید» را متوقف کرده است. سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی که برای میدان نبرد طراحی شده‌اند نیز در این آمار گنجانده نشده‌اند.
وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده است که چین در میانه سال ۲۰۲۴ بیش از ۶۰۰ سلاح هسته‌ای عملیاتی دارد و تا سال ۲۰۳۰ از مرز هزار کلاهک عبور خواهد کرد. پژوهش‌های سازمان‌های غیردولتی نیز نشان می‌دهد که اندازه زرادخانه روسیه ممکن است حتی از ایالات متحده بیشتر باشد.
ترامپ در ادامه پست خود گفته است که به دلیل «برنامه‌های آزمایش سایر کشورها»، آمریکا نیز «بر مبنای برابری» آزمایش‌ها را از سر خواهد گرفت. اما هر دو بخش این جمله نیازمند شفاف‌سازی است: منظور از «آزمایش» چیست و مقصود از «برابری در آزمایش» کدام است؟
طرح هسته‌ای ترامپ؛ تضعیف بازدارندگی تشدید رقابت‌ها
اگر آزمایش به معنای انفجار زیرزمینی با درگیری مواد شکافت‌پذیر ویژه و آزادسازی نوترون باشد، این اقدامی به صورت کامل متفاوت از برنامه فعلی نگهداری علمی زرادخانه آمریکاست که شامل آزمایش‌های غیرانفجاری با مواد هسته‌ای، بدون رسیدن به مرحله بحرانی و بدون آزادسازی نوترون است.
در مورد «آزمایش بر مبنای برابری»، باید گفت روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا، هند و پاکستان بیش از ۲۵ سال است که آزمایش هسته‌ای نکرده‌اند و کره‌شمالی نیز در هشت سال گذشته آزمایشی انجام نداده است. افزون بر این، اندازه زرادخانه‌های هسته‌ای ایالات متحده، روسیه و چین نیز یکسان نیست.
بیانیه رئیس‌جمهوری آمریکا در پایان می‌گوید که روند آزمایش‌ها «بی‌درنگ آغاز خواهد شد». هرچند مأموریت تازه به وزارت دفاع واگذار شده، اما وزارت انرژی و اداره NNSA همچنان صلاحیت و تخصص اجرای آزمایش‌ها را دارند. بین سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۹۲ میلادی، ۸۲۸ آزمایش زیرزمینی در محل آزمایش نوادا (اکنون با نام مرکز امنیت ملی نوادا) در ۱۰۵ کیلومتری شمال غربی لاس‌وگاس انجام شد. اجرای این آزمایش‌ها مستلزم حفاری تخصصی چاه‌هایی با قطر پنج فوت و عمق بیش از هزار فوت بود. پس از قرار دادن دستگاه هسته‌ای در زیر زمین، دهانه چاه برای مهار گرما، موج و تابش شدید ناشی از انفجار مهر و موم می‌شد.
در طول ۳۳ سالی که از آخرین آزمایش زیرزمینی آمریکا گذشته است، بخش زیادی از این دانش فنی به دلیل بازنشستگی یا تغییر سمت کارکنان از بین رفته است. زیرساخت‌ها فرسوده شده و تمرکز فنی از آزمایش‌های میدانی به شبیه‌سازی و آزمایش‌های زیر بحرانی منتقل شده است. بنابراین، احیای برنامه آزمایش‌ها زمان‌بر خواهد بود و احتمال می‌رود که به‌سرعت آغاز نمی‌شود؛ چالشی که با تعطیلی فعلی بودجه فدرال پیچیده‌تر نیز شده است.
در شرایطی که دولت کنونی در تلاش برای مذاکره با رقبای هسته‌ای خود برای پایان دادن به درگیری‌ها و کاهش تنش‌های منطقه‌ای است، درخواست برای از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای اقدامی شگفت‌انگیز است. چنین اقدامی تنها نگرانی‌ها درباره استفاده از این سلاح‌ها را افزایش می‌دهد و گسترش بی‌مهار آن‌ها را تشویق می‌کند.
کشورهای دارای سلاح هسته‌ای ممکن است دوباره به انجام آزمایش وسوسه شوند و کشورهایی با توانمندی فناورانه در مناطق آسیا-اقیانوس آرام، خلیج فارس و اروپا، که با آسیب‌پذیری‌های ژئوپلیتیکی روبه‌رو هستند، این اقدام را دعوتی برای پیگیری جاه‌طلبی‌های هسته‌ای خود تلقی کنند.
ایالات متحده در سال جاری بیش از ۳۰ میلیارد دلار در برنامه علمی نگهداری زرادخانه سرمایه‌گذاری کرده است؛ برنامه‌ای که از سال ۱۹۹۲ تاکنون توانسته بدون نیاز به آزمایش، ایمنی و قابلیت اعتماد زرادخانه را حفظ کند. آثار زیست‌محیطی آزمایش‌های گذشته به‌خوبی ثبت شده‌اند؛ حتی آزمایش‌های زیرزمینی کنترل‌شده نیز باعث تولید تریتیوم و فرآورده‌های شکافت محلول می‌شوند که به شکل گاز یا مایع قابل جابه‌جایی‌اند.
از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای توسط ایالات متحده پیامی سیاسی و بی‌ثبات‌کننده به جهان می‌فرستد که بازدارندگی را تضعیف کرده و رقابت هسته‌ای را تشدید خواهد کرد. در عوض، آمریکا باید برنامه‌های پایش و توانایی‌های آزمایشگاهی خود را برای شناسایی و ردیابی هرگونه آزمایش آتی تقویت کند.
قدرتمندترین نمایش از یک آزمایش هسته‌ای، آن است که انجام نشود.
