جوان آنلاین: مارگزیدگی یک مشکل گرمسیری در جهان است که بیشتر، افراد فقیر و کودکان در مناطق روستایی را درگیر می‌کند؛ برای همین نوزدهم سپتامبر هر سال، به عنوان روزجهانی آگاهی‌بخشی نسبت به مارگزیدگی نامگذاری شده تا توجه جوامع به این مسئله افزایش یابد. امسال سازمان جهانی بهداشت این شعار را برای این روز انتخاب کرده است: «مارگزیدگی یک تهدیدجهانی سلامت است و نباید فراموش شود.»
سالانه ۵.۴ میلیون نفر در جهان دچار مارگزیدگی می‌شوند
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، هر سال حدود ۵.۴ میلیون نفر در سراسر جهان دچار مارگزیدگی می‌شوند که بیش از ۸۰ هزار نفر از آنها جان خود را از دست می‌دهند و سه برابر بازماندگان نیز با ناتوانی‌های جسمی مختلف مواجه می‌شوند، از جمله:
جسمی: قطع عضو، عفونت، درد، تغییر شکل ظاهری اندام، اختلال در حرکت
عصبی: فلج، آسیب عصبی، تشنج، اختلالات شناختی
روانی: اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی، اضطراب.
چرا افراد دچار مارگزیدگی فوت می‌کنند؟
استفاده به‌موقع از پادزهر می‌تواند جان بیماران را نجات دهد و پیامد‌های بلندمدت مارگزیدگی را کاهش دهد، اما شیوع بالای گزش در بسیاری از کشور‌های از جمله ایران، علیرغم در دسترس بودن سرم اختصاصی ضد سم مار به دلیل دیر مراجعه کردن افراد پس از مارگزیدگی با مرگ و میر همراه است.
ثبت ۸۳۸۹ مورد مارگزیدگی در کشور طی سال گذشته
ایران یکی از کشور‌هایی است که دارای موارد مارگزیدگی در برخی از مناطق است. براساس آمار‌های ارائه شده توسط اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت، در سال ۱۴۰۳ تعداد ۸۳۸۹ مورد مارگزیدگی در ایران شناسایی و منجر به فوت ۵ نفر از هموطنان شده است.
انواع سمی مار در ایران
طبق اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، در ایران، گونه‌های مختلفی از مار از جمله افعی، گرزه، کبری، افعی شاخدار، افعی دماوندی و مار جعفری وجود دارند که برخی از آنها سمی هستند و می‌توانند باعث مرگ شوند.
۴ استان دارای بیشترین آمار مارگزیدگی
نمودار زیر، شیوع مارگزیدگی را در استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد:
براساس این نمودار، استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمان، هرمزگان و فارس بیشترین موارد مارگزیدگی را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که در این استان‌ها سالانه بالغ بر ۵۰۰ نفر دچار مارگزیدگی می‌شوند.
راهکار‌هایی برای پیشگیری از مارگزیدگی
رعایت موارد زیر به پیشگیری از مارگزیدگی کمک می‌کند:
اگر با ماری روبه‌رو شدید، بدون ایجاد حرکت ناگهانی و هیجان، به‌آرامی از آن فاصله بگیرید؛ زیرا تا زمانی که واکنش انسان ناگهانی نباشد، مار معمولاً حمله نخواهد کرد.
از پیاده‌روی در تاریکی شب در محیط‌های باز خودداری کنید و هنگام کار در مناطق مارخیز، حتماً از دستکش، پوتین ساق‌بلند و شلوار بلندِ مچ‌دار استفاده کنید.
هیچ‌گاه دست یا پای خود را در مکان‌هایی که دید کافی وجود ندارد و امکان بررسی با چشم نیست، وارد نکنید.
پیش از آن‌که وارد چادر یا سایه‌بان شوید یا در آن اقامت کنید، ابتدا آن را به‌طور کامل بررسی نمایید. همچنین از نشستن روی تنه‌های درخت افتاده یا تخته‌سنگ‌ها پیش از بررسی دقیق پرهیز کنید.
پس از غروب آفتاب از جمع‌آوری هیزم خودداری کنید و در طول روز نیز، پیش از برداشتن چوب‌های انباشته، ابتدا آنها را با کمک یک چوب بلند جابه‌جا کنید.
برد حمله‌ی مار‌ها بسته به گونه‌ی آنها متفاوت است، اما معمولاً بیش از ۵۰ سانتی‌متر نیست بنابراین اگر ماری را مشاهده کردید، به محدوده‌ی دسترسی آن نزدیک نشوید و سریعاً از محل دور شوید.
چنانچه ناچار به اقامت در چادر هستید، محل برپایی آن را در فضایی باز و امن انتخاب کنید.
کمک‌های اولیه برای فرد گزیده‌شده
در صورتی که با فردی که دچار مارگزیدگی شده مواجه شدید، باید او را به سرعت به اولین مرکز بهداشتی (مراکز جامع خدمات سلامت) یا مراکز درمانی منتقل کنید، اما در مسیر، می‌توانید اقدامات و کمک‌های اولیه زیر را انجام دهید:
خونسردی خود را حفظ کنید.
بیمار را آرام کنید و ترجیحا به پشت بخوابانید.
اشیایی مانند ساعت النگو انگشتر و کفش را در بیاورید.
عضو آسیب دیده را بی حرکت کنید.
باید کمی بالاتر از محل نیش را با یک تکه پارچه پهن (مانند روسری با پهنای حدود ۱۰ سانتی متر) به آرامی ببندید تا گسترش زهر در خون کند شود، فشار پارچه بسته شده باید به اندازه‌ای باشد که یک انگشت به راحتی از زیر آن عبور کند و همچنین باعث قطع نبض در نقاط انتهایی اندام نشود.
از خوراندن هرگونه مواد غذایی به فرد گزیده شده، خودداری کنید، زیرا با افزایش ضربان قلب باعث افزایش جذب سم می‌شود.
هرگز از طناب یا نوار و کش برای بستن بالای زخم استفاده نکنید.
از استفاده از سرمادرمانی یا قرار دادن یخ بر روی محل گزش خودداری کنید.
مصدوم باید در وضعیت درازکش با اندام صاف یا آویزان پایین‌تر از سطح قلب به مرکز درمانی منتقل شود.
از شست‌وشو و هرگونه دستکاری محل گزش اعم از برش مکش سوزاندن اکیداً خودداری شود.
