جوان آنلاین: مراسم افتتاحیه و اکران فیلم «رنگ انار» به کارگردانی سرگئی پاراجانف، با حضور داویت بنوچیان، رئیس بنیاد ملی فیلم ارمنستان و کارن آوتیسیان، رئیس بنیاد توسعه فرهنگی و رییس جشنواره زردآلوی طلایی ارمنستان، در کنار جمعی از مدیران فرهنگی و سینمایی ایران از جمله رائد فریدزاده رییس سازمان سینمایی، فاطمه محمدی مدیرعامل موزه سینما، حامدجعفری مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، علیرضا اسماعیلی، سرپرست معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی، محمد طیب مدیرکل امور جشنواره‌ها و همکاری‌های بین‌الملل سازمان سینمایی، حجت طباطبایی، مدیرکل حوزه ریاست سازمان سینمایی، مسعود نجفی، مدیرکل روابط عمومی سازمان سینمایی و لادن طاهری، مدیر فیلمخانه ملی ایران، برگزار شد.
در ابتدای این مراسم داویت بنوچیان رییس بنیاد سینمای ارمنستان، درباره توسعه و تعامل فرهنگی میان ایران و ارمنستان گفت: حضور نمایندگان فرهنگی ارمنستان در ایران و بازدید از مراکز سینمایی، گامی مهم در توسعه روابط فرهنگی دو ملت است. در پی سفر اخیر آقای پزشکیان به ارمنستان و توافقات صورت‌گرفته، مقرر شد تبادلات و همکاری‌های فرهنگی گسترش یابد و سینما به‌عنوان یکی از حوزه‌های کلیدی این ارتباطات، فرصتی ارزشمند برای تعاملات پیشرفته‌تر باشد. امیدواریم این ارتباطات در فضای گسترده‌تر و عمیق‌تر ادامه پیدا کند.
پاراجانف، شاعری در قاب سینما
در بخش دیگر این مراسم کارن آوتیسیان، رئیس بنیاد توسعه فرهنگی و رییس جشنواره زردآلوی طلایی ارمنستان، با قدردانی و توجه به ارزش سینمای پاراجانف، بیان کرد: «خیلی خوشحالم که در این مکان بسیار ویژه حضور دارم. اینجا جای مناسبی است برای بررسی آثار پاراجانف. ما بررسی آثار این هنرمند را از سال گذشته در آرژانتین شروع کردیم و خوشحالم که امروز در ایران هم این اتفاق در حال رخ دادن است.»
او افزود: این رویداد به مناسبت صد و یکمین سال تولد آقای پاراجانف و آغاز قرن دوم زندگی ایشان برگزار می‌شود و خیلی خوشحالم که آثارشان در موزه سینما، فضایی فرهنگی و مهم، به نمایش گذاشته می‌شود. این مکان به‌عنوان مرکزی برای تبادلات فرهنگی، تمدنی و اجتماعی میان کشور‌ها شناخته می‌شود.
آوتیسیان ادامه داد: ارتباط میان فرهنگ‌های مختلف در قرن بیستم اهمیت ویژه‌ای دارد. به نظر من، پیدا کردن کسی که بتواند سینما را به زبان مردم بیاورد و حس و فکر را به شکل هنری بیان کند، کار ساده‌ای نیست. سه فیلمی که برای بررسی انتخاب شده‌اند، دید وسیعی از آثار پاراجانف به مخاطب می‌دهند و تماشای آنها بسیار مهم است.
رئیس بنیاد توسعه فرهنگی ارمنستان، بیان کرد: آثار پاراجانف مثل شعر هستند و به همین دلیل درک آنها سخت است. دلیلش هم استفاده از بازیگرانی است که در فارسی به آنها «نابازیگر» می‌گویید؛ یعنی افرادی که به صورت حرفه‌ای بازیگر نیستند و این موضوع، فهم فیلم‌هایش را دشوار می‌کند.
او سپس توضیح داد: وقتی با یک اثر هنری مواجه می‌شویم، دو کار انجام می‌دهیم؛ اول تجربه کردن آن اثر و دوم تلاش برای فهمیدن آن. گاهی ممکن است ما تجربه‌ای از یک اثر داشته باشیم، اما نتوانیم آن را به‌طور کامل درک کنیم. تجربه کردن اثر هنری، حتی از فهم کامل آن هم مهم‌تر است و هر کسی می‌تواند آن را از زاویه نگاه خودش تفسیر کند.
آوتیسیان در پایان گفت: امیدواریم بتوانیم این مرز‌ها را بشکنیم. ایران کشوری است که ریشه عمیقی در شعر دارد و تجربه هنری غنی‌ای دارد. برای مخاطب هم تجربه‌ای که از دیدن این آثار کسب می‌کند، مهم‌تر از فهم کامل آنها است.
تاثیر سینمای پاراجانف بر فیلمسازان ایرانی
در ادامه مراسم، رائد فریدزاده، رییس سازمان سینمایی، با اشاره به تفاهم‌نامه‌ای که در جریان سفر رئیس‌جمهور به ارمنستان منعقد شد و زمینه‌های گسترده‌ای برای همکاری سینمایی میان دو کشور ترسیم کرده است، اظهار کرد: این تفاهم‌نامه در حوزه‌های مختلفی همچون تولید مشترک، همکاری‌های میان‌جشنواره‌ای، تبادل استاد و دانشجو و همکاری در حوزه فیلم‌های کوتاه و مستند، فرصت‌های تازه‌ای ایجاد کرده است؛ فرصت‌هایی که می‌تواند زمینه‌ساز تولید آثاری مشترک از سوی فیلمسازان ایران و ارمنستان باشد.
او با اشاره به شخصیت سینمایی برجسته این رویداد ادامه داد: امروز ما میزبان یکی از بزرگ‌ترین فیلمسازان قرن بیستم هستیم؛ هنرمندی که پیوندی عمیق میان شعر، اندیشه و سینما ایجاد کرده است. پاراجانف بی‌دلیل مورد توجه سینمای ایران قرار نگرفته است. چراکه آثارش تأثیر عمیقی بر سینماگران ما گذاشته است.
فریدزاده در ادامه سخنان خود را اینگونه ادامه داد: امروز در موزه سینمای ایران گرد هم آمده‌ایم تا به بهانه نمایش گزیده‌ای از آثار سرگئی پاراجانف، یکی از بزرگ‌ترین شاعران تصویر و روایت در قرن بیستم، ادای احترام کنیم؛ نه فقط به یک فیلم‌ساز، بلکه به یک هنرمند همه‌جانبه. هنرمندی که در آثارش شعر، نقاشی، موسیقی و تئاتر درهم‌تنیده و جهان تازه‌ای از زیبایی و استعاره را خلق کرده است.
رئیس سازمان سینمایی، درباره ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد سینمای پاراجانف گفت: سینمای پاراجانف، سینمای اسطوره و حافظه است؛ سینمایی که در فرهنگ منطقه ریشه دارد، اما از مرز‌های ملی فراتر می‌رود و زبانی جهانی را می‌سازد. او توانست با بهره‌گیری از عناصر فرم، نماد و آیین، تصویری خلق کند که در عین جهانی‌بودن، عمیقاً بومی باقی بماند.
او در ادامه با اشاره به نقش جامعه ارامنه در تاریخ سینمای ایران افزود: در تاریخ سینمای ایران، جامعه ارامنه نقش مؤثر و سازنده‌ای در شکل‌گیری و بالندگی هنر هفتم ایفا کرده‌اند. نخستین سالن‌های سینما، اولین استودیو‌های فیلم‌برداری و بسیاری از هنرمندان برجسته در عرصه بازیگری، موسیقی و طراحی صحنه، از دل همین جامعه برخاسته‌اند. نام‌هایی، چون آوانس اوگانیانس، ساموئل خاچیکیان و واروژ کریم مسیحی، یادآور این پیوند عمیق میان ارامنه و سینمای ایران هستند.
فریدزاده درباره اهمیت برگزاری هفته فیلم پاراجانف تأکید کرد: هفته فیلمی که در آن آثار پاراجانف به نمایش در می‌آید، فرصتی است برای یادآوری یک میراث فرهنگی مشترک؛ میراثی که نه‌تنها به تاریخ سینما تعلق دارد، بلکه به همزیستی و گفت‌وگوی تمدنی در این سرزمین معنا بخشیده است.
رئیس سازمان سینمایی در پایان با تأکید بر جنبه فرهنگی و زیبایی‌شناسانه این رویداد تصریح کرد: این رویداد را باید همچون سفری دانست؛ سفری به جهان خیال و تصویر، سفری به باغ‌های رنگین و سفری برای تجدید پیوند میان فرهنگ‌ها و نسل‌ها؛ سفری به رنگ ارغوان، همچون عاشقی که در پی یافتن افسانه قلعه سورام است. امیدوارم نمایش این آثار، الهام‌بخش هنرمندان جوان باشد و یادآور این حقیقت که سینما، بیش و پیش از هر چیز، هنر گفتوگو و فهم مشترک است.
نگاهی به دنیای شاعرانه پاراجانف
پیش از آغاز نمایش فیلم، روبرت صافاریان منتقد سینما، در توضیحاتی کوتاه، با اشاره به مضمون فیلم «رنگ انار» گفت: این فیلم، یکی از عاشقانه‌ترین آثار پاراجانف است و روایت‌گر زندگی یک شاعر واقعی است؛ اگرچه برخی از بخش‌های آن، آمیخته با افسانه یا بازسازی‌های شاعرانه است. نام این شاعر «صایات نُوا» یا همان‌طور که در فیلم آمده «صیاد نوا» است. شاعری که در قرون هجده و نوزده میلادی می‌زیسته و اطلاعات دقیقی از زندگی او در دست نیست؛ اما همان اندک اطلاعات موجود، می‌تواند در فهم بهتر فیلم به مخاطب کمک کند.
او درباره سیر زندگی این شاعر توضیح داد: در دوران جوانی، سایات نوا وارد دربار پادشاه گرجستان شده و گویا در همان‌جا، دل‌باخته خواهر پادشاه می‌شود. همین ماجرای عاشقانه سبب می‌شود که از دربار اخراج شود. البته این روایت، همچون بسیاری از وقایع تاریخی، آمیخته با افسانه است. با این حال، دوره‌ای از زندگی او به عنوان ملک‌الشعرای دربار شناخته می‌شود و پس از آن، به زندگی روحانی روی می‌آورد و سال‌های زیادی را در کلیسا‌ها و دیر‌ها می‌گذراند و در نهایت، همچون هر انسان دیگری، زندگی‌اش به پایان می‌رسد.
این منتقد با بیان اینکه بخش‌هایی از فیلم، به دوران کودکی شاعر می‌پردازد که البته اطلاعاتی از آن در دست نیست و در واقع می‌تواند دوران کودکی هر انسانی باشد، ادامه داد: آنچه در فیلم خواهید دید، یک سیر زندگی‌نامه‌ای است؛ از کودکی تا نوجوانی، سپس بزرگسالی و در نهایت مرگ. اما پاراجانف هرگز نخواسته یک زندگی‌نامه معمولی ارائه دهد. او تلاش کرده با استفاده از اشیاء، لوکیشن‌ها و نشانه‌هایی که از آن دوران باقی مانده و نیز با بهره‌گیری از اشعار خود سایات نوا، تصویری شاعرانه و متفاوت از زندگی این شاعر خلق کند.
صافاریان درباره میان‌نوشته‌های فیلم توضیح داد: در خلال فیلم، متن‌هایی ظاهر می‌شود که درواقع برگرفته از اشعار خود سایات نوا هستند. این شاعر، به سه زبان ارمنی، گرجی و آذری شعر سروده و همین ویژگی، یکی از جذابیت‌های زندگی و آثار او است.
او در پایان گفت: به گمان من، دلیل اینکه پاراجانف سراغ سایات نوا رفته این است که خود او نیز در همین سه کشور یا درباره فرهنگ همین سه کشور فیلم ساخته است: ارمنستان، گرجستان و آذربایجان. البته باید اوکراین را نیز اضافه کرد، چراکه یکی از مهم‌ترین آثار پاراجانف، در آن کشور ساخته شده است.
گفتنی است هفته فیلم پاراجانف، با نمایش سه فیلم رنگ انار، عاشق غریب و افسانه قلعه سورام، از ۱۶ تا ۱۸ شهریورماه، در موزه سینما، برگزار می‌شود.
