جوان آنلاین: داستان‌های ادبی به مهم‌ترین و کم‌ریسک‌ترین منبع الهام و ایده‌پردازی برای تولید سریال در پلتفرم‌های خارجی تبدیل شده‌است و آنها سرمایه‌گذاری کلانی را به این موضوع اختصاص داده‌اند. مدیران پلتفرم‌های جهانی به خوبی به قدرت ادبیات و توان نویسندگان برای داستان‌پردازی پی برده‌اند و می‌دانند در صنعت سریال‌سازی، قدرت داستانگویی مهم‌ترین اصل برای جذب مخاطب است.
در حالی که مدیران پلتفرم‌های جهانی متوجه اهمیت ادبیات در سریال‌سازی شده‌اند و برای اقتباس از آثار ادبی، رقم‌های زیادی هزینه می‌کنند، مدیران پلتفرم‌های داخلی همچنان به ساختن داستان‌هایی کلیشه‌ای و ضعیف بسنده کرده‌اند.
ساختن سریال‌هایی با مضامینی مثل خیانت، انتقام، درگیری، نارفیقی و عشق‌های نافرجام به قدری در چند سال اخیر مدام در حال تکرار بوده که به مخاطبان شبکه نمایش خانگی اجازه نداده سوژه‌های دیگری را تماشا کنند. گیر انداختن مخاطب با داستان‌هایی تکراری عاملی شده تا شبکه نمایش خانگی قدرت دربرگیری‌اش بین بخش زیادی از جامعه را از دست بدهد.
اهمیت اقتباس در پلتفرم‌های جهانی
این در حالی است که پلتفرم‌های مطرح جهانی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در اقتباس از آثار ادبی داشته‌اند. آنها به درستی فهمیده‌اند باید در سوژه‌یابی و شخصیت‌پردازی تنوع و تکثر داشت و نباید مخاطب را با داستان‌ها و ایده‌های کلیشه‌ای خسته کرد. بر اساس گزارش رسانه‌های خارجی، سریال‌های اقتباسی از کتاب‌ها در فصل اول خود حدود سه برابر بیشتر از سریال‌های غیراقتباسی تقاضا دارند، که نشان‌دهنده جذابیت بالای این نوع محتوا برای مخاطبان است.
برای نمونه باید گفت پلتفرم نتفلیکس تنها در یک سال حدود ۵۰ پروژه اقتباسی از کتاب‌ها را به تولید رسانده است. این پروژه‌ها شامل رمان‌ها، مجموعه داستان‌ها و رمان‌های گرافیکی می‌شوند که بسیاری از آنها به سریال‌های تلویزیونی تبدیل شده‌اند.
نتفلیکس در سال گذشته میلادی حدود ۲/ ۱۶ میلیارد دلار برای تولید محتوا هزینه کرده و انتظار می‌رود این رقم در سال ۲۰۲۵ به حدود ۱۸میلیارد دلار افزایش یابد که بخشی از این بودجه به اقتباس‌های ادبی اختصاص یافته‌است. نتفیلکس به تازگی برای اقتباس از رمان «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز یکی از پرهزینه‌ترین تولیدات تلویزیونی در تاریخ امریکای لاتین را جلوی دوربین برد.
خریدن حق اقتباس با رقم‌های بالا
نتفلیکس و دیگر پلتفرم‌های جهانی برای اقتباس و خریدن حق مؤلف به هیچ عنوان خساست به خرج نمی‌دهند، بلکه به نقش و اهمیت نویسندگان آثار ادبی واقف هستند. برای نمونه نتفلیکس حق اقتباس رمان عاشقانه «عشق پیچیده» را با مبلغی هفت رقمی خریداری کرده‌است. همچنین این پلتفرم در سال ۲۰۱۸ حقوق کامل مجموعه «سرگذشت نارنیا» اثر سی. اس. لوئیس را خریداری کرد تا جای گله و شکایتی برای نویسنده باقی نماند. آمازون نیز برای تولید سریال «ارباب حلقه‌ها: حلقه‌های قدرت» بیش از یک میلیارد دلار هزینه کرده که فقط ۲۵۰ میلیون دلار صرف خرید حقوق مؤلف شده‌است.
برخلاف سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی داخلی که تهیه‌کنندگان معمولاً ارقام کمی را به نویسندگان بابت خریدن حق امتیاز اثرشان می‌دهند، در مدیوم‌های جهانی رقم‌های بالایی به نویسندگان بابت خریدن حق امتیاز می‌دهند؛ رقم‌هایی که حتی با دستمزد ستاره‌های آن اثر برابری می‌کند و اهمیت پرداختن به داستان را به مخاطبان یادآوری می‌کند.
پلتفرم‌های داخلی تا الان توجه زیادی به آثار ادبی داخل کشور نشان نداده‌اند. بحث پایین بودن رقم پرداختی از سوی تهیه‌کنندگان به نویسندگان برای خریدن حق امتیاز یک اثر ادبی، چالشی پایان‌ناپذیر در آثار نمایشی کشور بوده‌است. در حال حاضر که پلتفرم‌های نمایش خانگی مبالغ زیادی از بابت فروختن حق اشتراک و گرفتن تبلیغات مختلف دریافت می‌کنند، بد نیست برای همیشه به معضل خریدن ارزان آثار ادبی پایان دهند.
تلاش‌هایی اندک برای اقتباس
در شبکه نمایش خانگی تا به امروز اندک تلاش‌هایی جهت اقتباس از ادبیات داستانی‌مان در چند سال اخیر رخ داده که چندان چشمگیر نبوده‌اند. فصل اول سریال «زخم کاری» بر پایه رمان «بیست زخم کاری» محمود حسینی‌زاد ساخته شد؛ همچنین سریال «یاغی» براساس رمان «سالتو» نوشته مهدی افروزمنش ساخته‌شد ولی این تلاش‌ها به جریانی ادامه‌دار بدل نگشت.
این اقتباس‌ها سبب نشد تا پلتفرم‌های نمایش خانگی و کارگردانان به آثار ادبی شاخص ایران توجهی ویژه کنند. آثار ادبی مهم و تأثیرگذاری ایران همچنان در کنج کتابخانه‌ها خاک می‌خورند و پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی برای ساخت سریال اهمیتی به داستان‌های آنها نمی‌دانند.
حالا پس از گذشت چند سال به نظر می‌رسد، توجه به آثار ادبی شاخص مورد توجه کارگردانان قرار گرفته است. نرگس آبیار که بار‌ها در گفت‌وگوهایش اعلام کرده که آرزوی ساختن سریالی با اقتباس از رمان «سووشون» سیمین دانشور را داشته، با اثرش به یکی از داستان‌های مهم ادبیات کشور پرداخته‌است. او همچنین بر اساس رمان محبوب «بامداد خمار»، سریال دیگری ساخته که نشان می‌دهد آبیار توجه ویژه‌ای به مقوله ادبیات و اقتباس دارد.
از سوی دیگر، خبر‌هایی مبنی بر تولید فیلم «چشم‌هایش» توسط بهمن فرمان‌آرا منتشر شده‌است. این فیلم که با اقتباس از رمان مشهور بزرگ علوی ساخته شده، مدتی تولیدش متوقف مانده بود و از سرگیری دوباره‌اش، می‌تواند برای شبکه نمایش خانگی نویدبخش باشد.
همچنین زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که فرمان‌آرا قصد ساخت سریالی از رمان «داستان جاویدان» اسماعیل فصیح را دارد. رمانی که فصیح، شش سال برای نوشتن آن زمان گذاشت و تاکنون بیش از ۲۰ بار تجدید چاپ شده‌است.
به نظر می‌رسد این کارگردانان از روی ذوق و علاقه خودشان به سمت اقتباس از سوی این آثار ادبی رفته‌اند و برنامه خاصی از سوی پلتفرم‌های نمایش خانگی بابت اقتباس از رمان‌ها و توجه به ادبیات دیده نمی‌شود. پلتفرم‌های نمایش خانگی برای خروج از وضعیت تکراری و فاقد جذابیت فعلی باید برنامه‌ای مشخص برای اقتباس از داستان‌های ادبی داشته‌باشند. سریال‌های نمایش خانگی به هوا و فضای تازه نیاز دارند. حرکت روی سوژه‌های ضعیف و بی‌محتوا دردی از وضعیت فعلی شبکه نمایش خانگی دوا نخواهد کرد.
