جوان آنلاین: ایران کشوری متنوع از لحاظ تنوع زیستی است، شناسایی حدود ٣٧ هزار و ۵٠٠ گونه جانوری و بیش از هشت هزار گونه گیاهی گواه این ادعا است، در کنار اینها ۵۷۹ گونه پرنده، ۲۱۴ گونه پستاندار، ۲۸۴ گونه خزنده، ۲۳ گونه دوزیست، ۳۰۹ گونه ماهی آب شیرین و ۷۶۳ گونه از ماهیان دریایی در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر را هم کنار اینها قرار دهیم، می‌رسیم به بهشتی از انواع جانوران که در زیستگاه‌های خشکی و دریایی کشور زندگی می‌کنند.
به گزارش ایرنا، همچنین حدود ٣۵ هزار و ٢٨٣ گونه از بی مهرگان در کشور شناسایی شده‌اند که بیش از ٣٢ هزار و ۶٠٠ گونه از آنها بندپایان هستند، بیش از ۹۴ درصد تنوع گونه‌ای جانوران کشور به بی مهرگان و کمتر از ۶ درصد به مهره داران تعلق دارد، حشرات با حداقل ۲۶ هزار و ۸۰۰ گونه بیش از ۷۰ درصد از کل گونه‌های کشور را به خود اختصاص می‌دهند.
البته باید بگویم که اینها قسمت خوب ماجراست، درست است که تنوع زیستی غنی داریم مثلا گونه‌های پرنده ایران به تنهایی با تمام اروپا برابری می‌کند، اما این ماجرا قسمت تاریک هم دارد و آن در خطر انقراض بودن بخش زیادی از گونه‌ها است، به طوری که بر اساس آخرین اطلاعات اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، تعداد ۱۵۴ گونه از مهره داران ایران در فهرست گونه‌های در تهدید قرار دارند، برای نمونه یوزپلنگ آسیایی و میش مرغ را می‌توان نام برد که تعدادشان در طبیعت به زیر ۲۵ عدد رسیده است، در کنار آنها ۵ گونه ماهی خاویاری دریای خزر را هم می‌توان نام برد که در دنیا بی نظیرند، اما در حال محو شدن از پهنه آبی خزر هستند.
به اعتقاد کارشناسان، انقراض گونه‌ها پدیده‌ای طبیعی است، اما مساله مهم سرعت در این روند است که جای نگرانی دارد که متاسفانه در عصر حاضر به علت دخالت‌های انسان و توسعه بی ضابطه شتاب گرفته است، نکته مهم این است که انقراض گونه‌ها به تنوع زیستی آسیب وارد می‌کند و می‌تواند پیامد‌های جدی بر اکوسیستم‌ها و سلامت کره زمین داشته باشد.
با توجه به اهمیت موضوع رئیس جمهور در جلسه شورای‌عالی حفاظت محیط زیست با اشاره به اهمیت این حوزه، گفت که اگر محیط زیست تخریب شود، انسان‌ها نیز آسیب جدی خواهند دید، بنابراین باید برنامه جامعی داشته باشیم تا مانع نابودی محیط زیست شویم، مهمترین مشکل کشور در زمینه محیط زیست، فقدان یک برنامه جامع است، به همین دلیل اقداماتی که تاکنون در این زمینه انجام شده، به اندازه کافی مشکلات را حل نکرده است.
مسعود پزشکیان تاکید کرد: کشور به برنامه عملیاتی و جامع در زمینه محیط زیست نیاز دارد تا همه بخش‌های مختلف محیط زیستی به صورت یکپارچه دیده شوند. باید برنامه‌ای تهیه شود که شامل اهداف، فرضیات، اقدامات عملیاتی، منابع مالی و نتیجه باشد.
یکی دیگر از اقدامات سازنده در این راستا دادن مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی به سازمان حفاظت محیط زیست است که با موافقت رئیس جمهور انجام شد. مرجعیت این کنوانسیون از سال ۱۳۹۷ در اختیار وزارت جهاد کشاورزی بود.
این دو اقدام و دستور مستقیم رئیس جمهور نشان می‌دهد که دولت چهاردهم نسبت به مسائل محیط زیست و تنوع زیستی کشور حساس است که جای خوشحالی دارد.
با نگاهی گذرا به نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها در دنیا می‌توان دریافت که خطر انقراض گونه‌ها فقط بیخ گوش طبیعت ایران نیست بلکه در کمین بسیاری از کشورها نشسته است، در این راستا بر اساس پژوهشی در سال ۲۰۲۲، نزدیک به ۱۵۰ تا ۲۶۰ هزار عدد از گونه‌های شناخته شده کره زمین از سال ۱۵۰۰ میلادی از بین رفته‌اند.
دستور رئیس جمهور برای تهیه برنامه راهبردی حفاظت از تنوع‌زیستی
بر این اساس برای افزایش آگاهی‌ها از مسائل مربوط به تنوع زیستی، سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ کنفرانسی را درباره حمایت از محیط‌زیست در ریودوژانیرو برگزار کرد که یکی از دستاورد‌های آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است، ایران هم در سال ۱۳۷۵ به این کنوانسیون پیوست، بعد از آن روز ۲۲ می‌برابر با اول خرداد روز جهانی تنوع زیستی نامگذاری شد و هر سال بنا به شرایط محیط زیست و تنوع زیستی دنیا یک شعار برای این روز تعیین می‌شود که شعار امسال «زندگی همسو با طبیعت و توسعه پایدار» انتخاب شده است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتوگو با خبرنگار ایرنا گفت: اول خرداد روز جهانی تنوع زیستی است و امسال برای این روز شعار «زندگی همسو با طبیعت و توسعه پایدار» تعیین شده است، در همین ایام رئیس جمهور دستور داد که برنامه راهبردی حفاظت از تنوع زیستی کشور تهیه شود و در این راستا جمعی از متخصصان را گرد هم آوردیم و اولین جلسه هم اندیشی برای تدوین این برنامه را آغاز کردیم و همزمان با این روزها، مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی هم به سازمان محیط زیست محول شد.
حمید ظهرابی افزود: این اتفاقات خوب مرتبط با حفاظت از تنوع زیستی و اثرگذار در حفظ تنوع زیستی کشور را در ایام مرتبط با روز جهانی تنوع زیستی باید به فال نیک گرفت و باید از این فرصت نهایت بهره را ببریم و با مشارکت تمام ذینفعان مرتبط در حوزه تنوع زیستی، اساتید، متخصصان، دستگاه‌های اجرایی ذیربط، سازمان‌های مردم نهاد، مردم محلی و دیگر ذینفعان این حوزه بتوانیم برنامه‌ای جامع و کامل را برای حفاظت از تنوع زیستی کشور فراهم کنیم.
وی درباره اهداف کنوانسیون تنوع زیستی گفت: کنوانسیون تنوع زیستی سه هدف کلی دارد؛ «اول حفاظت از تنوع زیستی، دوم بهره برداری پایدار از تنوع زیستی و سوم تقسیم عادلانه منافع حاصل از تنوع زیستی» که این سه بخش باید با مشارکت و همراهی همه ذینفعان با اولویت جوامع محلی اتفاق بیفتد تا به یک حفاظت پایدار دست پیدا کنیم، حفاظت از محیط زیست باید حفاظتی پایدار باشد و پایداری هم زمانی تحقق می‌یابد که به مسائل اقتصادی و اجتماعی در برنامه ریزی‌ها توجه کنیم چرا که حفاظت پایدار هم باید اصول توسعه پایدار را رعایت کند.
ظهرابی ادامه داد: بنابراین حرکت به سمت و سویی که باعث می‌شود مردم محلی و سایر ذینفعان منافع خودشان را هم راستا با حفاظت ببینند می‌تواند به پایداری حفاظت کمک کند، بر این اساس همه برنامه‌ها روی این اصول متمرکز خواهد شد که به نحوی بتوانیم مشارکت همه ذینفعان را در برنامه‌های خود داشته باشیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: تاکنون حدود ٣٧ هزار و ۵٠٠ گونه جانوری و بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهی در ایران شناسایی شده است همچنین تعداد ۵۷۹ گونه پرنده، ۲۱۴ گونه پستاندار، ۲۸۴ گونه خزنده، ۲۳ گونه دوزیست و ۳۰۹ گونه ماهی آب شیرین در سطح کشور شناسایی شده است و علاوه بر ماهیان آب شیرین، ۷۶۳ گونه از ماهیان دریایی در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر شناسایی شده‌اند.
وی افزود: تاکنون حدود ٣۵ هزار و ٢٨٣ گونه از بی مهرگان در کشور شناسایی شده‌اند که بیش از ٣٢ هزار و ۶٠٠ گونه از آنها بندپایان هستند، بیش از ۹۴ درصد تنوع گونه‌ای جانوران کشور به بی مهرگان و کمتر از ۶ درصد به مهره داران تعلق دارد. حشرات (با حداقل ۲۶۸۰۰ گونه)، بیش از ۷۰ درصد از کل گونه‌های کشور را به خود اختصاص می‌دهند. به هر حال، بی مهرگان کشور تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده‌اند و برآورد‌ها نشان می‌دهند که تعداد زیادی گونه از بی مهرگان کشور همچنان ناشناخته هستند.
بهره‌برداری ناپایدار منابع زیستی کشور را در شرایط نامطلوب قرار داده است
وی گفت: بر اساس آخرین اطلاعات اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، تعداد ۱۵۴ گونه از مهره داران ایران در فهرست گونه‌های در تهدید (به شدت در معرض خطر انقراض، در معرض خطر انقراض و آسیب پذیر) قرار دارند. برای نمونه، به پنج گونه ماهیان خاویاری کشور اشاره می‌شود که هر پنج گونه در فهرست IUCN در طبقه بحرانی انقراض (CR) قرار گرفته‌اند.
ظهرابی با اشاره به وضعیت تنوع زیستی کشور اظهار کرد: در کشور متاسفانه به علت بهره برداری ناپایدار از منابع زیستی شرایط در بخش‌های مختلف مرتبط با این حوزه بسیار نامطلوب است، در بحث مدیریت منابع آب به عنوان یکی از اکوسیستم‌های بسیار مهم در حفظ تنوع زیستی شرایط بسیار بدی را داریم، تقریبا بخش عمده‌ای از تالاب‌های کشور خشک شده‌اند، بسیاری از رودخانه‌ها یا خشک شده و یا تبدیل به رودخانه‌های فصلی شدند که عملا بخش عمده‌ای از کارکرد‌های حفظ تنوع زیستی را این اکوسیستم‌ها از دست دادند.
وی ادامه داد: در اکوسیستم‌های جنگلی هم شرایط بسیار ناپایدار و نامناسب است، در زاگرس امروزه به علت کشت زیراشکوب، آتش سوزی‌های متعدد و چرای بی رویه دام شاهد زوال اکوسیستم‌های جنگلی هستیم و این ضعیف شدن باعث شده که آفات و بیماری‌ها بر این اکوسیستم حاکم شود، فرسایش خاک زیاد شده، پدیده گرد و غبار رخ می‌دهد و همه اینها با هم افزایی باعث می‌شوند وضعیت ناپایدار به طور مرتب تشدید شود، این شرایط در جنگل‌های شمال کشور هم مشاهده می‌شود، بهره برداری‌های ناپایدار، تخریب ها، تصرف و تغییر کاربری آنها در روند ویلا سازی و تفریحگاه ها، آسیب بسیاری به این اکوسیستم وارد کرده است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در اکوسیستم‌های بیابانی هم بر روی بهره برداری معادن آنهم با شیوه‌های قدیمی و مخرب متمرکز هستیم و دستکاری‌ها در بالادست و سد‌هایی که ساخته می‌شود، باعث خشکاندن دشت‌های سیلابی و تالاب‌ها شده و عملا باعث تشدید پدیده گرد و غبار در مناطق بیابانی می‌شود و آسیب‌های زیادی را ایجاد کند.
وی ادامه داد: اکنون پیامد‌هایی مانند فرونشست زمین را داریم که ناشی از ناترازی منابع آب است، در واقع منابع و مصارف آب با همدیگر تطابق ندارند، سفره‌های آب زیرزمینی به شدت افت کرده و فرونشست در حال رخ دادن است.
ظهرابی گفت: در حوزه تنوع زیستی هم جمعیت حیات وحش در خارج از مناطق تحت مدیریت محیط زیست به تدریج در حال حذف شدن هستند و جمعیت بسیاری از گونه‌ها به طور قابل توجهی کاهش یافته است و گونه‌ها به سمت انقراض پیش می‌روند که وضعیت نامناسبی است وضعیت برخی از این گونه‌ها بحرانی است که از آن جمله می‌توان به یوزپلنگ آسیایی و میش مرغ اشاره کرد به طوری که جمعیت این ۲ گونه در طبیعت به زیر ۲۰ رسیده است که شرایط بسیار نامناسبی است.
سند راهبردی حفاظت از تنوع زیستی تهیه می‌شود
وی درباره تهیه برنامه حفاظت از تنوع زیستی گفت: بعد از تهیه بسته سیاستی باید بتوانیم برنامه‌های اجرایی را با زمان بندی دقیق و منابع اعتباری مورد نیاز و مشخص کردن دستگاهی باید آن عملیات را انجام دهد، تهیه کنیم، این جزییات کاملا باید در این برنامه مشخص شود تا نظارت موثر ممکن شود، خوشبختانه اولین نشست آن با مشارکت و استقبال قابل توجه متخصصان برگزار شده و این روند تا نهایی شدن برنامه‌ها ادامه خواهد یافت.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: اولین نشست تدوین سند راهبردی حفاظت از تنوع زیستی کشور با مشارکت و استقبال قابل توجه متخصصان برگزار شد و این روند تا نهایی شدن برنامه‌ها ادامه خواهد یافت.
