جوان آنلاین: با گذری به استان‌های مختلف کشور به راحتی می‌توان مشاهده کرد که وضعیت پسماند‌ها به یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی و بهداشتی تبدیل شده است. با افزایش جمعیت، توسعه صنعتی و مصرف‌گرایی، حجم پسماند‌های تولیدی به‌صورت روزافزونی در حال افزایش است. این مسئله نه‌تنها مشکلات زیست‌محیطی، بلکه مشکلات اجتماعی و اقتصادی زیادی نیز به دنبال دارد. بر همین اساس انباشت زباله و نداشتن مدیریت صحیح آن در چهارمحال و بختیاری، به تهدیدی برای اکوسیستم و منابع طبیعی آن تبدیل شده که نیازمند ورود و تصمیم عاجل مسئولان است.
متأسفانه بسیاری از پسماند‌ها در اقصی نقاط ایران به شکل مناسب مدیریت نمی‌شوند و در نتیجه، آلودگی خاک، آب و هوا به وجود می‌آید که تأثیرات منفی بلندمدتی بر سلامت جامعه و محیط‌زیست دارد. حالا و با افزایش چالش‌های زیست‌محیطی، از جمله تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و بحران پسماند، ضرورت اقدامات عملی برای حفاظت از زمین بیش از پیش احساس می‌شود. پسماند‌های تولیدشده در کشور به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند؛ پسماند‌هایی که از خانه‌ها، مراکز تجاری و تفریحی تولید می‌شوند. این نوع پسماند شامل زباله‌های غذایی، کاغذ، پلاستیک و سایر مواد بازیافتی است. پسماند‌های صنعتی که شامل پسماند‌های تولیدی در صنایع مختلف مانند کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها هستند. این پسماند‌ها اغلب حاوی موادشیمیایی خطرناک و آلاینده‌های مختلف هستند. بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مراکز بهداشتی مقادیر زیادی پسماند عفونی، شیمیایی و دارویی تولید می‌کنند که اگر به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند به شیوع بیماری‌ها و آلودگی محیط‌زیست منجر شوند. فعالیت‌های کشاورزی نیز حجم زیادی از پسماند‌های آلی و غیرآلی، مانند کاه و مواد شیمیایی، تولید می‌کنند که نیاز به مدیریت صحیح دارند.
مدیریت صحیح زباله‌ها
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری از مدیریت پسماند به عنوان برنامه ماندگار حفاظت محیط‌زیست استان در سال جدید نام برده و می‌گوید: «امسال، تدوین و اجرایی شدن برنامه مدیریت پسماند استان و استفاده از تمامی ظرفیت‌های بین بخشی، فرهنگی استان با همراهی مردم از اصلی‌ترین برنامه‌های مشارکتی حفاظت محیط‌زیست استان خواهد بود.» محسن کریمی با اشاره به معضلات مدیریت پسماند استان از همه سازمان‌های مردم‌نهاد استان خواست تا با همراهی خود در برنامه‌های آموزشی و تنویر افکار عمومی این اداره‌کل را یاری رسانند. در کشور‌های توسعه یافته، تفکیک زباله و بازیافت به یک اصل تبدیل شده است، اما در ایران هنوز این فرهنگ به‌طور کامل جا نیفتاده است. دولت و شهرداری‌ها باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند تا مردم بتوانند به‌راحتی زباله‌های خود را تفکیک کنند. آموزش عمومی نقش مهمی در کاهش آلودگی دارد. اگر مردم بدانند که چگونه می‌توانند با تغییرات کوچک در سبک زندگی خود تأثیر بزرگی بر محیط زیست بگذارند، قطعاً شاهد نتایج بهتری خواهیم بود. در همین راستا یکی از فعالان حوزه محیط‌زیست با اشاره به اهمیت مدیریت پسماند، تأکید می‌کند: «یکی از مهم‌ترین چالش‌های محیط زیستی، مدیریت صحیح زباله‌هاست. متأسفانه، بسیاری از مناطق با انباشت زباله مواجه هستند که تأثیرات مخربی بر اکوسیستم دارد. باید فرهنگ تفکیک زباله از مبدأ را در میان مردم نهادینه کنیم تا بتوانیم میزان آلودگی را کاهش دهیم.»
نیازمند قوانین سختگیرانه
یکی از کارشناسان منابع طبیعی با اشاره به اهمیت جنگل‌ها در حفظ تعادل اکولوژیکی می‌گوید: «درختکاری یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش آلودگی هوا و حفظ منابع طبیعی است. طرح کاشت یک میلیارد درخت در کشور می‌تواند تأثیر به سزایی در بهبود شرایط زیست‌محیطی داشته باشد و به کاهش اثرات مخرب تغییرات اقلیمی کمک کند.» محمد رضایی ادامه می‌دهد: «متأسفانه، در برخی مناطق شاهد تخریب جنگل‌ها و نابودی پوشش گیاهی هستیم که این امر تأثیرات جبران‌ناپذیری بر اکوسیستم دارد. باید قوانین سختگیرانه‌تری برای جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان وضع شود و مردم نیز در حفظ منابع طبیعی مشارکت بیشتری داشته باشند.»
وی تأکید می‌کند: «برنامه‌های آموزشی و فرهنگسازی در مدارس و دانشگاه‌ها می‌تواند نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی داشته باشد. اگر نسل‌های آینده از کودکی با اهمیت محیط زیست آشنا شوند، قطعاً در آینده شاهد رفتار‌های مسئولانه‌تری خواهیم بود.» مدیریت پسماند در ایران به شکل جامعی انجام نمی‌شود و با چالش‌های مختلفی روبه‌روست. در بسیاری از مناطق، پسماند‌های شهری و صنعتی به‌طور مستقیم در محل‌های دفن زباله رها می‌شوند که این روش باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود. روش‌های دفن زباله به‌طور گسترده‌ای در ایران به‌کار می‌رود، اما اغلب این محل‌ها استاندارد‌های بهداشتی و زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند. عدم تفکیک زباله در مبدأ از جمله مشکلات موجود در استان‌های ایران است. بسیاری از مردم زباله‌های خشک و‌تر را از هم تفکیک نمی‌کنند و این امر موجب می‌شود که مواد بازیافتی ارزش خود را از دست بدهند. در نتیجه، حجم زیادی از موادی که می‌توانند بازیافت شوند، به محل‌های دفن زباله فرستاده می‌شوند و از منابع ارزشمندی مانند پلاستیک، فلزات و کاغذ بهره‌برداری نمی‌شود. علاوه بر این، بازیافت در ایران به‌صورت گسترده و سیستماتیک انجام نمی‌شود. تعداد محدودی از شرکت‌ها و کارگاه‌های بازیافت فعال هستند و این صنعت به دلیل نبود سیاست‌های حمایتی و سرمایه‌گذاری ناکافی به طور کامل رشد نکرده است، این در حالی است که کشور‌های پیشرفته، از بازیافت به‌عنوان یک منبع درآمد و کاهش فشار بر محیط‌زیست استفاده می‌کنند.
