* رویترز: سریلانکا قرار است مبادله چای در برابر نفت را با ایران از ماه آینده آغاز کند
روز گذشته خبرگزاری رویترز در گزارشی عنوان کرد؛ سریلانکا قرار است ماه آینده مبادله چای به ایران را به جای 250 میلیون دلار بدهی نفت آغاز کند. این مبادله در سال 2021 برای نفت وارداتی در سال 2012 توافق شد، اما پس از کمبود بی سابقه دلار سریلانکا در سال گذشته که اقتصاد را در بدترین بحران مالی در بیش از هفت دهه گذشته فرو برد، این مبادله به تعویق افتاد.
رئیس هیئت چای سریلانکا به رویترز گفته است: «این برای ما بسیار به موقع است، زیرا ما به یک بازار مهم دسترسی داریم و ایران و سریلانکا میتوانند بدون اتکا به دلار، تجارت کنند. توافق نامه ارسال 5 میلیون دلار چای در ماه به مدت 48 ماه بود، اما ما قصد داریم با حدود 2 میلیون دلار در ماه شروع کنیم».
چای سیلان در سطح جهان محبوب‌ترین محصول کشور سریلانکا است؛ ایران یکی از خریداران اصلی چای سریلانکا بوده است، اما صادرات به طور پیوسته از 128 میلیون دلار در سال 2018 به 70 میلیون دلار در سال گذشته کاهش یافته است. سهم قابل توجهی از چای سریلانکا در حال حاضر از طریق امارات متحده عربی به ایران ارسال می‌شود، به طوری که امارات واردات چای خود از سریلانکا را در سال گذشته بیش از 2 برابر کرده و از 48 میلیون دلار در پنج سال قبل به 118 میلیون دلار رسانده است.
* پول‌های بلوکه شده نفت ایران مربوط به فروش در شرایط غیرتحریمی است
شاید در نگاه اول اینگونه به نظر برسد که ایران در شرایط تحریم، راهی به جز تهاتر پول نفت با کالا ندارد و ماجرای واردات چای سریلانکا نیز یک نمونه آن باشد، اما واقعیت چیز دیگری است. در واقع پول‌های بلوکه شده ایران و در این مورد خاص، پول بلوکه شده در سریلانکا مربوط به فروش نفت در شرایط تحریم نیست، بلکه مربوط به قبل از آن است.
به بیان ساده، پول‌های بلوکه شده نفت ایران مربوط به «قبل از تحریم‌های سال 91» و بازه زمانی کوتاه «انعقاد برجام تا خروج آمریکا از برجام» است. در این دو بازه ایران از حساب‌های رسمی خود برای بازگشت پول نفت به کشور استفاده می‌کرد که به دلیل اعمال تحریم‌ها این منابع ارزی در حساب‌های رسمی ایران بلوکه شدند. به دلیل نظارت مستقیم آمریکا بر این منابع ارزی، اساسا ایران و کشور طرف معامله اختیار چندانی در انتقال این منابع به صورت ارزی ندارند.
حتی بیژن زنگنه وزیر نفت سابق (تصویر 2) در تاریخ 11 بهمن سال 99 در پاسخ به این سوال که آیا پول نفت صادراتی ایران به کشور بازمی‌گردد یا نه؟ اینگونه توضیح می‌دهد: ما در دوره تحریم‌ها طلبی نداریم و همه پول صادرات نفت را گرفته‌ایم. پول‌هایی که از مسدود شدن آن حرف زده می‌شود مربوط به قبل از تحریم‌های آمریکاست و پول‌هایی است که در سیستم‌های رسمی بوده است و باقی مانده و بخشی از آن در عراق، کره جنوبی، امارات متحده عربی و ژاپن مسدود شده است.
در شرایط تحریم، پول صادرات نفت ایران از طریق شبکه تراستی به کشور بازمی‌گردد نه حساب‌های رسمی، در نتیجه امکان بلوکه شدن آن بسیار کم است و تاکنون اغلب منابع به کشور بازگشته است.
* دولت سیزدهم منابع بلوکه شده ایران در سریلانکا را احیا کرد
اما در ماجرای تهاتر نفت ایران با ونزوئلا نیز دولت سیزدهم برخلاف دولت قبل به جای یک رویکرد منفعلانه، توانسته با یک توافق خوب، منابع ارزی بلوکه شده را وصول کند.
طبق آمار گمرک (تصویر 3)، در سال 1400 چهار کشور صادرکننده چای به ایران به ترتیب هند با 168 میلیون دلار، سریلانکا با 107 میلیون دلار، امارات با 71 میلیون دلار و ترکیه با 24 میلیون دلار بوده‌اند. یعنی ایران به صورت معمول سالانه 107 میلیون دلار چای از سریلانکا وارد می‌کند و چه بهتر که به جای اختصاص ارز جدید، از منابع بلوکه شده خود این چای به کشور وارد شود.
تصویر 3
علیرضا پیمان‌پاک رئیس سازمان توسعه تجارت در توضیح توافق انجام شده در توئیتر (تصویر 4) نوشت: آزادسازی مطالبات ایران که قریب به 10 سال در کشوری دیگر بلوکه شده بود، با تهاتر متفاوت است. دریافت مطالبات کشور بدون 1 دلار ریزش به همراه سود دیرکرد، آن هم در قالب کالایی که بانک مرکزی سالانه بالغ بر 350 میلیون دلار برای تامین آن می‌پردازد، تنها کاسبان تحریم و صرافان آشنا را مکدر می‌کند.
تصویر 4
با توجه به مطالب عنوان شده، در حال حاضر 2 نکته شفاف شده است، نخست اینکه «پول‌های بلوکه شده نفتی ایران مربوط به فروش نفت در شرایط غیرتحریمی است و در شرایط تحریم همه ارز نفتی وصول می‌شود» و دوم اینکه «دولت سیزدهم توانسته است با آزادسازی منابع ارزی خود در سریلانکا آن را صرف واردات کالایی کند که اگر تحریم نیز نبود باید آن را وارد کشور می‌کرد».
