چند روزی است که لایحه برنامه هفتم توسعه ازسوی سازمان برنامه و بودجه رونمایی شده‌است. لایحه فوق که سرانجام پس از تأخیری بیش از دو سال ارائه شد، حاوی برنامه‌های دولت برای پنج سال آینده کشور در حوزه‌های مختلف است که فصل هفدهم آن به بخش علوم، تحقیقات و آموزش عالی اختصاص یافته‌است. نگاهی کلی به مواد ارائه‌شده در این فصل نشان‌دهنده وجود ۹ ماده است، اما نکته اساسی در این زمینه وجود برخی مواد و بند‌های بسیار مهم و اساسی مرتبط با این حوزه در میان سایر فصول است که گاهی اثرگذاری آن‌ها می‌تواند بیش از فصل هفدهم که به طور مستقیم برای نظام آموزش عالی تدوین شده‌است، باشد. اما مهم‌ترین محور‌های قابل احصا‌ی برنامه در ارتباط با حوزه علوم، تحقیقات و آموزش عالی را می‌توان شامل: ساماندهی رشته‌های دانشگاهی و ایجاد رشته‌ها و گرایش‌های جدید براساس نیاز‌ها و آمایش سرزمین، ساماندهی مؤسسات آموزشی و پژوهشی، تقویت بازگشت و نگهداشت نخبگان، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و جذب دانشجوی بین‌المللی؛ ارتقای بهره‌وری و اثربخشی هزینه‌کرد آموزش عالی (یا به طور ویژه محدود کردن آموزش عالی رایگان)؛ توسعه پژوهش‌های تقاضا‌محور و حل مسائل جامعه از طریق اصلاح آیین‌نامه‌ها و مقررات درونی حوزه آموزش عالی و در نهایت تقویت بخش خصوصی در تربیت نیروی انسانی به ویژه در بخش علوم پزشکی.
مقایسه رویکرد کلی لایحه برنامه هفتم توسعه در بخش علوم، تحقیقات و آموزش عالی با برنامه‌های پیشین نشان‌دهنده عزم تدوین‌کنندگان برنامه حاضر برای ایجاد تحول در این حوزه نسبت به برنامه‌های پیشین است. توجه به اصل سی‌ام قانون اساسی و ارتقای بهره‌وری و اثربخشی آموزش عالی، استفاده از توان بخش غیردولتی در آموزش پزشکی و ساماندهی رشته‌های تحصیلی بر مبنای نیاز کشور و آمایش سرزمینی از برجسته‌ترین محور‌ها در راستای ایجاد تحول می‌توانند قلمداد شوند.
اما آیا دستیابی به چنین تحولی با برنامه حاضر در پنج سال آتی ممکن است؟ رویکرد تحولی دولت در بخش حاضر قابل‌تقدیر است، اما ابهامات برنامه از یک سو و ضعف پژوهش‌های پشتیبان از سوی دیگر دستیابی به چنین تحولی را با تردید‌های جدی همراه ساخته‌است. به این مهم باید عکس‌العمل کنشگران و ذی‌نفعان را نیز افزود؛ از مسئولان وزارتخانه‌های علوم و بهداشت تا اعضای هیئت علمی و خانواده‌ها که ممکن است با بخش‌های قابل‌توجهی از مواد حاضر همراهی نداشته‌باشند. نکته دیگر ساختار‌های موجود جهت ایجاد تحول است! آیا دولت در پی ایجاد تحول با ساختار‌های صلب و قفل شده فعلی است یا قصد تغییرات ساختاری به منظور عملیاتی‌سازی برنامه‌ها را دارد؛ موضوعی که در برنامه اشاره‌ای به آن نشده‌است. هر چند که شنیده‌ها حاکی از ارسال برنامه پیشنهادی فوق به وزارتخانه‌ها جهت اظهار‌نظر است و بر این اساس همچنان دست دولت برای ایجاد تغییرات در آن باز است، اما شکل موجود برنامه حاضر در بخش علوم، تحقیقات و آموزش عالی نشان از مسیری مبهم و آینده‌ای نامشخص دارد.
