دختر است دیگر؛ دریایی از لطافت و احساس و مهربانی. انگار خدا در خلقتش همه عواطف عالم را یک جا جمع کرده و از شبنم صبحگاهی، لطافت گلبرگ غنچه تازه باز شده و تلألؤ آفتاب بعد از یک شب بارانی، دختر را آفریده است. این همه احساس و لطافت، اما دختر را گاهی شکننده کرده و در معرض خطر قرار می‌دهد، به همین خاطر است که وقتی می‌خواهند تفکر و سبک زندگی جامعه‌ای را تغییر دهند، سراغ دختران‌شان می‌روند و روی تغییر افکار و روحیات آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. در کشور ما هم کم برای دختران‌مان برنامه و نقشه نداشته‌اند؛ فتنه‌هایی که با تمرکز بر لطافت روح و شخصیت دختران برنامه‌ریزی شد، اما آگاهی نسل جوان و حضور در صحنه آنان این فتنه‌ها را خنثی کرد و حالا به مناسبت میلاد با برکت بانوی کرامت حضرت معصومه (س) و روز دختر و دهه کرامت در گفتگو با حجت‌الاسلام روح‌الله دوستی، کارشناس علوم قرآنی و حدیث و مدرس دانشگاه به جایگاه دختران در اسلام و جامعه اسلامی پرداخته‌ایم و اینکه باید چه کنیم دختران‌مان در برابر هجمه‌ها و آسیب‌ها ایمن باشند.
آقای دوستی! همانطور که می‌دانید پیامبر اسلام (ص) در جامعه‌ای مبعوث شدند که دختران در آن جایگاهی نداشتند و حتی وقتی خدا به کسی فرزند دختر عطا می‌کرد آن را مایه ننگ می‌دانستند تا جایی که برخی از آنان دختران‌شان را زنده به گور می‌کردند. در چنین شرایطی بود که رسول خدا (ص) دختران را اکرام کردند و دست دخترشان حضرت زهرا (س) را می‌بوسیدند و پیش پای او از جا بلند می‌شدند. بر این اساس جایگاه دختران در اسلام چگونه است؟
اجازه دهید یک نکته را مشخص کنیم که ملاک برتری پسر و دختر بودن نیست بلکه ملاک برتری تقواست، اما ما روایت‌هایی درباره دختران داریم که به خاطر تکریم شخصیت دختر است، آن هم در زمانی که همان طور که اشاره داشتید، هیچ بهایی به دختر داده نمی‌شد! روایت‌های مختلفی درباره جایگاه دختران داریم. حضرت زهرا (س) مصداق دخترپروری در جامعه اسلامی است. همچنان که روایت داریم پیامبر (ص) می‌فرمودند: «فدا‌ها ابوها» یا هنگام سفر، حضرت زهرا (س) آخرین کسی بود که با ایشان خداحافظی می‌کرد و هنگام بازگشت از سفر اولین کسی بود که به استقبالش می‌رفت. گاهی وقت‌ها پیامبر (ص) بیان می‌کرد که من بوی بهشت را از دخترم فاطمه استشمام می‌کنم. این رفتار پیامبر (ص) چند پیام دارد؛ اول اینکه می‌خواهد جایگاه حضرت زهرا (س) را به مردم بشناساند. نکته دوم اینکه می‌خواهد ثابت کند دین الهی از کرامت دختر‌ها حمایت می‌کند و برای آن‌ها جایگاه والایی متصور می‌شود. بر این اساس هم الی‌ماشاءالله در این زمینه روایت داریم؛ «بهترین شما کسانی هستند که با دختران‌شان بهتر باشند»، «دختر که در خانه باشد ۱۲برکت از آسمان بر آن خانه نازل می‌شود و رفت‌وآمد ملائکه از خانه قطع نمی‌شود»، حتی در سوغاتی دادن باید عدالت برقرار شود و برای همه چیزی مناسب گرفته شود، اما دختران را باید مقدم بدانند. این‌ها همه به خاطر روحیاتی است که یک دختر دارد. خداوند در سوره شورا آیه ۴۱ می‌گوید: «خدا به هر کس که دلش بخواهد دختر عطا و به هر کسی که دلش بخواهد پسر عطا می‌کند»، اما در روایات داریم کسانی که دختر ندارند، این دعا را بخوانند تا خدا با آن‌ها دختر بدهد. این جایگاهی است که اسلام برای این نقش متصور شده است. دقیقاً همین نگاهی که پیامبر اسلام (ص) به دخترشان داشتند باید در خانواده‌ها هم جاری باشد.
دلیل اهمیتی که اسلام به دختران داده و جایگاهی که برای‌شان متصور شده است، چیست؟
این اهمیت دادن به چند دلیل است، نکته اول، به خاطر جایگاهی است که دختر‌ها در جامعه آن روز از دست داده بودند. نکته دوم، به خاطر شرایط حساس دختران است، دختر می‌تواند نقش‌های مختلفی تجربه کند، خواهر، مادر و همسر باشد. از همه مهم‌تر اینکه دختر جامعه‌ساز است. در داستان حضرت موسی (ع) می‌بینیم که هیچ گاه حرفی از پدر موسی (ع) به میان نیامده است بلکه تمام تأکید روی مادر ایشان است. اگر ما نیاز به یک فرد انقلابی و مبارز داشته باشیم، باید مادر تربیت شود. مادر حضرت موسی (ع) به مقامی رسیده است که به او الهام می‌شود. این مادر می‌تواند فرزندی همچون موسی (ع) را تربیت کند و همچنین نقش خواهر موسی (ع) را در این داستان شاهد هستیم. اصلاً خود کلمه دختر را در نظر بگیرید، هر حرفش پیامی گسترده دارد.
کلمه «دختر» چطور؟
اگر بخواهیم بگوییم که چرا روی دختر آنقدر تأکید شده است، اگر پیام هر حرف همین کلمه دختر را درک کنیم، می‌توانیم به جایگاه دختر برسیم. دال دختر حس دلسوزی است. پیامبر (ص) فرمودند: «دختر فرزند خوبی است که هم پرمحبت است هم خیرخواه، هم کمک‌کار، هم با برکت و هم علاقه‌مند به پاکیزگی است.» این بحث دلسوز بودن یک دختر است، چقدر خوب است که ما این دلسوز بودن را تقویت کنیم و از همه مهم‌تر اینکه دختران‌مان برای خودشان دلسوز باشند که وقت، عمر و فرصت‌های‌شان را از دست ندهند. اگر ما بتوانیم چنین دختری را تربیت کنیم، در آینده قطعاً به جایگاه قشنگی می‌رسیم. حرف دوم دختر یعنی خیرخواهی. دختر کسی است که باید خیرخواه باشد و بالاترین خیرخواهی را برای خودش داشته باشد. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «بهای شما بهشت است، خود را به کمتر از آن نفروشید.» ایشان تلاشگر بودن دختر را بیان می‌کند؛ دختری که می‌تواند مسئولیت‌پذیر باشد و است. انسان‌های مسئولیت‌پذیر محبوب هستند و اعتمادبه‌نفس‌شان بالاست و دارای احترامند و دیگران به آن‌ها اعتماد می‌کنند. «ر» دختر هم یعنی رهرو انسان‌های پاک باشید. چرا؟ چون خود این دختر بعداً راهنمای یک نسل می‌شود. مرد از دامن زن به معراج می‌رود. بر این اساس است که دشمنان وقتی می‌خواهند جامعه را نابود کنند، سراغ زنان جامعه می‌روند. وقتی زنان یک جامعه فاسد شوند، خودبه‌خود جامعه فاسد خواهد شد.
همانطور که اشاره داشتید دختران ما امروز در نوک پیکان هجمه‌ها علیه نظام اسلامی قرار دارند و بر سردر یکی از اندیشکده‌های غربی که روی سبک زندگی کار می‌کند، نوشته است: «اگر می‌خواهید جامعه را تغییر دهید، روی ذهن دختران‌شان کار کنید.» ما باید چه کار کنیم که دختران در برابر هجمه‌های سیاسی و فرهنگی دشمن ایمن شوند؟
ما چند اهرم تربیتی داریم؛ خانواده، رسانه، آموزش و پرورش. این‌ها عوامل بیرونی هستند که در تربیت یک دختر دخیلند. عامل دیگر خود دختر است که از درون وجود این دختر باید خودش هم به صلاحیت‌هایی برسد. نکته این است که این بچه چگونه توسط خانواده، رسانه و آموزشوپرورش تربیت شود که بفهمد فرقش با مرد چیست، هیچ گاه جایگاه مرد و زن نباید باهم قاطی شوند. برخی دختران ما خصلت‌های مردانه گرفته‌اند و خیلی از طلاق‌ها دلیلش این است که انگار دو مرد باهم در خانه زندگی می‌کنند.
این ویژگی‌های زنان باید چه باشد؟
به عنوان مثال، لطافت‌های زنانه و طنازی‌های زنانه است. رسانه‌های ما به سمتی می‌روند که جاهل‌بازی به بچه‌ها یاد می‌دهند. رفتار‌های مردانه در صحبت کردن و تکه انداختن باعث شده است دختر ما از لطافت و زنانگی خودش به شدت فاصله بگیرد و به شدت عقل‌گرا باشد. خودش کار می‌کند و به هیچ تکیه‌گاهی اعتقاد ندارد و تکیه‌گاهی نمی‌خواهد. دختر باید بفهمد فرقش با جنس مخالف چیست. دوم که از زن بودن خودش بدش نیاید. برخی دچار این بحران شده‌اند که چرا من باید دختر باشم! چرا باید این همه محدود باشم. باید دختران ما به این برسند که از دختر بودن خودشان بدشان نیاید و بدانند باید چه رفتار‌هایی را انجام دهند، اما متأسفانه آموزشوپرورش و رسانه‌های ما در این زمینه خوب و درست عمل نمی‌کنند.
این سه ضلع تربیتی رسانه، آموزشوپرورش و خانواده باید در این زمینه چگونه عمل کنند؟
شما فیلم «برادران لیلا» را ببینید، چقدر جایگاه پدر را تخریب و بعد چقدر روحیه مردانگی را در زنان تقویت و نسبت به آن‌ها سیاه‌نمایی می‌کند. از سوی دیگر خود خانواده هم باید محبت‌های ویژه‌ای به دختر داشته باشد. دختر وقتی به سن بلوغ می‌رسد باید محبتین پدر در رفتارش نسبت به دخترش بیشتر شود، چرا وقتی محبت را ندیده است، جذب دیگران می‌شود، این‌ها نکته‌هایی که باید در تربیت دختران‌مان حواس‌مان به آن‌ها باشد.
آقای دوستی شاید یکی از دلایلی که دختران ما نسبت به دختر بودن خودشان حس خوبی ندارند، این است که ما برای‌شان جایگاه‌شان را تبیین نکرده‌ایم و اگر این جایگاه برای‌شان تبیین شود، نه فقط نسبت به جنسیت خودشان موضع‌گیری نخواهند داشت که دختر بودن برای‌شان افتخار هم است و در همین مسیر ویژگی‌های زنانه و دخترانه خودشان را هم پرورش می‌دهند. شما اینطور فکر نمی‌کنید؟
بله، باید توجه داشت برخی مسائل دختران ما را به تنگ آورده است. مثلاً یکسری عادت‌های غلط. مقام معظم رهبری تأکید دارند که زن باید در جامعه حضور فعال داشته باشد، اما محدودیت‌ها بیش از حد مخرب است. سختگیری‌های بیش از حد در خانواده می‌تواند بچه‌ها را دچار چالش کند. تعادل رفتاری خیلی مهم است. نقش پدر و مادر در تعامل با دختران بسیار مهم است. سختگیری بیجا اشتباه است. در جامعه ما جایگاه سالمی که دختران می‌توانند در آنجا تفریح بکنند، وجود ندارد. این‌ها کمبود‌های ما در عرصه‌های مختلف است که نتوانسته‌ایم جایگاه مناسبی برای دختران‌مان فراهم کنیم.
چرا این همه در موضوعات سیاسی سراغ دختران می‌روند و راهکار مواجهه با آن چیست؟
یکی از دلایلی که دشمن دختران را برای هجمه‌های خودش انتخاب می‌کند، حساسیت این قشر است. بر این اساس دشمن با ادعای خیرخواهی آزادی و رشد زنان و دختران، به میدان می‌آید تا اهداف خودش را پیش ببرد دختران از احساسات برخوردارند و بی‌حرمتی و بی‌احترامی به این قشر خشم برانگیز و حساسیت‌زاست. ما باید آگاهی‌بخشی داشته باشیم. حضرت امام (ره) فرمودند: رسانه باید مردم را هشیار و آگاه بار بیاورد. ما آگاهی خوبی به بچه‌های‌مان نداده‌ایم که آزادی، رشد و تعالی تو چگونه محقق می‌شود و کسانی که خواهان رشد و صلاح تو هستند، باید چگونه باشند، پس اول اینکه باید به آن‌ها آگاهی بدهیم و دوم اینکه دشمن‌شناسی را به آن‌ها یاد بدهیم. این دشمن‌شناسی امر بسیار مهمی است که باید درباره آن کار کنیم و از سوی دیگر باید به فرزندان‌مان خودمراقبتی را هم آموزش دهیم.
