مذاکرات در وین به نقطهای رسیده که مذاکرهکنندگان بیشتر از هر موقع دیگری به توافق نزدیک و همزمان از هر وقت دیگری به شکست مذاکره مشرفند. این، یک موقعیت متناقض است که در یک نقطه از هر مذاکرهای ظاهر میشود؛ فرقی ندارد که مذاکرهکنندگان راست هستند یا چپ، اصلاح طلبند یا اصولگرا و تفاوتی هم نمیکند که طرف مقابل دموکرات است یا جمهوریخواه. به تعبیر حسین امیرعبداللهیان مذاکرات وین درباره مسائل فنی، به «حد اشباع» رسیده و مذاکرهکنندگان باید دست به انتخاب سیاسی بزنند. وضعیت شکننده تیمهای مذاکرهکننده در وین و به اوج رسیدن بازی متهمسازی هم دو نتیجه تبعی این وضعیت است.
«برت مک گورک» هماهنگکننده خاورمیانهای کاخ سفید روز پنج شنبه در خوشبینانهترین اظهارنظر یک مقام امریکایی طی سه ماه گذشته، گفت که ایران و امریکا در آستانه یک توافق احتمالی برای بازگشت به برجام هستند. مک گورک گفته که مذاکرات به «نقطه اوج» نزدیک شده و ایالات متحده به زودی متوجه خواهد شد که آیا ایران آماده است به پایبندی کامل به توافق هستهای ۲۰۱۵ بر اساس شرایطی که واشنگتن آن را بپذیرد، بازگردد یا خیر. این مقام کاخ سفید بهرغم حد بالای ابراز خوشبینی، احتمال شکست مذاکرات در این نقطه را هم منتفی ندانسته و گفته که واشنگتن آماده این احتمال است که مذاکرات بدون دستیابی به یک توافق شکست بخورد. سخنان مک گورک، بهرغم انعکاس موضع سفت و سخت طرف امریکایی، از یک جهت با برداشت طرف ایرانی و سایر طرفهای مذاکرهکننده از وضعیت مذاکرات در وین منطبق است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه هم دو شنبه قبل در نشست همسایگان ایران گفت که «مذاکرات فنی [در وین]در آیندهای نهچندان دور، به حد اشباع میرسد» و تأکید کرد که در چنین نقطهای، طرفها باید دست به یک تصمیم سیاسی بزنند. همچنین میخائیل اولیانوف، مذاکرهکننده روس، دیروز بعد از مذاکرات دوجانبه با علی باقری، مذاکره کننده ارشد ایران در وین، در توئیتی نوشت: «اقدامی جمعی برای تهیه پیشنویس در گفتگوهای وین از سوی همه اعضای کنونی برجام [بدون امریکا که موقعیت آن در توافق هستهای هنوز احیا نشده است]در حال اجرا است.»
مذاکرات دو و چندجانبه
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه روز پنجشنبه در گفتگو با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل یک بار دیگر بر اراده جدی ایران برای رسیدن به توافق خوب در کوتاهترین زمان ممکن تأکید کرد. شواهد و قرائن نشان میدهد که بخشهایی از توافق که مربوط به تعهدات هستهای ایران است تکمیل شده، ولی امریکا درباره چگونگی برداشتن تحریمهای ایران و تضمینهای مرتبط، انعطاف لازم را نشان نمیدهد. در حالی منابع نزدیک به مذاکرات طی چند روز اخیر گفتهاند که تعداد پرانتزهای اختلافی در چهار متن مورد مذاکره کم شده و رؤسای تیمهای مذاکرهکننده هم وارد مذاکره بر سر متنها شدهاند، منابع ایرانی میگویند که در حال حاضر، دو موضوع راستیآزمایی و تضمینها و همچنین اینکه چگونه این دو موضوع و ایدههای موجود حول آنها باید به کلمات و جملات مورد توافق تبدیل شود، مهمترین چالش مذاکرات است. این وضعیت باعث شده که تیمهای مذاکرهکننده به صورت دو به دو یا چندجانبه با یکدیگر مذاکره کنند. علی باقری، مذاکره کننده ارشد ایرانی دیروز در هتل کوبورگ با انریکه مورا، معاون کمیسیونر سیاست خارجی اتحادبه اروپا ملاقات و بعد از آن هم با نمایندگان انگلیس، فرانسه و آلمان مذاکره کرد. اگر طرفها بتوانند از طریق مذاکرات دو و چندجانبه، دیدگاهها را به همدیگر نزدیک کنند، وضعیت رو به جلو خواهد بود، در غیر این صورت، ممکن است هیئتهای مذاکرهکننده تصمیم بگیرند برای مشورت مجدد یا تصمیم سیاسی به پایتختها برگردند.
شکنندگی تیمها
این شرایط باعث شده که از یک طرف شکنندگی تیمهای مذاکرهکننده بیشتر شود و از طرف دیگر، بازی متهمسازی به نقطه اوج برسد. طی هفته گذشته منابع امریکایی از اختلاف در تیم مذاکرهکننده امریکایی و جدا شدن ریچارد نفیو و یک مذاکرهکننده امریکایی دیگر از مذاکرات خبر دادند. دیروز هم والاستریتژورنال با انتشار ابعاد دیگری از دلیل کنارهگیری ریچارد نفیو، به برخی از ابعاد اختلاف او با رابرت مالی، رئیس تیم امریکایی اشاره کرد. والاستریتژورنال به نقل از برخی منابع نوشته که دلیل اخراج نفیو از تیم رابرت مالی بروز اختلافات عمده بر سر «میزان سختگیری به تهران در جریان مذاکرات» بوده است. به نوشته این روزنامه، ظاهراً جو بایدن، رئیس جمهور امریکا مخالف اعمال سختگیری در مذاکرات است. ارنست نورمن به نقل از برخی منابع امریکا در والاستریت ژورنال نوشته است از جمله موضوعاتی که باعث اختلاف در تیم مذاکراتی امریکا شده، این است که تحریمهای موجود را تا چه حد محکم اجرا کنند و اینکه مذاکرات را با توجه به آنکه تهران آن را طولانی میکند، قطع کنند یا نه. منابع مطلع در تهران، به روایت والاستریتژورنال از اختلافات در تیم امریکایی با احتیاط نگاه میکنند. آنها تأیید میکنند که احتمالاً بایدن به دلیل در پیش بودن نطق سالانه در فوریه، نیازمند به نهایی کردن توافق با ایران است تا آن را به عنوان یک دستاورد بیان کند. با این حال، تأکید میکنند که ایران نباید روی این مسئله سرمایهگذاری کند. یک منبع نزدیک به تیم مذاکرهکننده ایرانی میگوید: «اینکه رویکرد طرف امریکایی به تحریمها چیست، اساساً به ما ربطی ندارد. مهم برای ما، لغو تحریمها و امکان راستیآزمایی آنها در یک فاصله زمانی معقول و قابل اطمینان است.»
تحرکات اسرائیلی
یک نشانه دیگر از نزدیک شدن طرفها به توافق احتمالی، افزایش تحرکات طرف اسرائیلی است. کاخ سفید روز پنج شنبه اعلام کرد جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا و همتای صهیونیستیاش روز چهار شنبه درباره تحولات منطقهای از جمله ایران با یکدیگر رایزنی کردهاند. مقامات دو طرف همچنین در مورد تحولات مهم منطقهای از زمان آخرین نشست گروه مشورتی راهبردی خود از جمله پیشرفت برنامه هستهای ایران گفتگو کردند. نفتالی بنت، نخستوزیر رژیم صهیونیستی دیروز در گفتوگویی تأکید کرد: «با صرفنظر از اینکه مذاکرات وین برای احیای توافق هستهای به نتیجه برسد یا نه، اسرائیل راهبرد خود را برای مبارزه با تجاوز جمهوری اسلامی ادامه خواهد داد.» بنت گفته که استراتژی اسرائیل مشروط به این نیست که آیا توافقی حاصل میشود یا نه، ما از خودمان محافظت خواهیم کرد. حتی اگر توافقی شکل بگیرد، ما به آن متعهد نخواهیم بود. ما آزادی عمل خود را حفظ خواهیم کرد. او گفته است: «برخلاف گذشته که «پای اختاپوس» را قطع میکردیم، این بار «سر اختاپوس» را در تهران قطع میکنیم.»