حضور بی‌رویه بازیکنان بی‌کیفیت غیروطنی و انباشته شدن پرونده‌های شکایت از فوتبال ایران به واسطه عدم پرداخت به‌موقع مطالبات توسط بازیکنان و مربیان خارجی در فیفا سرانجام فدراسیون فوتبال را به صرافت چاره‌جویی انداخت برای سر و سامان دادن به این اوضاع نابسامان. تصمیمی که وضع قوانین متعددی را در پی داشت. قوانینی که هیچ یک تا به امروز نه به درستی انجام شده و نه نتیجه مثبتی در پی داشته‌اند چراکه مهم‌ترین مسئله در فوتبال ایران همین یک کلمه است؛ قانون. مسئله مهمی که همیشه یک پای آن می‌لنگد چراکه یا به درستی وضع نمی‌شود یا به درستی اجرا نمی‌شود و همواره راهی برای فرار یا دور زدن آن وجود دارد.
گام نخست: خط قرمز روی گلر‌های خارجی
نتیجه نخستین چاره‌جویی برای کاهش معضل، وضع قانون ممنوعیت حضور دروازه‌بانان خارجی بود. ممنوعیتی که تصور می‌شد قرار است مانعی بر سر راه گلر‌های بی‌کیفیت اجنبی باشد که به واسطه دلال‌ها به تیم‌ها قالب می‌شدند، اما وضع قانون خلق‌الساعه نه فقط سودی در پی نداشت که باعث صعودی شدن غیر قابل باور دستمزد دروازه‌بانان داخلی شد. تورمی که کمتر کسی تصورش را می‌کرد و دست آخر نیز قانونگذار را ناچار به کوتاه آمدن از مواضع خود کرد تا بار دیگر در‌های فوتبال ایران به روی گلر‌های خارجی باز شود. هرچند که این عقب‌نشینی هم نتوانست تغییری در افزایش قیمت ایجاد شده داشته باشد.
سلسله قوانین
با ملغی شدن قانون ممنوعیت حضور گلر‌های خارجی در فوتبال ایران، اما این پرونده به طور کلی بسته نشد و قانونگذار درصدد یافتن راهی مؤثرتر بود. راهی که به وضع قانونی با چند بند قابل توجه ختم شد که به نظر بسیار خوب، کاربردی و کارشناسی‌شده‌تر از قوانین قبلی به نظر می‌رسد. بر اساس آیین‌نامه جدید جذب بازیکن و مربی خارجی گزینه‌هایی با ملیت آفریقای جنوبی، کامرون، ساحل‌عاج، سنگال، تونس، الجزایر، مصر، نیجریه، مراکش و غنا باید در دو سال منتهی به امضای قرارداد در سه بازی رسمی و دوستانه تیم ملی امید یا حداقل دو بازی رسمی و دوستانه تیم ملی بزرگسالان و گزینه‌هایی با ملیت‌های دیگر آفریقایی باید حداقل در دو سال منتهی به عقد قرارداد حداقل در چهار مسابقه رسمی و دوستانه تیم ملی بزرگسالان خود شرکت کرده بودند. از قاره‌های اروپا و امریکای جنوبی نیز بازیکنانی می‌توانستند جذب شوند که در دو فصل گذشته در لیگ‌های A و B قاره‌های اشاره شده که منظور همان لیگ‌برتر و لیگ یک است، حداقل ١٠ بازی انجام داده باشند. مدرک مربوط به تست و معاینات پزشکی هم البته از جمله موارد بسیار مهمی بود که سال ۹۱ نبی، دبیرکل وقت فدراسیون فوتبال طی نامه‌ای به رؤسای هیئت‌ها از الزام آن برای عقد بازیکنان خارجی خبر داده بود. بند‌های حائز اهمیتی که می‌توانست مانع عقد قرارداد با بازیکنانی، چون دیکارموی پرنده‌فروش یا رافائل هپاتیتی باشد. بازیکنانی که حافظه تاریخ حضور آن‌ها در فوتبال ایران و مبالغی را که بی هیچ توجیهی به جیب زدند فراموش نمی‌کند.
دور زدن قانون
قوانین وضع شده می‌توانست بسیار خوب و کاربردی باشد البته به شرط آنکه به طور کامل و بی هیچ قید و شرطی به مرحله اجرا درمی‌آمد و استثنایی قائل نمی‌شد. اما در فوتبال ایران همواره راهی برای دور زدن قانون وجود دارد. برای نمونه مردادماه سال ۹۶ ذوب‌آهن روی بازیکنی دست گذاشت که طبق آیین‌نامه نمی‌توانست در لیگ فوتبال ایران بازی کند؛ کی‌روش استنلی سوارز. این مهاجم برزیلی در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ در تیم‌های رمو (سری C برزیل)، نورو هامبورگ (لیگ محلی برزیل)، کیتوسانگا (لیگ ۲ ژاپن) و رزنده (سری D برزیل) بازی کرده بود و طبق قانون سازمان لیگ با توجه به اینکه در دو فصل آخر فوتبالی خود در سری A و B کشورش به میدان نرفته بود نمی‌توانست به جمع سبزپوشان ذوب‌آهن بپیوندد. درحالی که سازمان لیگ پیش از این به خیلی از باشگاه‌های لیگ برتری اجازه جذب بازیکن خارجی که شامل مقررات جدید کمیته نقل‌انتقالات نمی‌شدند، نداد و نمونه آن نیز کنت چوکو بازیکن نیجریه‌ای پیکان بود که در لیگ برتر مصر بازی می‌کرد، اما سازمان لیگ از این بازیکن خواستار بازی ملی شد و این بازیکن بعد از تلاش‌های فراوان و رایزنی با فدراسیون فوتبال کشورش در نهایت توانست ثابت کند که بازی ملی دارد. با این وجود با تلاش‌های سعید آذری که در آن برهه از زمان علاوه بر مدیرعاملی ذوب‌آهن، عضو هیئت رئیسه سازمان لیگ هم بود مصوبه‌ای برای حضور بازیکنان برزیلی به تصویب رسید مبنی بر اینکه بازیکنان برزیلی حتی در صورت بازی در لیگ‌های ایالتی هم می‌توانند به عضویت تیم‌های لیگ برتری درآیند به این خاطر که برزیل مهد فوتبال جهان است و به همه کشور‌های دنیا بازیکن صادر می‌کند. آذری خود بعد‌ها اعتراف کرد که اگر تلاش‌های بنده و محبت سازمان لیگ و اعضای هیئت رئیسه نبود، کی‌روش نمی‌توانست الان در لیگ ایران بازی کند.
ضمانت بانکی
قوانین تا به اینجای کار اگر چه توانست تا حدودی مانع ورود بازیکنان بی‌کیفیت شود، اما نتوانست با موظف کردن مدیران برای پرداخت به‌موقع مطالبات از تعداد پرونده‌های شکایت در فیفا بکاهد. معضلی که باعث ممنوعیت ورود بازیکن و مربی خارجی در لیگ بیستم شد. قانونی که تنها به پاک کردن صورت مسئله می‌پرداخت و یک سال بعد با اضافه کردن چند بند تازه به سلسله قوانین جذب بازیکن و مربی خارجی ملغی شد. این بار گفته شد تیم‌هایی که در فیفا پرونده علیه آن‌ها منجر به صدور رأی شده باشد در صورت پرداخت مطالبات بازیکن و مربی خارجی و یا توافق با شاکی قادر به جذب بازیکن خارجی خواهند بود. اما بعد از طی این مرحله نیز باشگاه‌ها باید متناسب با دارایی‌های خود و با توجه به قرارداد‌هایی که منعقد کرده‌اند ضمانت بانکی در اختیار سازمان لیگ بگذارند تا احتمال باز شدن پرونده‌های جدید شکایت در فیفا کاهش یابد. اما حضور بازیکنان خارجی استقلال در چند بازی اول لیگ بدون ارائه ضمانت‌نامه‌ای نشان از نرمش قانون و استثنا قائل شدن برای برخی تیم‌ها داشت. نرمش‌هایی که مانع اجرای درست قوانین و باعث بروز مشکلات فراوان می‌شود. نرمش‌هایی که پیشتر در خصوص کی‌روش استنلی، پاتوسی و... به خرج داده شد و امروز ژستد و یامگا را مورد مرحمت قرار می‌دهد. البته استقلال سرانجام ضمانت داد، اما مسئله بازی کردن خارجی‌های این تیم قبل از دادن ضمانت است که نشان از عدم اجرای درست قوانینی دارد که می‌تواند بازدارند باشد اما...
