سرویس سیاسی جوان آنلاین: با آنکه محمدجواد ظریف نزدیک دو ماه است با وزارت امور خارجه خداحافظی کرده، اما آثار و پیامدهای متن برجام که با مشارکت او تنظیم و امضا شده همچنان گریبانگیر کشور است و بحث و تبادل نظر درباره متن توافقنامه هستهای و عبارتهای به کار رفته در متن آن، داغترین بحث میان حقوقدانان و سیاستمداران است.
در گیر و دار ضرورتهای بازگشت امریکا به برجام و احیا شدن یا نشدن این توافقنامه بینالمللی، سخنان جمعه شب محمدجواد ظریف در کلاب هاوس، بار دیگر ابعاد تازهای از چالشهای برجام را گشود. یکی از موارد مورد جدل میان منتقدان برجام در روزهای نخست امضای توافقنامه هستهای و تیم مذاکرهکننده، بحث راجع به کلمه مهم «تعلیق» و «لغو» بود. منتقدان معتقد بودند طرفهای غربی با گنجاندن کلمه «تعلیق» در برجام از زیر بار برداشته شدن کامل تحریمهای غیرانسانی علیه جمهوری اسلامی خودداری کردهاند، اما رئیسجمهور وقت و اعضای ارشد تیم مذاکرهکننده کشورمان اصرار بر لغو کامل تحریمهای ضدایرانی داشتند.
تازههای ظریف بعد از ۶ سال از امضای برجام
اکنون و بعد از گذشت شش سال و اندی از روز امضای برجام ظریف در شبکه اجتماعی کلاب هاوس توضیحاتی در مورد برجام ارائه داد که مهمترین بخش آن بازتاب زیادی در رسانهها و فضای مجازی داشت، اظهارات او درباره استفاده از واژه «تعلیق» بود. ظریف در بخشی از اظهارات خود میگوید: «من در مجلس به اشتباه گفتم در برجام کلمه تعلیق وجود ندارد و این اشتباه از من بود. دلیل این اشتباه من این نیست که برجام را نخواندهام بلکه حتی آن را نوشتهام، علتش هم این بود که ما دستورالعمل داده بودیم به همه دوستانی که داشتند ضمائم برجام را مذاکره میکردند که از برخی عبارات استفاده نشود. در لحظات آخر (در مورد) یک ضمیمه برجام مذاکره میشد، نماینده اروپا گفته بود ما تحریمهای ایران را برمیداریم، «لغو» یا همان «لیفت» میکنیم، اما تصمیمات اتحادیه اروپا را که شامل موارد دیگر نیز است، نمیتوانیم لغو کنیم.»
ظریف قرائت اروپاییها را اینگونه ادامه میدهد: تا زمانی که کل تحریمها برداشته شود، یعنی مثلاً تحریمهای نظامی، تحریمهای دیگر که بر اساس قطعنامه شورای امنیت تا پنج سال یا هشت سال بعد هم وجود دارد، ما اینها را تعلیق و بعداً لیفت میکنیم. اینجا بود که البته به امریکا هم ربطی نداشت، چهار بار یا سه بار در ضمیمه، کلمه ساسپند آمده بود و مذاکرهکننده ما به من اطلاع نداده بود و وقتی آن را سؤال کردم به من گفتند که (این کلمات) وجود دارد. وزیر سابق خارجه تصریح میکند: «برخی به خاطر همین یک ذره به ما میگویند ظریف برجام را نخوانده است و این ظلم بزرگی بود به کشور و هم ظلم بزرگی بود به واقعیت و حقیقت و حتماً دروغ گفتند. در زمان مذاکرات به همه دوستان تأکید کرده بودیم از بعضی از عبارات استفاده نشود، به همین علت (بدون آنکه ما بدانیم) سه تا چهار بار در برجام از کلمه تعلیق استفاده شد، البته مذاکرهکننده ما به ما این موضوع را اطلاع نداده بود.»
سخنان اخیر ظریف در حالی است که پیشتر او هنگام تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی گفته بود هیچ جای برجام کلمه تعلیق نیامده است و این اظهارنظر همان زمان بازتابهای فراوانی را به همراه داشت و با واکنش منفی منتقدان برجام مواجه شد. اعتراف دیرهنگام او اگرچه تغییری در اصل ماجرا ایجاد نمیکند، اما واکنشهای فراوانی در پی داشت که ضرورت دقت و مراقبت دستگاه دیپلماسی را برای آینده دوچندان کرده است.
ملت نباید تاوان اشتباهات ظریف و روحانی را بدهند
محمود عباسزادهمشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با فارس درباره اعتراف محمدجواد ظریف اظهار داشت: امیدوارم عدم مطالعه متن برجام از سوی ظریف عمدی نبوده باشد. اصل متن برجام متأسفانه از سوی دولت منتشر نشده و محرمانه نگه داشته شد و ملت را نامحرم دانستند ولی ملت بزرگ ایران از روز اول به دلیل عدم انتشار متن برجام ناراحت بودند، خیلی از منتقدان درباره بخشهای مختلف برجام و نحوه داوری گلایههای جدی داشتند.
عباسزادهمشکینی گفت: اینکه متن برجام از سوی آقای ظریف مطالعه نشده و وزیر خارجه دولت سابق و رئیس تیم مذاکرهکننده به آن اعتراف کرده بود عذر بدتر از گناه محسوب میشود، این در حالی است که ظریف خیلی روی این موضوع که باید متن برجام انگلیسی باشد و خود را فردی توانمند معرفی میکرد، مانور میداد، در حالی که حالا و بعد از گذشت چندین سال میگویند که متن برجام را نخواندهایم.
عباسزادهمشکینی گفت: اعتراف دیرهنگام محمدجواد ظریف به عدم مطالعه بخشهای مختلف برجام یک موضوع شخصی محسوب نمیشود، زیرا خسارات ملی زیادی را به کشورمان تحمیل کرد، حالا که ظریف اعتراف کرده متن برجام را مطالعه نکرده و تحریمها به جای لغو، تعلیق شده است، تکلیف چیست؟ چه کسی این خسارات را میپردازد؟ تاوان عدم مطالعه برجام فاجعه است، آیا ظریف حاضر است تاوان این فاجعه را بدهد؟ آیا ملت ایران باید اشتباهات ظریف و روحانی را بدهند؟
اعتراف ظریف باری از گناهان تیم مذاکرهکننده کم نمیکند
احمد راستینه، نماینده مردم شهرکرد در مجلس شورای اسلامی نیز اظهار داشت: متأسفانه برجام، حامیان آن و تیم مذاکرهکننده هستهای آسیبهای زیادی را به کشورمان زدند و ظرفیتهای خطرناکی را به بهانه برجام در اختیار دشمنانمان قرار دادند، به گونهای که تحریمهای ظالمانهای را از ناحیه برجام به کشورمان تحمیل و ظرفیتهای درونی کشورمان را متوقف کردند.
وی تصریح کرد: اعترافات دیرهنگام محمدجواد ظریف وزیر خارجه دولت سابق نه تنها از بار گناهان آنها و تیم مذاکرهکننده هستهای کم نمیکند بلکه در تاریخ به عنوان افرادی که یک قراردادی را امضا کرده و آن را پذیرفتند و ملتی را دچار هزینههای سرسامآوری کردند، صرف خواهد شد.
همچنین محمدحسن آصفری، نایب رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس گفت: متأسفانه مطالعه دقیقی در متن برجام صورت نگرفته و واژههایی در آن صورت دارد که تعاریف مختلفی از آن میشود، ضمن اینکه بیتوجهی به نسخه فارسی آن هم یکی از دغدغههای مجلس بوده است. باید کسانی را که در برجام مسبب بروز وضعیت فعلی کشور شدهاند در یک دادگاه صالحه مورد رسیدگی قرار دهیم، زیرا نمیتوانیم از کنار این موضوعات به راحتی بگذریم، متأسفانه مردم ما فشارهای زیادی را از بخشهای مختلف دنیا و کشورهای متعدد تحمل میکنند که میتوان به عدم واردات دارو و مراودات بانکی اشاره کرد.
چیزی شبیه صبح جمعه روحانی
زهره الهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز اظهار داشت: اعتراف اخیر ظریف که هشت سال وزیر خارجه ایران بوده و هشت سال وقت و توان کشور را معطل برجام کرد، نشان از ناکارآمدی و اهمال در منافع ملی و حقوق ملت ایران دارد. اینکه ظریف اعتراف کرده اطلاعی نداشته که تحریمها در برجام تعلیق شده و تصور کرده که لغو تحریمها در برجام وجود دارد، شبیه آن چیزی است که حسن روحانی در موضوع گرانی بنزین اعلام کرد و گفت من مطلع نبودم و صبح روز جمعه مطلع شدم.
آیینه عبرت
هر چه هست نتایج و آثار توافقنامه هستهای خسارتهای فراوانی را با خود برای کشور به همراه داشته است و اشتباهات صورت گرفته در متن توافقنامه نباید در هیچ سطح و مرتبهای در دولت کنونی تکرار شود و عملکرد دولت گذشته باید آیینه عبرت دولت کنونی و آیندگان شود.