سرویس بین الملل جوان آنلاین: پیمان «استارت جدید» سال ۲۰۱۰ میان روسیه و امریکا منعقد شد. طبق این پیمان، دو دولت توافق کردند تعداد کلاهکهای هستهای راهبردی خود را به هزار و ۵۵۰ عدد مستقر روی حداکثر ۷۰۰ موشک بالستیک قاره پیما و بمبافکن استراتژیک محدود کنند. پیمان «استارت جدید» جایگزین معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک موسوم به «استارت» است که در سال ۱۹۹۱ منعقد و در دسامبر ۲۰۰۹ منقضی شد.
اعلام تمدید پیمان
به رغم آغاز پر تنش روابط امریکا و روسیه در دوره ریاست جمهوری بایدن و موضعگیریهای ضد روسی واشنگتن، اما اکنون تحولی مهم در زمینه توافقات استراتژیک بین این دو قدرت بزرگ هستهای یعنی تمدید رسمی پیمان استارت جدید انجام گرفته است. آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه امریکا ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ (۳ فوریه ۲۰۲۱) در بیانیهای از رسمی شدن تمدید پیمان تسلیحاتی «استارت جدید» به مدت پنج سال خبر داد. بلینکن در بیانیه خود اعلام کرد: «رئیسجمهور بایدن وعده داده بود از طریق احیای رهبری ایالات متحده در حوزه کنترل تسلیحات و منع اشاعه، مردم امریکا را از تهدیدات هستهای ایمن نگه دارد. امروز ایالات متحده با تمدید معاهده استارت جدید با فدراسیون روسیه به مدت پنج سال، اولین گام را در راستای عمل به این وعده برداشت.» پیش از این «لوید آستین» وزیر دفاع جدید امریکا نیز اعلام کرده بود تمدید پیمان استارت جدید در راستای منافع ملی امریکا خواهد بود. به گفته وی، تمدید این سند، زمان لازم را به روسیه و امریکا خواهد داد تا روی توافقات جدیدی در عرصه کنترل تسلیحات کار کنند. «جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید نیز تأیید کرده بود دولت ایالات متحده خواستار تمدید پیمان استارت جدید برای پنج سال است و این اقدام را پاسخگوی منافع ملی- امنیتی امریکا میداند.
گام مهم
موافقت مهم دولت بایدن با تمدید پیمان استارت جدید که کاملاً بر خلاف رویه دولت ترامپ در زمینه خروج از پیمانهای کنترل تسلیحات از جمله پیمان نیروهای هستهای میانبرد (آی ان اف) و پیمان «آسمانهای باز» قرار دارد، امید جدیدی برای جلوگیری از افزایش تسلیحات هستهای و حفظ امنیت جهانی ایجاد کرده است. خروج امریکا از پیمانهای کنترل تسلیحات در دوره زمامداری دونالد ترامپ موجب ایجاد آسیبهای جدی به ثبات و امنیت جهانی شده است. با روی کار آمدن دولت بایدن، روسیه به عنوان قدرت هستهای همتراز امریکا از تغییر رویکرد واشنگتن در این زمینه استقبال کرده است. پیمان استارت جدید آخرین پیمان مهم در زمینه کنترل تسلیحات هستهای استراتژیک است که هنوز به حیات خود ادامه میدهد. با وجود اصرارها و تأکیدهای فراوان روسیه برای تمدید این پیمان که مهلت آن در ۵ فوریه ۲۰۲۱ به پایان میرسد، دولت ترامپ با مطرح کردن شروط غیر عملی مانند حذف تسلیحات فراصوت از زرادخانه روسیه و لزوم عضویت چین در این پیمان، به دنبال عدم تمدید آن بود. با توجه به نزدیک بودن زمان انقضای پیمان استارت جدید، دولت روسیه اخیراً در این باره به دولت پیشین امریکا هشدار داده بود. به گفته «گئورگی آرباتوف» کارشناس روابط بینالملل «پیمان استارت جدید» به لطف رژیم راستی آزمایی و اقدامات اعتمادساز، توانست درجه بالایی از قابلیت پیشبینی، شفافیت و تعامل کاری را در روابط استراتژیک دو قدرت تضمین کند.» تحلیلگران روسی معتقدند اینکه دولت بایدن پیمان استارت جدید را تمدید کرده، ارسال علامتی مثبت است. به گفته آنها، این اقدام را میتوان در چارچوب «اقدامات ضدترامپ» جو بایدن و نه مواضع اصولی دولت جدید امریکا ارزیابی کرد. میتوان انتظار داشت دولت جدید امریکا درخواستهای تازهای از روسیه مانند ممنوعیت تسلیحات فراصوت به ویژه موشکهای کروز هستهای با برد نامحدود مجهز به پیشرانه هستهای یا اژدرهای هستهای مطرح کند که امریکا هنوز قادر به ساخت آنها نیست.
فرافکنی امریکا
نکته قابل توجه این است که دولت بایدن نیز در راستای رویکرد کلی امریکا که همواره دشمنان و رقبای خود را متهم کرده و خود را مبری از هرگونه اقدام و یا رویه نادرست نشان میدهد در این باره نیز تلاش کرده است به نحوی خطر هستهای ادعایی از جانب روسیه را دلیل اقدامش برای تمدید پیمان استارت جدید قلمداد کند. بلینکن در باره این ادعا گفته است: «تمدید معاهده استارت جدید تضمین میکند ما محدودیتهای قابل راستیآزمایی را بر موشکهای بالستیک قاره پیما، موشکهای قابل شلیک از زیردریایی و همچنین بمبافکنهای استراتژیک روسی اعمال کنیم.» در حالی که واقعیت این است که امریکا به خصوص در دوره زمامداری ترامپ گامهای بزرگی را در راستای نوسازی هستهای در ابعاد زمینی، دریایی و هوایی برداشته و میلیاردها دلار به تجهیز دوباره زرادخانه هستهای خود اختصاص داده است. پیمان استارت جدید، تنها یکی از سه پیمانی است که طی سالهای اخیر، امنیت بینالمللی را به همراه پیمان نیروهای هستهای میانبرد (آی ان اف) و پیمان «آسمانهای باز» تأمین میکرد. این دو معاهده مهم توسط دولت ترامپ لغو شدند و فعلاً که دولت بایدن صحبت مشخصی درباره آینده آنها نکرده است.
موضع روسیه
روسیه بارها بر لزوم حفظ معاهدات کنترل تسلیحات از جمله پیمان استارت جدید تأکید کرده است و رویکرد دولت قبلی امریکا که مبتنی بر خروج از این پیمانها برای رهایی از هرگونه محدودیت در باره گسترش تسلیحاتی بوده را مورد نکوهش قرار داده است. با توجه به اینکه دولت بایدن تمرکز خود را بر معکوس کردن اقدامات دولت ترامپ قرار داده، بنابراین با روی کار آمدن آن و قصدش برای تمدید پیمان استارت جدید، مسکو گامهای لازم را در این زمینه به سرعت برداشته است. در این راستا پس از یادداشت تفاهم ۲۶ ژانویه بین امریکا و روسیه، لایحه تمدید پنج ساله پیمان استارت جدید در دومای دولتی و شورای فدراسیون روسیه به تصویب رسید. کاخ کرملین روز جمعه ۱۰ بهمن (۳۱ ژانویه) طی بیانیهای اعلام کرد ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه اسنادی را امضا کرده است که براساس آن پیمان استارت جدید میان روسیه و امریکا در خصوص اقدامات کاهش تسلیحات تهاجمی استراتژیک بهمدت پنج سال تمدید میشود.
جمعبندی
با توجه به پایان پیمان استارت جدید در فوریه ۲۰۲۱، اگر دولت بایدن با تمدید این معاهده موافقت نمیکرد، موجب میشد تا امریکا بار دیگر توسعه تسلیحات هستهای استراتژیک را بدون هیچ محدودیتی آغاز کند. چنین اقدامی با واکنش متقابل روسیه مواجه میشد و بدین ترتیب مسابقه تسلیحاتی جدیدی بین این دو قدرت بزرگ هستهای جهان آغاز میشد که نتیجه آن صرفاً افزایش بیثباتی در عرصه بینالمللی و به خطر افتادن امنیت جهانی بود. اکنون روسیه درصدد است با پیشبرد مذاکرات هستهای و موشکی با دولت جدید امریکا زمینه احیای دیگر معاهدات تسلیحاتی مانند پیمان نیروهای هستهای میانبرد (آی ان اف) و نیز پیمان آسمانهای باز را که دولت ترامپ، امریکا را از آنها خارج ساخته است فراهم نماید. از دیدگاه مسکو ادامه بقای پیمانهای کنترل تسلیحات شرط مهمی برای حفظ ثبات و امنیت جهانی است.