کرونا خیلی از مشاغل را از سکه انداخت و خیلی از شاغلان را خانه‌نشین کرد، اما یک گروه خاص از مشاغل با آمدن کرونا وضعیتشان چندان تغییری نکرد و بازار کارشان را از دست ندادند. این دسته از مشاغل که اتفاقاً سردمداران اصلی‌اش زنان هستند، این روز‌ها بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته‌اند. حالا زنان و مادرانی که در کنار خانه‌داری و نگهداری از فرزندانشان، شغلشان را هم دارند، از سایر گروه‌های شغلی دغدغه‌های کمتری دارند؛ چراکه اغلب آن‌ها توانسته‌اند در این روز‌های کرونایی و در این بازار کساد اقتصادی، شغلشان را حفظ کنند.
حالا دولت هم طرح ملی توسعه مشاغل خانگی را با توجه به ضرورت بیش از پیش به گسترش مشاغل خانگی در دوران کرونا و به منظور حمایت از اقتصاد خانوارها، تحقق شعار جهش تولید و تبیین جایگاه مشاغل خانگی در دستور کار قرار داده است و در شرایط خاص کرونایی این مشاغل را مورد توجه قرار می‌دهد. در همین راستا، ثبت‌نام متقاضیان مشاغل خانگی در «طرح ملی توسعه مشاغل خانگی» با ظرفیت ۵۴ هزار و ۳۰۰ نفر همزمان با هفته دولت از ششم شهریور ماه آغاز شد و وزارت کار طی فراخوانی از علاقه‌مندان راه‌اندازی مشاغل خانگی دعوت کرد تا به سامانه http://www. inhb. ir مراجعه و ضمن ثبت درخواست خود، فرم اطلاعات مربوطه را تکمیل کنند.
مزایای مشاغل خانگی برای اشتغال زنان
پای درد و دل اغلب زنان خانه‌دار که بنشینید متوجه می‌شوید بسیاری از این زنان هم بدشان نمی‌آید کار و درآمدی داشته باشند، اما دوست ندارند برای شاغل شدن و پول درآوردن خانه و زندگی و فرزندانشان را رها کنند و ساعت‌ها از خانه و زندگی و از کنار خانواده و فرزندانشان دور باشند. در این میان زنانی که توانسته‌اند برای خودشان کسب و کاری خانگی راه بیندازند، این مشکل را برای خودشان حل کرده‌اند و در عین حالی که در خانه و زندگی خود و در کنار فرزندانشان هستند، بخش‌هایی از روز را به کار و فعالیت اقتصادی می‌پردازند و برای خودشان درآمد دارند. خیلی وقت‌ها این زنان با یک چرخ خیاطی کوچک برای خودشان یک کارگاه خیاطی کوچک راه می‌اندازند و درآمد دارند. برخی دیگر هم با بافتن بافتنی و سفارش گرفتن برای کار‌های تزئینی یا لباس کسب درآمد دارند. عروسک‌سازی، گلدوزی و بسیاری از هنر‌های دیگری که زنان خانه‌دار را دارای شغل خانگی و درآمد کرده است، بدون اینکه نیاز باشد از خانه بیرون بیایند و از محیط خانواده فاصله بگیرند. کسب و کار‌های خانگی زنان به‌خصوص در روستا‌ها اهمیت ویژه‌ای می‌یابد؛ چراکه بانوان روستایی اغلب به هنر‌های دستی همچون قالیبافی، گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی، سوزن‌دوزی، سبد‌بافی و بسیاری هنر‌های دیگر تسلط دارند و با مشاغل خانگی‌شان در چرخاندن چرخ اقتصاد خانواده نقش مهمی ایفا می‌کنند. با وجود این، مشاغل خانگی تنها به مشاغل و هنر‌های دستی محدود نمی‌شود و اتفاقاً دنیای مدرن دیجیتال و فضای مجازی فرصتی بی‌بدیل برای رونق گرفتن مشاغلی که نیاز به خارج شدن از خانه و حضور در محل کار ندارند را گسترش داده است.
طبی اعلام کارشناسان امروز ۴۲۸ رشته شغل وجود دارد که می‌توان در منزل راه‌اندازی کرد و ادیتوری، تدریس خصوصی، برنامه‌نویسی، نویسندگی، بازاریابی، آشپزی و قالیبافی از جمله این شغل‌هاست.
اگرچه هم‌اکنون و با شیوع کرونا برخی مشاغل خانگی هم کمرنگ‌تر شده، اما این گروه از مشاغل در مقایسه با سایر گروه‌های شغلی آسیب کمتری دیده‌اند.
۸۲ درصد مشاغل خانگی در دست زنان
طبق تعریف قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی به آن دسته از فعالیت‌هایی که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار بدون ایجاد اخلال در آرامش واحد‌های مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید و عرضه کالا به بازار می‌شود، مشاغل خانگی گفته می‌شود.
قابلیت انجام این نوع کسب و کار در خانه مزایای بسیاری برای شاغلان این گروه شغلی ایجاد کرده است. شاغلان مشاغل خانگی که طبق آمار‌ها ۸۲ درصدشان زن هستند، قادر به ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی و اشتغال خواهند بود. حذف هزینه‌های مربوط به رهن و اجاره کارگاه یا مغازه، کاهش هزینه‌های ایاب و ذهاب و استفاده از سایر اعضای خانواده به‌عنوان نیروی کار جزو مزیت‌های مشاغل خانگی است.
این مدل از اشتغال در اقتصاد‌های پیشرفته هم طرفداران زیادی دارد. هم‌اکنون چین، ایتالیا، استرالیا و انگلستان از جمله کشور‌های موفق در زمینه توسعه کسب و کار خانگی و کارآفرینی خانوادگی به شمار می‌روند.
جالب است بدانید که براساس گزارش دفتر آمار اتحادیه اروپا، هلند با ۷/ ۱۳ درصد دارای بیشترین شاغلان خانگی بوده است و در تمامی کشور‌های عضو منطقه یورو و اتحادیه اروپا، شمار کسانی که دارای مشاغل خانگی هستند، از شمار افرادی که از خانه برای دیگران کار می‌کنند، بیشتر است. تا سال ۲۰۱۷، شمار زنانی که در خانه کار می‌کرده‌اند از مردان بیشتر بوده و تنها در دانمارک و هلند شمار کارکنان مرد در حوزه مشاغل خانگی بیشتر از کارکنان زن است. در بین گروه‌های سنی مختلف نیز، بیشتر شاغلان در بخش کسبوکارهای خانگی در گروه سنی ۲۵ تا ۴۹ سال بوده‌اند.
سهم ۴۷ درصدی زنان سرپرست خانوار از مشاغل خانگی
براساس اعلام دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، بیش از ۸۲درصد متقاضیان وام اشتغال خانگی زنان هستند که ۴۷درصد آن‌ها را زنان سرپرست خانواده تشکیل می‌دهند.
مهم‌ترین ویژگی مشاغل خانگی، محل این مشاغل است. در واقع شاغلان مشاغل خانگی برای انجام وظایف کاری‌شان نیازی نیست از خانه خارج شوند و در شرایطی که با بحران کرونا روبه‌رو هستیم، مشاغل خانگی می‌تواند بهترین فرصت برای کاهش تردد‌ها و در خانه ماندن و انجام کار در منزل باشد.
طرح ملی توسعه مشاغل خانگی از جمله طرح‌های اشتغال حمایتی ذیل برنامه اشتغال فراگیر وزارت کار است که با نقش‌آفرینی مؤثر جهاد دانشگاهی و سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان به‌عنوان نهاد واسط، تسهیلگر و توسعه‌ای به شکل آزمایشی در ۹ استان آذربایجان غربی، خراسان‌شمالی، خراسان‌جنوبی، خراسان‌رضوی، چهارمحال و بختیاری، کردستان، کرمانشاه، لرستان و ایلام به اجرا درآمده و اجرای آن تأثیر بسزایی در کاهش بیکاری استان‌ها داشته است.
حالا با توجه به مزیت کسبوکارهای خانگی در دوران کرونا، بناست تا طرح توسعه مشاغل خانگی از حالت آزمایشی خارج شود و مقرر شد تا در ۳۱ استان کشور به اجرا درآید.
استانداردسازی در حوزه مشاغل خانگی، نظارت میدانی بر طرح‌ها، ساماندهی و ارزیابی مستمر، توسعه بازار‌های فروش محصولات خانگی و برگزاری بازار‌ها و بازارچه‌ها از جمله اقدامات دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در راستای توسعه و حمایت از مشاغل خانگی بوده است.
بیمه مشاغل خانگی
بسیاری از افرادی که برای خودشان کسب و کار‌های کوچک خانگی راه انداخته‌اند و از طریق خیاطی، صنایع‌دستی یا تایپ و ترجمه و نویسندگی و امثال آن درآمد دارند، به دنبال استفاده از مزایای بیمه‌ای نبوده‌اند، اما ظاهراً افراد دارای کسب و کار‌های خانگی هم می‌توانند تحت‌پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار بگیرند.
در اجرای بند «۵» ماده «۷» قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی مصوب ۲۲/ ۲/ ۸۹ مجلس شورای اسلامی و ماده «۹» دستورالعمل اجرایی مربوطه مصوب ۲۳/ ۸/ ۸۹ ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی شاغلان کسب و کار خانگی اعم از مستقل، پشتیبان و افراد تحت‌پوشش در صورتی که مشمول مقررات خاص دیگری قرار نداشته باشند، از تاریخ ۲۳/ ۱/ ۱۳۹۰ طی بخشنامه ۶۶۹ امور فنی بیمه‌شدگان مشمـول مقـررات بیمه صـاحبان حـرفه و مشاغل آزاد قـرار گرفته‌اند.
معـرفی شــاغلان کسب و کـار خــانگــــی تــــوسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا واحد‌های تابعه صورت می‌پذیرد.
حداکثر سن جهت پذیرش درخواست و عقد قرارداد بیمه برای مردان و زنان به ترتیب ۵۰ و ۴۵ سال است که در غیر این صورت متقاضی باید دو برابر مازاد سنی مقرر دارای سابقه پرداخت حق بیمه نزد سازمان تأمین اجتماعی باشد.
نظر کارشناس
۳ میلیون شاغل رسمی در مشاغل خانگی
هم‌اکنون بیش از ۳ میلیون نفر تولید‌کننده محصولات مشاغل خانگی هستند که قطعاً آمار حقیقی فعالان مشاغل خانگی بسیار بیشتر از این رقم است و افراد بسیاری به صورت غیر‌رسمی در این حوزه فعالیت دارند. اگر فعالان حوزه مشاغل خانگی اثرات مثبت استانداردسازی مشاغل خانگی را ببینند، قطعاً مشوق دیگران خواهند شد و این امر حتی می‌تواند اشتغالزایی بیشتری را هم به دنبال داشته باشد. استانداردسازی و ارتقای محصولات برای ورود به بازار و ایجاد اعتماد در مصرف‌کننده قطعاً اندازه بازار مصرف و تولید را افزایش خواهد داد. سهم مشاغل خانگی از اشتغال کل کشور هم‌اکنون بین ۴ تا ۶ درصد است که به راحتی می‌توان این رقم را افزایش داد. همین سهم در تولید ناخالص داخلی بین ۲ تا ۲/ ۵ درصد است که با توجه به شرایط پیش‌رو و وضعیت کرونا در کشور با توسعه مشاغل خانگی این سهم می‌تواند افزایش پیدا کند. امروز دنیا از فرصت کرونا برای توسعه مشاغل خانگی استفاده کرده و ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم، در همین زمینه تولید ماسک، گان و کفش‌های مخصوص در دوران کرونا می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در سال ۹۸ بالغ بر ۲ هزار میلیارد ریال تسهیلات مصوب شد، بیش از ۲۰ هزار نفر از این تسهیلات استفاده کردند و برای بیش از ۳۵ هزار نفر شغل ایجاد شد. همچنین برای سال ۹۹ نیز مبلغ ۲ هزار میلیارد ریال تسهیلات برای توسعه مشاغل خانگی مصوب شد که از ابتدای سال ۹۹ تا آبان ماه سال‌جاری بیش از ۵ هزار نفر از این تسهیلات استفاده کردند که در این بخش نیز بیش از ۶ هزار و ۷۰۰ شغل ایجاد شده است.
محمد شریعتمداری
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
مشاغل خانگی در سال‌های اخیر همیشه رشد خوبی داشته است
مشاغل خانگی با توجه به هزینه و سرمایه‌گذاری کمتر نسبت به سایر مشاغل و فعالیت در محیط خانه بیشتر مورد توجه بانوان قرار می‌گیرد و تولید کالا با ذوق و استعداد بانوان و فروش بدون واسطه آن با ایجاد انگیزه بالایی همراه است که پس از مدتی به افزایش نشاط اجتماعی و شادابی بانوان منجر می‌شود.
در سال‌های ۹۵ تا ۹۷ شاهد رشد فعالیت شبکه‌ای و پشتیبانی در زمینه مشاغل خانگی بوده‌ایم که این رشد در سال ۹۷ نسبت به سال قبل از آن ۳۲ درصد بوده است.
متقاضیان مشاغل خانگی و بسیاری از کسب و کار‌ها به تنهایی در مراحل اولیه حضور خود نمی‌توانند حضور موفقی در بازار داشته باشند و برای افزایش میزان موفقیت، کمک به بالا رفتن درآمد و پایداری بهتر کسب و کار نیاز است این افراد، به بنگاه‌های بالادستی متصل شوند به همین جهت اتصال بنگاه‌های کوچک و مشاغل خانگی به بنگاه‌های بالادستی مورد تأکید قرار دارد که تاکنون به خوبی اجرایی شده است.
الگوی نوین توسعه مشاغل خانگی در جهت ایجاد اشتغال پایدار و در راستای بهبود معیشت و کمک به اقتصاد خانوار به ویژه زنان سرپرست خانوار شکل گرفته است.
متقاضیان راه‌اندازی کسب و کار‌های خانگی، ابتدا باید درخواست خود را در سامانه مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نشانی https://mashaghelkhanegi. mcls. gov. ir ثبت کنند و قبل از آن فهرست مشاغل خانگی و جزئیات شرایط و رشته‌های مورد‌نظر را مطالعه و متناسب با میزان مهارت و طرح اشتغال خود در سامانه ثبت‌نام کنند.
مهناز امامدادی
رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی مشاغل خانگی
