حضرت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی (ره) را حقیقتاً باید حکیمی انقلابی خواند که پس از فقدانش برکات وجودی‌اش بیش از پیش نمایان خواهد شد. این فیلسوف متأله به سبب بهره‌مندی از اوصاف و خصوصیاتی، از بسیاری دیگر از نیرو‌های فکری و ایدئولوژیک حوزه تمایز یافته و به شخصیتی «بی‌بدیل» و «ویژه» تبدیل شد؛ چنان‌که رهبر معظم انقلاب اسلامی، در زمان حیات ایشان چندین مرتبه به منزلت و موقعیت یادشده اشاره یا تصریح کرده‌اند. حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، به مناسبتی، ایشان را پرکننده خلأ علامه طباطبایى و شهید مطهرى در زمان ما معرفی کرده و فرمودند: «بنده نزدیک به چهل سال است که جناب آقاى مصباح را مى‌شناسم و به ایشان به عنوان یک فقیه، فیلسوف، متفکر و صاحب‌نظر در مسائل اساسى اسلام ارادت قلبى دارم. اگر خداى متعال به نسل کنونى ما این توفیق را نداد که ازشخصیت‌هایى مانند علامه طباطبایى و شهید مطهرى استفاده کند، اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظیم‌القدر، خلأ آن عزیزان را در زمان ما پرمى‌کند.»
افزون بر این، مقام معظم رهبری ایشان را «عقبه تئوریک نظام» نیز شمرده‌اند: «توجه کنید که مجموعه‌ای از متفکران، علما و سابقه‌دار‌های در امر دین، مدعی عقبه تئوریک نظام هستند و آن را تشکیل می‌دهند. اگر شما [اعضای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه]خود را از مجموعه کسانی که در باب دین و مسئله دین و معرفت دینی مدعی‌اند، برکنار داشتید، ناقص خواهید ماند؛ لا‌اقل بی‌اطلا‌ع خواهید ماند که این خودش اشکال بزرگی است. [..]الآن ما در حوزه قم علمایی داریم، بزرگانی داریم، صاحب‌نظرانی داریم، اندیشه‌پردازان یا تئوریسین‌ها و ایدئولوگ‌هایی داریم که با دفتر تبلیغات هیچ ارتباطی ندارند. ما شخصیت علمی فکری روشنفکری برجسته‌ای مثل آقای مصباح یزدی را در قم داریم.»
از این رو، رهبر معظم انقلاب اسلامی در بسیاری از موارد، نهاد‌های فرهنگی و نسل جوان جویای معارف و حقایق اسلامی را به ایشان ارجاع داده‌اند: «شما باید یک گروه مشاوره محتوایى از مناسب‌ترین شخصیت‌هایى که امروز مى توانید پیدا کنید داشته باشید، مثلاً از آقاى مصباح دعوت کنید و اصرار هم بکنید، یا مثلاً از شاگردان آقاى مصباح دعوت کنید. خوشبختانه، یکى از موفقیت‌هاى آقاى مصباح یزدى در قم این است که ایشان برخلاف خیلى از فضلاى ما، که فضلشان در خودشان منحصر مانده، فضلش در شاگردانِ خوب سرریز شده است. [..]بنابراین، یک گروه مشاوره درست کنید و از این‌ها خوراک فکرىِ محتوایى بخواهید، این‌ها هم برنامه‌ریزى کنند و اصلاً به شمابگویند که امروز چه چیزى لازم است.»
همچنین، رهبر حکیم انقلاب ایشان را از نظر اتقان اصالت فکری تأیید و تصریح کرده‌اند که مرحوم آیت‌الله مصباح «منبع فکر و اندیشه بی غل و غش معارف اسلامی» بودند: «لازم است تشکر کنم از معلمان و استادان و دست‌اندرکاران و مدیران این تلاش فرهنگی [طرح ولایت]که بسیار با ارزش است و مخصوصاً از شخص جناب آقای مصباح، که حقیقتاً یکی از وجود‌های مبارک و مغتنم در دوره ما هستند و منبع فکر و اندیشه بی‌غل و غش معارف اسلامی. إن‌شاءالله، خداوند به ایشان و دیگر دست‌اندرکاران توفیق ادامه این خدمت بسیار با ارزش را عنایت کند و وسیله بهره‌مندی هر چه بیشتر، گسترده‌تر و عمیق‌تر جوانان را از این سرچشمه‌های معرفت فراهم کند.»
حکمت انقلابی مرحوم آیت‌الله مصباح تا حدی بود که پیش از انقلاب به رغم آنکه از پیشتازان مبارزه با رژیم ستمشاهی بود، اما هیچ‌گاه در تله حمایت از گروهک‌های التقاطی همچون سازمان منافقین نیفتاد. همین حکمت انقلابی در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی که با سوءاستفاده از فضای باز جامعه، جریان‌های منحرف و غیراصیل اقدام به ترویج مبانی باطل خود در میان جوانان می‌نمودند، مرحوم آیت‌الله مصباح با حضور فعال و اندیشمندانه در مناظره‌های علمی به پاسداری از حریم اسلام ناب محمدی (ص) پرداخت.
در همین سال‌ها بود که تیزبینی این حکیم انقلابی به او نشان داد که چشم اسفندیار آتی نظام، «علوم انسانی وارداتی و ترجمه‌ای» است و بر همین اساس همت خود را بر تعمیق انقلاب فرهنگی در حوزه علوم انسانی گمارد و گام‌های هرچند اولیه، اما در خور تقدیری به همت او در این مسیر برداشته شد.
هوشمندی و نگاه عمیق او، روشن می‌ساخت که توجه به تربیت سرمایه انسانی معرفتی، مهم‌ترین راهبرد تحقق اهداف عالی انقلاب اسلامی است. از این رو از همان دهه اول انقلاب اسلامی وجهه همت خود را معطوف به تربیت شاگردانی با فهم و قدرت معرفتی کرد که شبکه عظیمی از شاگردان مستقیم و غیرمستقیم وی ظرفیتی چشمگیر برای انقلاب اسلامی فراهم آورده است.
در دهه دوم و سوم انقلاب اسلامی که جنگ نرم دشمن از طریق شبه‌روشنفکران تردیدافکن در مبانی اسلامی و انقلابی، در حال رسوخ در میان نسل جوان بود، او با همان حکمت انقلابی بی نظیر خود زودتر از بسیاری از افراد از این برنامه دشمن آگاه شد و به میانه میدان آمد و ملامت ملامت‌کنندگان و تمسخر و تخریب توپخانه روزنامه‌های زنجیره‌ای او را از این رسالت الهی و انقلابی منصرف نکرد. او که یکی از استوانه‌های حوزه معرفت دینی در زمانه ما بود می‌توانست کنج عافیت‌جویی و بی دردسر را برگزیند و از آماج حملات مخرب دشمن و پیاده نظام داخلی آن دور باشد. اما انقلابی بودن عمارگونه وی، مانع از این شد که ولی امر مسلمین را تنها گذارد، بنابراین به میدان آمد و از اعتبار خویش برای مقابله با جنگ نرم دشمن هزینه کرد. او که در عداد برجسته‌ترین شخصیت‌های فکری حوزوی زمانه ما بود به آماج اصلی توپخانه رسانه‌ای دشمن هم تبدیل شد و این چنین ارزشمندترین چیز خود – یعنی آبروی علمی گرانقدر خود- را برای انقلاب و ولایت هزینه کرد.
آزادمنشی و حریت این حکیم انقلابی تا آن حد بود که هنگامی که در دوره دولت دهم، رسوخ انحرافی بزرگ در پیرامون رئیس جمهور وقت را دید، بی ملاحظه شماتت دوستان ناآگاه و دشمنان طعنه‌زن، بار دیگر به میدان آمد و صراحتاً بر خطر این انحراف بزرگ در میان عده‌ای از حامیان انقلاب هشدار داد؛ هشداری که رفتار‌های بعدی رئیس جمهور بعد، دقت و صحت آن را اثبات کرد.
آری! مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، حکیمی انقلابی و بزرگمردی در حوزه اندیشه اسلامی بود که حجاب معاصرت مانع از بهره گیری ما و مردمان عصر ما از فیوضات او شد. آثار او و تربیت یافتگان او بزرگ‌ترین باقیات صالحاتی است که نسل‌های آینده را با ارزش حقیقی او بیشتر از ما آشنا خواهد کرد. رحمت و رضوان خدا بر او باد.
