سرویس سیاست جوان آنلاین: رونمایی از دستاورد جدید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در روز چهارشنبه رویدادی بود که با وجود بعد نظامی آن لایههای پنهان دیگری داشت که کمتر از سایر موارد مورد توجه قرار گرفت. البته از لحاظ نظامی نیز این دستاورد مؤید رشد فنی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه موشکی نیز بود. امری که نشان داد ظرفیتهای موجود در اختیار نظام جمهوری اسلامی در این بخش تا چه اندازه گسترده است. با این حال شاید بتوان گفت لایههای پنهان در رونمایی از این دستاورد با توجه به تقارن زمانی آن مهمتر از سایر حوزهها به نظر میرسد. برای درک این معانی در ابتدا باید نگاهی به جایگاه برنامه موشکی ایران در تقابل با رقبا و دشمنان منطقهای و بینالمللی در سطح جهان و منطقه انداخت.
برنامهای برای مقابله با متجاوز
برنامه موشکی ایران زاییده تجاوزهای موشکی حزب بعث عراق در جریان جنگ تحمیلی علیه ایران بود. موشکهای اسکاد عراقی به صورت مداوم شهرهای مرزی ایران را هدف قرار میداد و در سال آخر برد این موشکها به تهران نیز رسید.
همین مسئله موجب شد تا ایران در همان سالهای جنگ و پس از آن کلید یک برنامه موشکی بومی را بزند. این مسئله زمانی مهمتر میشد که ایران به دلیل تحریمهای سخت و یکجانبه امریکا توان نوسازی نیروی هوایی خود را نداشت. در دهه ۷۰ شمسی برنامه موشکی ایران به تدریج به عاملی متوازنکننده در مقابل رژیمصهیونیستی و امریکا تبدیل شد. رسیدن برد موشکهای ایران به مرز ۲ هزار کیلومتر باعث شد تا دیگر هیچکدام از دشمنان ایران در سطح منطقه از اقدام انتقامی ایران در امان نباشند. علاوه بر این توسعه کمی در حوزه کیفی نیز برنامه موشکی ایران توانسته است به موفقیتهای جدی برسد که مهمترین آن کاهش دایره خطای این سلاح است. به این ترتیب ایران هماکنون صاحب بزرگترین توان موشکی در خاورمیانه شده است. طبیعی است که در چنین شرایطی تلاش برای فشار بر برنامه موشکی ایران نیز به یکی از اهداف دشمنان ایران تبدیل شد. این امر در ابتدا با استفاده از تحریمهای یکجانبه امریکا صورت میگرفت، اما در آغاز برنامه موشکی ایران شکل دیگری به خود گرفت.
چرا برنامه هستهای ایران مورد شدیدترین تحریمها قرار گرفت
زمانی که برنامه هستهای ایران در سال ۲۰۰۲ به اتهام پنهانکاری و انجام غنیسازی مخفیانه بهعنوان یک تهدید علیه صلح جهانی و نقض NPT شناخته شد، برنامه موشکی ایران نیز بهعنوان یک ابزار مکمل برای تکمیل این ابزار معرفی شد. بر این اساس ادعا شد که ایران یک پروژه موازی برای توسعه موشکهای بالستیکش بهعنوان ابزاری برای پرتاب کلاهکهای هستهای خود به راه انداخته است. این اطلاعات هیچگاه اثبات نشد، اما در نهایت زمانی که آژانس بینالمللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۶ پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع کرد، بهعنوان مبنایی برای تحریم برنامه موشکی ایران قرار گرفت.
در تمام قطعنامههای پیشنهادی شورای امنیت سازمان ملل متحد درخصوص برنامه موشکی ایران، برنامه هستهای ایران نیز مورد تحریمهای سنگینی قرار گرفته است. دامنه این تحریمها از ممنوعیت مراودات مالی با نهادهای دستاندرکار در توسعه برنامه موشکی ایران تا ممنوعیت هر نوع تجهیزات مربوط به آن را در برمیگیرد. اوج این تحریمها مربوط به قطعنامه ۱۹۲۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۰ است که ایران را از هرگونه آزمایش موشکهای بالستیک متعارف نیز محدود میکرد و اجازه بازرسی از کشتیهایی که حامل تجهیزات دوگانه به ایران بودند را نیز صادر میکرد.
البته هیچگاه این تحریمها نتوانست برنامه موشکی ایران را متوقف کند و توسعه فنی برنامه موشکی ایران همچنان ادامه یافت. با این حال ایران در اقدامی کاملاً داوطلبانه برد موشکهای خود را به ۲ هزار کیلومتر محدود کرد تا ادعای امریکاییها را درباره تلاش برای هدف قرار دادن اروپا بهطور کامل رد کرده باشد.
زمانی که مذاکرات برجام در سال ۲۰۱۵ میلادی نیز به سر رسید و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحده تصویب شد، باز هم تحریمهای برنامه موشکی ایران بهطور کامل لغو نشد و قرار شد تا مدت زمان هشت سال این تحریمها بر برنامههای موشکی ایران نیز باقی بماند.
امریکا به دنبال مذاکره بر سرتوان موشکی ایران
در این میان و در طول پنج سال گذشته امریکا و سایر کشورهای اروپایی به صورت مداوم تلاش کردهاند تا فشار را بر برنامه هستهای ایران حفظ کنند. بهعنوان مثال همچنان بسیاری از شخصیتها و نهادهای ایرانی به بهانه کمک به توسعه این برنامه از سوی امریکا مورد تحریم قرار میگیرند. زمانی هم که بحث خروج امریکا از برجام به وجود آمد، بسیاری از کشورهای اروپایی بحث اصلاح برجام برای مذاکره بر سر برنامه موشکی ایران را مطرح کردند.
البته این طرح از سوی ترامپ مورد پذیرش قرار نگرفت و در نهایت امریکا از برجام خارج شد. حالا با گذشت نزدیک به دو سال و نیم از خروج امریکا از برجام و به انتها رسیدن رقابتهای ریاست جمهوری امریکا باز هم بحث مذاکره مطرح شده است، چراکه فشار حداکثری برای براندازی نظام جمهوری اسلامی به نتیجهای نرسیده و ایران به دنبال شروع بخشهای کلیدی برنامه هستهای خود از جمله غنیسازی ۲۰ درصدی است.
در مقابل طرف امریکایی به دنبال آغاز دوباره مذاکرات و رسیدن به یک توافق جدید بر سر برجام است، اما تلاش میکند تا اینبار موافقت ایران را برای مذاکره بر سر برنامه موشکی و فعالیتهای منطقهای خود نیز بگیرد؛ نکتهای که ترامپ در تمام دوران ریاستجمهوریاش و مذاکرات مرتبط با برجام به دنبال آن بود و هیچگاه نتوانست به موفقیتی درباره آن دست پیدا کند.
طبیعی است که در چنین شرایطی ایران به هیچ عنوان با چنین مواردی موافقت نخواهد کرد، اما باید پیام جدی به طرف مقابل مخابره شود و به نظر میرسد که رونمایی از دستاورد موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیامی واضح بود که نشان میداد ایران هیچگاه چنین نکتهای را نخواهد پذیرفت.
برنامه موشکی تحتتأثیر سیاست خارجی قرار نخواهد گرفت
هسته اصلی پیشنهاد طرف امریکایی به ایران این است که نظام جمهوری اسلامی محدود کردن برنامه موشکی را به عنوان موضوع مذاکره بپذیرد. طبیعی است که در صورت پذیرش چنین پیشنهادی بحثهای دیگری نیز مطرح خواهد شد. بهعنوان مثال سؤال بعدی این خواهد بود که در صورت محدود کردن برنامه موشکی ایران راستیآزمایی این توافق چگونه ممکن خواهد بود. در این صورت ایران باید با بازرسی از پایگاههای نظامی خود موافقت کند که عملاً به معنای درز تمام اطلاعات نظامی کشور و حتی بالا رفتن ریسک جنگ خواهد شد؛ چراکه با چنین اطلاعاتی عدم قطعیت انهدام تجهیزات نظامی ایران در یک حمله به شدت کاهش خواهد یافت. رونمایی از دستاورد جدید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حقیقت به این معناست که توسعه دستاوردهای موشکی ایران فارغ از هرگونه تحولی در حوزه سیاست خارجی ادامه خواهد یافت؛ چراکه این بحث جزئی جداییناپذیر از توان دفاعی ایران است. بهطور حتم این پیام از سوی مراکز راهبردی غرب و امریکا نیز دریافت شده است و در محاسبات آنها درباره ایران مؤثر خواهد بود. البته دستاوردهای فنی سپاه در این رونمایی نیز قابل تأمل است. بهعنوان مثال در این رونمایی برای اولینبار از موشکهای سوخت جامد عماد استفاده شد. این موشکها به دلیل ا ستفاده از سوخت جامد این توانایی را دارند که در کمترین زمان ممکن آماده پرتاب شوند و با توجه به توانایی به نمایش درآمده برای چند شلیک در یک زمان کوتاه توان انتقامی ایران را به شدت افزایش خواهد داد. از سوی دیگر این رونمایی نشان داد که ایران همچنان در حال ارتقای زیرساختهای موشکی خود از جمله در شهرهای موشکی است و تحریمهای یکجانبه و چندجانبه در آن هیچ تأثیری نخواهد داشت؛ چراکه این توان بهطور کامل مبتنی بر توان داخلی بوده و غیرقابل تحریم است.