سرویس سیاسی جوان آنلاین: کشورهای اروپایی نه تنها بعد از گذشت ۵۳ ماه از روز امضای برنامه جامع مشترک هیچ کدام از تعهدات برجامی خود را اجرایی نکردهاند و به بهانههای مختلف اقدامات ضدایرانی خود را طی همین مدت بارها بهروزرسانی کردهاند بلکه در یکی از آخرین اقدامات تقابلی خود با جمهوری اسلامی ایران، مکانیسم ماشه را فعال کردهاند تا این بار بر پایه چنین فشاری، کشورمان را وادار به تغییر رفتار کنند.
اروپایی همانند امریکاییها، برجام را قطعهای از یک پازل گسترده برای استانداردسازی رفتار ایران میدانند که باید ضمن حفظ شدن ماهیت آن، حفرههای حقوقی این سند برای تحت فشار قرار دادن حاکمیت سیاسی کشور فعال شود. فعال شدن مکانیسم ماشه که در نهایت میتواند به احیای شش قطعنامه ضدایرانی شورای امنیت سازمان ملل و بازگشت تمام تحریمهای ضدایرانی این شورا منجر شود از جمله حفرههای حقوقی متن برجام است که طی روزهای اخیر فعال شده است و کماکان اروپاییها تأکید دارند که طرف ایرانی باید جهت ممانعت از پیامدهای مورد اشاره آن به خواستههای این کشورها تن در دهد.
همانطور که پیش از این نیز اشاره شده بود اقدام سه کشور اروپایی جهت فعال کردن مکانیسم ماشه کاملاً هدفمند و ازپیشتعیینشده است و منطبق با زمانی است که آنها برای وارد کردن ضربات گسترده به طرف ایرانی پیریزی کردهاند، کمااینکه طرف امریکایی- اروپایی تمام اهداف اولیه و ثانویه ایران در حوزههای اقتصادی، سیاسی، مالی، تجاری و بینالمللی را به بنبست رسانده و تنها هدف پایانی و نقطه امیدبخش ایران را نیز با فعال شدن این مکانیسم ماشه از بین بردهاند، به طوری که حسن روحانی یکی از دستاوردهای قطعی و رؤیایی برجام را «برداشته شدن قریبالوقوع تحریمهای تسلیحاتی» عنوان کرده بود؛ دستاوردی که با احیای مکانیسم مورد اشاره به صورت کامل از بین رفته است.
ذوقزدگیهای تکراری
دوشنبه هفته اخیر، هماهنگکننده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران سفر کرد تا درباره آینده برجام و لزوم زنده نگه داشتن این سند بینالمللی با مقامات دولتی کشورمان وارد گفتگو شود و عبارتی را مبنی بر «متأسف از اینکه اروپا به تعهدات خود عمل نکرده است» بر زبان آورد؛ جملهای که به شدت مورد استقبال رسانههای جریان غربگرای داخلی قرار گرفت و از لزوم ترمیم روابط میان ایران با اروپا و حتی از ضرورت چشمپوشی طرف ایرانی از حقوق مسلم خود در سند برجام سخن به میان آوردند.
رضا نصری یکی از کارشناسان حامی مذاکرات که پای ثابت گفتگوهای روزنامههای زنجیرهای نیز هست قبل از سفر بورل به تهران میگوید: «ایران رابطه بهتری با اتحادیه اروپا برقرار کند... بورل میتواند نقش سازندهای در بهبود روابط ایران و اروپا ایفا کند. اروپا با پیروزی ترامپ، به خواستههای امریکا در رابطه با ایران تن میدهد... رژیم عدم اشاعه» دچار تغییر بنیادی در پس فروپاشی برجام میشود» یا علی بیگدلی از فعالان جماعت خوشبین به غرب و از حامیان برجام در یادداشتی در روزنامه آرمان با عنوان «تکاپوی جوزف بورل برای ایران» با تأکید بر اینکه باید با برجام موشکی، دلِ اروپا را به دست بیاوریم، نوشت: «به نظر میرسد سفر جوزف بورل رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در راستای مذاکره با ایران برای تغییر جزئی در سیاستهای منطقهای باشد تا بتواند امتیازهایی در مقابل برای ایران اخذ کند. بورل به دنبال بهانه است تا راهی برای کمک به ایران پیدا کند... اتحادیه اروپا بیشتر بر سر همان سه مسئله [توان موشکی، قدرت منطقهای، به رسمیت شناختن اسرائیل]مانور میدهد که در نشست امنیتی مونیخ نیز مورد بحث قرار گرفت و قرار بر این شد ظریف گفتگوهایی در این رابطه با اروپا داشته باشد، اما گویا در آن برهه زمانی به سرانجام نرسید. اروپا با این سه خواسته قصد دارد به نحوی امریکا را نیز قانع کند تا به برجام بازگردد. به همین علت است که من معتقد هستم باید در سیاستهای خود تغییری ایجاد کنیم تا فشارها بر کشور و مردم در این مقطع زمانی افزایش نیابد.»
این فعال وابسته به جریان تجدیدنظرطلب در ادامه مینویسد: «در این برهه زمانی که اتحادیه اروپا قدم پیش گذاشته است باید اندکی در سیاستهای منطقهای خود تجدید نظر کنیم. اتحادیه اروپا آخرین راه کشور ما به سمت فضای بینالملل است و ما نباید این فرصت را از دست دهیم. اگر سیاستهای ما همچون گذشته و بدون تغییر در قبال اروپا و منطقه باقی بماند، عرصه بر ما تنگتر خواهد شد. در برههای که انگلستان به سمت سیاستهای امریکا سوق پیدا کرده، نیازمند آن هستیم تا دیپلماتهای کشورمان با نرمش بیشتری با اتحادیه اروپا مذاکره کنند.»
این سطح از ذوقزدگی در ایام مذاکرات هستهای میان نمایندگان ایران و کشورهای غربی به صورت مکرر تکرار شده بود، به گونهای که شخصیتها و رسانههای این جریان با خبر غیررسمی و غیرقابل وصول «پرواز مستقیم تهران- واشنگتن» به شور و شعف پرداخته و آن را یک پیروزی بزرگ برای دیپلماسی کشور عنوان میکردند یا با خرید چند فروند هواپیمایی که بر اساس قرارداد اجاره به شرط تملیک صورت گرفته بود، آن را یک افتخار بینظیر در تاریخ عنوان کنند. همین جماعت پیادهروی محمدجواد ظریف و جان کری در وین اتریش را یک اتفاق خارقالعاده و دور از تصور عنوان کردند و با ذوقزدگی تمام از روابط دوستانه دو کشور و آینده روشن مبتنی بر آن سخن به میان آوردند.
بازی چند لایه با طرف ایرانی
روزنامه ایران، ارگان رسمی دولت با پوشش خبر سفر بورل به تهران در صفحه نخست خود آن را «مأموریت حفظ روزنههای نجات برجام» عنوان میکند و همانند انبوهی از روزنامههای زنجیرهای وابسته به دولت مواضع جوزف بورل که گفت «از اینکه طرفهای اروپایی نتوانستند به تعهدات خود در برجام عمل کنند، متأسف هستم. همه توان خود را برای ایجاد تعاملی قدرتمند در راستای حفظ برجام به کار خواهم بست» برجسته کرد و به آینده برجام آن هم بعد از هزینههای گستردهای که کشورهای اروپایی برای ایران ایجاد کردهاند، امیدوارند!
در حالی که ابراز تأسف جوزف بورل را باید در راستای مواضع اواخر هفته گذشته وی ارزیابی کرد، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان کرده بود: «به رغم اختلاف نظر بر سر شرایط، این توافق وجود دارد که زمان بیشتری برای [مکانیسم حل اختلاف]به دلیل پیچیدگی مسائل موجود نیاز است، به همین دلیل زمانبندی تمدید شد. همگی توافق کردند تا مباحثات را در سطح کارشناسی برای رفع نگرانیها حول اجرای [تعهدات]هستهای و همچنین اثرات گستردهتر خروج امریکا از برجام و اعمال مجدد تحریمها... ادامه دهند.»
عنصر مشترک مواضع بورل درباره برجام «ایجاد رضایتمندی» در طرف ایرانی برای اجرای تعهدات یکطرفه و حفظ برجام به هر قیمتی است که بر اساس چنین هدفی مقامات اروپایی در وهله اول رسماً «رفتار» یا «اقدام ضدایرانی خود» را به صورت قطعی اجرا میکنند و پس از آن برای تسکین طرف مذاکرهکننده ایرانی در قالب مکالمه تلفنی یا گفتوگوی حضوری، از موضع خود علیالظاهر عقبنشینی میکنند.
اروپاییها برای آنکه بستر اقدامات عملیات روانی را برای جماعت غربزده در داخل کشور فراهم کنند نیز روزهای اخیر بحث واردات دارو از طریق سفارت سوئیس را برجسته کردهاند و در همین باره سفارت سوئیس در ایران اوایل هفته با انتشار توئیتی نوشت: «امروز حدود ۱۸۰ هزار بسته داروی مورد نیاز پیوند اعضا- به عنوان بخشی از معامله آزمایشی در چارچوب تمهید تجاری انساندوستانه سوئیس- وارد فرودگاه امام خمینی تهران شد. به برکت سازوکاری قوی و متعهد، از طریق این تمهید، اطمینان حاصل خواهد شد که این محصولات به دست بیماران ایرانی برسد.»
همراه با جماعت داخلی، اروپاییها هم صرفاً در تریبونهای رسمی علاقه خود برای حفظ برجام را تکرار میکنند. روزنامه «ایندیپندنت» به نقل از یک مقام اتحادیه اروپا مینویسد: «اجماعی وجود دارد که میخواهیم وضعیت به حالت عادی بازگردد، شاید در یک سناریوی فاجعهبار به مرحله پایانی برسیم، اما هنوز به آن مرحله نرسیدهایم، البته ما در این باره اطمینان نداریم، اگر آنها در این زمینه تمایل داشته باشند، تنها تلاش میکنند یک اهرم فشار بسازند.»
رفتار اروپا در قبال برجام «دورویی تکاندهنده» است
حال به رغم آنکه جماعتی در داخل همراه با غربیها تلاش میکنند حفظ برجام در هر شرایطی را یک اقدام حیاتی برای حفظ منافع ملی عنوان و بر پایه آن رفتار کشورهای اروپایی را توجیه و تطهیر کنند، رابرت فانتینا یکی از کارشناسان برجسته امریکایی درباره رفتار اروپاییها میگوید: «فرانسه، انگلیس و آلمان با اجرای سازوکار حل اختلاف، ریاکاری تکاندهنده خود را نشان دادند که سرانجام آن، چیزی جز شرمساری برای آنها نخواهد بود. اینکه سه کشور اروپایی از ایران میخواهند به برجام پایبند بماند و همزمان خودشان نقضکننده آن هستند، اوج ریاکاری است.»