سرویس اقتصادی جوان آنلاین: عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در پنجاه و نهمین مجمع سالانه بانک مرکزی که با حضور رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه و بودجه، رئیس سازمان بورس، اعضای هیئت عامل بانک مرکزی و مدیران عامل بانک‌ها برگزار شد از آغاز اجرای عملیات بازار باز بانکی از روز شنبه ۲۸ دی ماه خبر داد.
طبق آنچه او گفته انتظار می‌رود با این کار نظام سیاستگذاری پولی کشور دچار تغییر و تحول عمده شده و موضوعاتی، چون اضافه برداشت بانک‌ها، تعیین نرخ سود و کنترل نرخ تورم به سمتی برود که بانک‌های مرکزی کشور‌های مدرن عمل می‌کنند.
او همچنین تأکید کرده بانک مرکزی با درک این موضوع که متعاقب شوک‌های هزینه‌ای باید انتظار افزایش رشد پایه پولی و حجم پول و نقدینگی را داشت، سعی کرد که رشد این کمیت‌ها را مدیریت کند. او گفته که بالاخره بانک مرکزی در این شرایط دشوار اقدامات بلندمدتی را نیز شروع کرده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ایجاد بستر برای نظام جدید سیاستگذاری پولی و پیاده‌سازی عملیات بازار باز و لذا هدف‌گذاری تورم است که بعد از گذشت ۶۰سال از تأسیس بانک مرکزی آغاز خواهد شد.
اما عملیات بازار باز چیست و چه تأثیری در اقتصاد کشور دارد؟ در ادامه سعی کرده‌ایم که در قالب پاسخگویی به پنج سؤال مهم و واضح آن را تشریح کنیم.
عملیات بازار باز چیست؟
عملیات بازار بازار خرید و فروش اوراق بدهی دولت‌ها توسط بانک مرکزی کشور‌ها به منظور سیاستگذاری تورمی (کاهش یا افزایش تورم) است. اینگونه فعالیت‌ها اگرچه ریشه در کسری اولیه بودجه دارد، اما برای تحریک بازار‌ها و حمایت از تولید است. این اوراق را معمولاً بانک‌ها و مؤسسات مالی و بیمه‌ها می‌خرند، نه مردم عامه.
در واقع عملیات بازار باز بدهی دولت از بانک مرکزی با یک واسطه بیشتر انجام می‌دهد.
چرا تا به حال این عملیات اجرا نشده است؟
بازار باز تاکنون براساس قانون بانکداری بدون ربا مشکل شرعی داشته و تا به حال تا این حد مدیریت کسری بودجه حائز اهمیت نبوده است تا از آن استفاده شود، اما کسری بودجه بالای دولت عاملی برای یافتن مشکل شرعی این اوراق شده است. دولت امیدوار است که با راه‌اندازی این بازار بتواند مانع از جلوگیری تورم بیش از حد شود.
هدف اصلی عملیات بازار باز در زمان حاضر:
جلوگیری از تورم بیشتر است زیرا:
۱- با مجموع اوراق بدهی‌ای (۱۰۴ هزار میلیارد تومان) که برای سال آینده به فروش می‌رسد و با احتساب رقم هفت برای ضریب فزاینده تا ۷۲۸ هزار میلیارد تومان نقدینگی خلق خواهد شد.
۲- با توجه به ناتوانی بانک‌ها در خرید این حجم از اوراق بدهی، بیم افزایش بی‌محابای نرخ بهره و از کار افتادن بانک‌ها و تولید وجود داشت.
آیا عملیات بازار باز منجر به کاهش تورم می‌شود؟
با توجه به کسری بودجه شدید در صورت اجرای موفق و خوب آن تنها اثر تورمی انتشار اوراق از محل افزایش ۷۲۸ هزار میلیارد تومانی نقدینگی خواهد بود و احتمالاً با توجه به جلوگیری نسبی از رشد نرخ بهره، اثر کاهشی ناشی از این اقدام را مردم متوجه نخواهند شد.
چه چیزی در اجرای عملیات بازار باز نگران‌کننده است؟
همانطور که گفته شد عرضه قانونمند اوراق قرضه یا بدهی وظیفه عملیات بازار باز است، اما آنچه در این بازار نگران‌کننده است، عرضه نامتعارف اوراق از سوی دولت به تناسب اقتصاد هر کشور است. کارشناسان براین باورند که باید برای انتشار اوراق سقف تعیین و رعایت شود، اما طبق قانون برنامه ششم توسعه دولت با انتشار ۱۰۴ هزار میلیارد تومان اوراق برای دولت و شهرداری‌ها از این سقف به شدت عبور می‌کند و مدیریت این حجم اوراق بسیار حساس و سخت خواهد بود.
