وقوع خشکسالی‌ها در کنار کاهش منابع آبی که انواع کشت هارا تحت تاثیر خود قرار داده است ازجمله مشکلاتی است که می‌طلبد تابه جای کاشت گیاهان آب بر از نباتاتی استفاده شود که ازآب کمتر‌ی بهره می‌برند مساله‌ای که موجب شده تا این روز‌ها کشت برخی از گیاهان از جمله گل محمدی در برخی از استان‌ها ازجمله خراسان جنوبی، کرمان وزنجان از رونق قابل توجهی برخوردار شود. موضوعی که سبب شد تا مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی زنجان با اشاره به رونق این گیاه در این استان از برداشت ۸۰ تن گل‌محمدی و استقبال بسیار مطلوب کشاورزان از کشت این گیاه خبر دهد.
در راستای سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه کشت محصولات و گیاهان با نیاز آبی پایین، سازمان جهاد کشاروزی زنجان، جایگزین کردن و کاشت محصولات کم‌آب‌خواه به جای محصولات پر مصرف را در برنامه کاری و ترویجی خود قرار داده است که از جمله آن‌ها می‌توان به توسعه کشت گل‌محمدی اشاره کرد. در واقع از آنجا که درختچه‌های گل محمدی کم‌توقع و بسیار مقاوم است، با شرایط آب و هوای نامساعد اقلیمی و خاکی سازگاری بالایی داشته و در برابر کم آبی نیز مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد. این مهم موجب شده تا علاوه بر کاشان در استان اصفهان مناطقی همچون خراسان جنوبی، کرمان وزنجان نیز دراین زمینه اقدامات خوبی را انجام دهند.
برداشت ۸۰ تن گل محمدی در زنجان
در راستای توسعه کاشت گیاهان دارویی و گسترش فعالیت‌های کوچک تولیدی اوایل امسال فقط در میان کشاورزان روستای اق بولاق ۵۰۰ هزار نهال گل محمدی توزیع شد. این مهم با هدف ارتقا معیشت حوزه نشین‌ها، جلوگیری از فرسایش خاک و مقابله با ریزگرد‌ها اجرایی شد، به طوری که طبق پیش بینی‌ها کاشت هر هکتار گل محمدی نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان درآمد عائد بهره برداران خواهدکرد. با وجود اینکه پیش از این به صورت پراکنده در شهرستان‌های استان زنجان گل محمدی کشت می‌شد، اما طرح مدیریت حوزه آبخیزداری حوزه قره بولاق برای نخستین بار در راستای حمایت از اقتصاد مقاومتی اجرایی شد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی زنجان از با اشاره به برداشت ۸۰ تن گل‌محمدی در استان و استقبال بسیار مطلوب کشاورزان از کشت این گیاه می‌گوید: «در راستای سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه کشت محصولات و گیاهان با نیاز آبی پایین، سازمان جهاد کشاروزی استان، جایگزین کردن و کاشت محصولات کم‌آب‌خواه به جای محصولات پر مصرف را در برنامه کاری و ترویجی خود قرار داده است که از جمله آن‌ها می‌توان به توسعه کشت گل‌محمدی اشاره کرد؛ در واقع درختچه‌های گل محمدی کم‌توقع و بسیار مقاوم است، با شرایط آب و هوای نامساعد اقلیمی و خاکی سازگاری بالایی داشته و در برابر کم آبی نیز مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد.»
بهنام اوجاقلو می‌افزاید: «مدیریت باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان طی چهار سال اخیر با هدایت و هدفمندسازی یارانه نهال و اقدامات ترویجی و برنامه‌های اجرایی متناسب، توانسته است نکات مربوط به کاشت، داشت، برداشت و فرآوری، همچنین مزیت‌هایی از قبیل اشتغال‌زایی پایدار و نیز ارزش صادراتی بالای این محصول را به گروه هدف و کشاورزان به نحو مطلوبی اطلاع‌رسانی کند. طوری که هم‌اکنون کشت گل‌محمدی با استقبال بسیار خوبی از سوی کشاورزان در مناطق مختلف استان مواجه شده است.» آمار‌ها نشان می‌دهد در سال زراعی جاری ۱۶۷ هزار اصله نهال گل‌محمدی یارانه‌ای در شهرستان‌های استان زنجان بین متقاضیان توزیع شد.
کشت این تعداد نهال منجر به احداث حدود ۱۰۰ هکتار گلستان گل‌محمدی در استان شده است. همچنین در حال حاضر، سطح گلستان‌های بارده استان حدود ۳۰ هکتار است که با در نظر گرفتن متوسط عملکرد این محصول پیش‌بینی می‌شود حدود ۸۰ تن محصول گل‌تر از این گلستان‌ها روانه واحد‌های فرآوری و بازار مصرف شود. مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با تاکید بر اینکه برداشت گل‌محمدی به شرایط آب و هوایی بستگی دارد و از نیمه دوم اردیبهشت تا اواخر خردادماه ادامه پیدا می‌کند، یادآورمی شود: «میزان عملکرد گل‌محمدی در استان به طور متوسط ۲.۷ تن در هکتار است و به دلیل جدیتی که در زمینه ترویج و برنامه‌های اجرایی در استان وجود دارد، پیش‌بینی می‌شود سطح زیر کشت گل‌محمدی طی سال‌های آتی در استان زنجان افزایش قابل توجهی داشته باشد.»
اوجاقلو با اشاره به اینکه گیاه گل‌محمدی در مناطق کوهپایه‌ای که دارای خاک فقیر با بافت متوسط و یا دارای سنگریزه است به خوبی به عمل می‌آید، خاطرنشان می‌کند: «حدود ۳۰ هکتار از توسعه کشت امسال در استان در اراضی شیب‌دار و دیم روستا‌های امند و ماری در شهرستان زنجان صورت گرفته است.»
حداقل نیاز به آب گل محمدی
با توجه به کاهش بارندگی‌ها وذخایر منابع آبی لذا این مهم موجب شده تا در برخی از استان‌ها ازجمله زنچان تغییراتی در کشت برخی از محصولات آب بر کشاورزی در زنجان انجام پذیرد. نیاز کم محصول گل محمدی به آب از جمله ویژگی مهم کاشت گل محمدی و توسعه دشت‌های گل محمدی با کمترین سرمایه گذاری از ارزش افزوده بالایی برخوردار است. در گذشته برای توسعه باغات، توجه چندانی به منابع آب موجود و میزان مصرف گیاه مورد کشت نمی‌شد. در حالی‌که امروزه قبل از اقدام برای کشت، در وهله اول باید پرمصرف و کم‌مصرف بودن محصول را در نظر گرفت و سازمان نیز ارقامی را که آب زیادی مصرف می‌کنند، حمایت نمی‌کند.
از آنجا که گل‌محمدی نیاز آبی پایینی دارد، و بعد از کاشت بسیار پایدار است و تطابق زیادی با شرایط اقلیمی استان زنجان نشان می‌دهد. همچنین، کاشت آن در فضای باز توجیه اقتصادی خوبی دارد و نیازمند احداث گلخانه با هزینه‌های گزاف نیست. از این‌رو، سازمان جهادکشاورزی از تولیدکننده‌ها حمایت می‌کند و فقط کافی است که متقاضیان، به واحد باغبانی شهرستان مربوطه خود مراجعه کنند. سطح زیر کشت گل‌محمدی در کشور، ۱۴ هزار هکتار است، که ازاین میزان ۱۴ هکتاربه اراضی استان زنجان، تعلق دارد.
گل محمدی وتنوعی از محصولات
گل محمدی یا گل گلاب درختچه‌ای است خزان دار که تولید گل‌های بسیار معطر می‌نماید و خاصیت دارویی دارد. اهمیت گل محمدی در عطر و اسانس آن است. بسیاری از فعالان در عرصه صنعت عطرسازی اسانس گل محمدی را مهم‌ترین ماده اولیه این صنعت میدانند. بخش اعظم اسانس گل محمدی تولید شده در دنیا به دلیل داشتن عطر و بوی بسیار خوش برای تهیه عطر‌های گران قیمت استفاده میشوند. گل محمدی و فرآورده‌های آن علاوه بر ایران مدت‌های مدیدی در یونان، روم و کشور‌های عربی در لوازم آرایشی، دارو‌ها و عطر‌ها مورد استفاده بوده است. اسانس و گلاب حاصل از این گل در رفع مواردی نظیر افسردگی، بی خوابی، فشار روحی، خشکی و حساسیت پوست، التیام زخم‌های پوستی و عفونت‌های باکتریایی و ویروسی مؤثر است.
گل محمدی در بیشتر مناطق و استان‌های کشور به خصوص اصفهان، کرمان، فارس، آذربایجان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، همدان، خراسان و سمنان سابقه کشت دارد. امروزه از گل محمدی فرآورده‌های بسیار متنوعی با استفاده از روش‌های مختلف فرآوری و استخراج به دست می‌آید. فرآورده‌هایی که از این گیاه به دست می‌آید شامل گلاب، اسانس، کانکریت، اسانس مطلق، اسانس تام، گلبرگ و غنچه خشک است که در صنایع عطرسازی و مواد آروماتیک، تولید فرآورده‌های بهداشتی آرایشی شامل انواع کرم‌های آرایشی، صابون، شامپو، شیرپاک کن و حمام‌های زیبایی همچنین در تولید انواع نوشیدنی ها، شیرینی ها، ادویه جات، پودینگ، ژله‌ها و دسر‌ها و در صنایع داروسازی به علت خواص ضد افسردگی، آرام بخشی، ضد عفونی کننده و ملین بودن، همچنین در گل آرایی و تهیه بالشتک‌های خوشبو و تزیین سبد‌های گل خشک کاربرد دارند؛ لذا با توجه به تنوعی از تولیدات این محصول ودرآمد خوبی که می‌تواند برای بهره برداران داشته باشد، می‌توان با کشت وتوسعه آن درمناطق کویری وگرم وخشک علاوه بر ایجاد فضای سبزی ومعطر زمینه ایجاداشتغال ودرآمد را نیز رقم زد موضوعی که در شرایط فعلی اجرای آن در بیشتر مناطق کشور ضروری می‌باشد.
